Computable Economy: Sự kết hợp giữa Web3 và token hoá RWA

Sự tiến hoá của nền kinh tế

Từ thời kỳ đồ đá khi của cải vật chất còn rất hạn chế cho đến sự bùng nổ của cuộc cách mạng công nghiệp với sự ra của các phát minh như thép, máy hơi nước, chúng ta đã chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc về của cải. Nhưng điều gì tạo nên sự thay đổi lớn này?

Theo các chuyên gia, tăng trưởng kinh tế không chỉ đến từ công nghệ sản xuất mới, mà còn từ sự phát triển của thể chế xã hội. Các thể chế này đóng vai trò như "công nghệ phối hợp", giúp con người làm việc cùng nhau hiệu quả hơn.

Một trong những thể chế đầu tiên và quan trọng nhất là chữ viết. Chữ viết cho phép con người ghi lại thông tin, xác định quyền sở hữu và phối hợp với nhau dễ dàng, ngay khi họ không quen biết nhau.

Tiếp theo, sự ra đời của công ty cổ phần tạo điều kiện cho việc tập trung nguồn lực để thực hiện các dự án lớn. Các thể chế khác như hệ thống đo lường thời gian, nền dân chủ, và các hình thức ghi chép quyền sở hữu và danh tính cũng đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế.

Hiện tại, nhân loại đang trải qua một cuộc cách mạng thể chế mới, được thúc đẩy bởi sự phát triển của máy tính, internet, trí tuệ nhân tạo và đặc biệt là công nghệ blockchain. Cuộc cách mạng này đang mở đường cho sự ra đời của nền kinh tế có thể tính toán (gọi tắt là nền kinh tế tính toán) - computable economy.

Nền kinh tế tính toán là nơi mà mọi hoạt động kinh tế, từ chuyển giao giá trị đến thực thi hợp đồng, đều có thể được thực hiện tự động, minh bạch và có thể kiểm chứng thông qua các giao thức kỹ thuật số.

Ví dụ, trong nền kinh tế truyền thống, khi muốn bán xe, bạn cần tìm người mua, thương lượng giá cả, ký hợp đồng, và thực hiện các thủ tục pháp lý. Quá trình này tốn nhiều thời gian, công sức, và có thể gặp rủi ro.

Trong nền kinh tế tính toán, mọi thứ sẽ khác. Xe của bạn sẽ được "token hóa" thành tài sản kỹ thuật số và giao dịch mua bán được thực hiện thông qua hợp đồng thông minh (smart contract) trên blockchain.

Khi bạn và người mua đồng ý với các điều khoản, hợp đồng thông minh sẽ tự động thực hiện giao dịch, chuyển quyền sở hữu xe cho người mua và chuyển tiền cho bạn một cách nhanh chóng, minh bạch và an toàn.

Trụ cột của nền kinh tế tính toán

Blockchain và Web3

Blockchain cung cấp một sổ cái phân tán, an toàn và không thể thay đổi, cho phép ghi lại tất cả giao dịch và quyền sở hữu tài sản một cách minh bạch. Hợp đồng thông minh trên blockchain tự động thực thi điều khoản của hợp đồng khi các điều kiện được đáp ứng, loại bỏ sự cần thiết của bên trung gian và giảm thiểu rủi ro.

Web3 - thế hệ internet tiếp theo, tận dụng công nghệ blockchain để xây dựng một internet phi tập trung, nơi người dùng có quyền kiểm soát dữ liệu và tài sản. Web3 tạo ra môi trường kinh tế mới, nơi các ứng dụng và giao thức có thể tương tác trực tiếp với nhau mà không cần sự cho phép của các công ty lớn.

Token hoá tài sản thực (RWA): Cầu nối giữa thế giới thực và kỹ thuật số

Một yếu tố quan trọng để xây dựng nền kinh tế tính toán là token hóa tài sản thực (RWA). Token hóa là quá trình chuyển đổi quyền sở hữu một tài sản thực - như bất động sản, tác phẩm nghệ thuật, hoặc hàng hóa, thành token kỹ thuật số trên blockchain. Điều này cho phép tài sản thực được mua bán, trao đổi dễ dàng và hiệu quả hơn, mở ra cơ hội đầu tư mới cho mọi người.

Một ví dụ khác về token hoá là việc một bức tranh giá trị cao có thể được token hóa thành hàng nghìn token nhỏ hơn, cho phép nhiều người sở hữu một phần của tác phẩm nghệ thuật này.

Các token này sau đó có thể được giao dịch trên sàn giao dịch phi tập trung (DEX), tạo ra thị trường giàu thanh khoản và minh bạch cho các tài sản vốn trước đây khó tiếp cận.

