Web3 là gì? Phân biệt Web3 và Web 3.0

Web3 là gì?

Web3 là thuật ngữ mô tả tầm nhìn về một mạng internet phi tập trung với mã nguồn mở, phân tán và không bị kiểm soát bởi bất kỳ thực thể tập trung nào. Mô hình Web3 được xây dựng trên công nghệ blockchain và tiền mã hoá (cryptocurrency) để tạo ra một không gian bảo mật, an toàn, minh bạch, công bằng và trao quyền kiểm soát cho người dùng.

Cụ thể, dữ liệu trong Web3 được lưu trữ trên mạng lưới blockchain giúp loại bỏ sự tham gia hay thao túng của một bên thứ ba tập trung. Người dùng có thể tương tác trực tiếp với nhau và với nội dung mà họ đang truy cập, thay vì dựa vào các máy chủ hoặc trung tâm dữ liệu tập trung.

Thuật ngữ “Web3” lần đầu được giới thiệu vào năm 2014 bởi Gavin Wood, đồng sáng lập của blockchain Ethereum.

Sự khác biệt giữa Web3 và Web 3.0 là gì?

Cả Web3 và Web3.0 giống nhau ở chỗ chúng nhằm mục đích tạo ra một phiên bản internet tốt hơn bằng cách trao quyền kiểm soát và sở hữu dữ liệu cho người dùng.

Tuy nhiên, điểm khác biệt của Web3 và Web 3.0 nằm ở trọng tâm hoạt động, công nghệ để bảo mật dữ liệu và cách quản lý dữ liệu.

Đầu tiên là trọng tâm hoạt động:

• Web 3.0 (web ngữ nghĩa) tập trung vào tính hiệu quả và khả năng tương tác thông minh hơn bằng cách liên kết và tái sử dụng dữ liệu trên các trang web.
• Web3 (web phi tập trung) tập trung nhiều hơn vào khả năng bảo mật và trao quyền bằng cách đưa toàn quyền kiểm soát dữ liệu và danh tính cho người dùng.

Thứ hai là công nghệ:

• Web 3.0 được xây dựng trên mô hình máy khách/máy chủ sử dụng giao thức HTTP/HTTPS, cùng các công nghệ liên quan đến ngữ nghĩa (semantic) để trao đổi dữ liệu như RDF, SPARQL, OWL và SKOS.
• Web3 sử dụng các giao