“Token hoá RWA, đặc biệt là các mặt hàng xa xỉ, có thể tái định hình thị trường xa xỉ phẩm, mở đường cho một nền kinh tế dễ tiếp cận và có thể tính toán”, Vineet Budki - CEO Cypher Capital nói.

Tính toán trong nền kinh tế: Không chỉ là tính toán số học

"Tính toán" trong nền kinh tế tính toán không chỉ đơn thuần là các phép toán số học như cộng trừ nhân chia… Thuật ngữ này đề cập khả năng các hoạt động kinh tế được mã hóa thành thuật toán và thực thi một cách tự động. Các thuật toán này có thể được sử dụng để quản lý tài sản, thực hiện giao dịch, và tạo ra các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO).

"Nền kinh tế không phải một tập hợp các vật có giá trị, mà là một quá trình được tạo ra từ một hệ thống quy tắc phức tạp", Jason Potts - Giám đốc Blockchain Innovation Hub tại Đại học RMIT, nói. Ông cũng nhấn mạnh rằng nền kinh tế tính toán không chỉ là công cụ, mà chính là môi trường chúng ta đang sống.

Ưu điểm của nền kinh tế tính toán

Khác với nền kinh tế công nghiệp, nơi các thể chế kinh tế chủ yếu do chính phủ thiết lập và quản lý, nền kinh tế tính toán hoạt động trên một nền tảng kỹ thuật số toàn cầu, loại bỏ sự phụ thuộc vào trung gian.

Do đó, nền kinh tế tính toán sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội so với nền kinh tế truyền thống. Tính minh bạch và tin cậy được tăng cường nhờ việc ghi lại các giao dịch trên blockchain một cách công khai và không thể thay đổi, từ đó giảm thiểu rủi ro gian lận.

Chi phí giao dịch cũng được cắt giảm nhờ hợp đồng thông minh tự động thực hiện giao dịch, không cần trung gian. Tốc độ giao dịch được cải thiện đáng kể do giao dịch trên blockchain được thực hiện nhanh và hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, tài sản được token hóa có thể dễ dàng được giao dịch trên toàn cầu, mở ra cơ hội mới cho nhà đầu tư và doanh nghiệp. Khả năng tiếp cận cũng được mở rộng khi tài sản có giá trị cao có thể được chia thành các phần nhỏ hơn, cho phép nhiều người tiếp cận và sở hữu.

Vấn đề về “oracle” tài sản thực

“Oracle” là vấn đề lớn nhất của nền kinh tế tính toán khi muốn đảm bảo một tài sản vật lý (gắn với token đại diện) thực sự tồn tại và có giá trị tương ứng. Hiện nay, tồn tại ba giải pháp chính nhưng đều có bất cập.

Thứ nhất là mô hình tập trung, trong đó một bên thứ ba đáng tin cậy giữ tài sản và phát hành token. Tuy nhiên, điều này lặp lại các vấn đề của nền kinh tế hiện tại khi chúng ta phải tin tưởng vào bên trung gian. Điều này không phù hợp với tính phi tập trung của blockchain.

Thứ hai là khóa quỹ, tức là khoá một số tiền nhất định vào một giao thức để đại diện cho giá trị tài sản. Tuy nhiên, phương pháp này không hiệu quả với tài sản có giá trị lớn, vì cần khoá lượng vốn lớn tương ứng.

Thứ ba là khóa tài sản vật lý, tức là thuê người giám sát giữ tài sản và chỉ giao cho người mua khi có yêu cầu từ giao thức blockchain. Mặc dù hiệu quả hơn về vốn, cách này tốn kém hơn vì cần đến các hoạt động vật lý, và vẫn cần sự tin tưởng vào người giám sát.

Thách thức và cơ hội

Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế tính toán cũng đi kèm một số thách thức đáng kể. Các quy định hiện hành chưa bắt kịp tốc độ phát triển chóng mặt của công nghệ blockchain và Web3, đòi hỏi cần có các khung pháp lý mới để đảm bảo sự phát triển bền vững của nền kinh tế này.

Giao dịch trên blockchain vẫn có thể trở thành mục tiêu của tấn công mạng, do đó cần có các biện pháp bảo mật mạnh mẽ để bảo vệ tài sản người dùng. Cuối cùng, nền kinh tế tính toán đòi hỏi một tư duy mới về kinh tế, tập trung vào các hệ thống thông tin và cơ chế hợp tác toàn cầu.

"Mỗi kỷ nguyên kinh tế mới đều phức tạp hơn nhưng mang lại tiềm năng cho sự giàu có vượt bậc", Justin Banon của Outlier Ventures nhận xét.

Mặc dù còn nhiều thách thức, nền kinh tế tính toán hứa hẹn thay đổi hoàn toàn cách con người kinh doanh và tương tác với nhau.

Đọc thêm: RWA là gì? Vai trò và ứng dụng của Real World Assets với DeFi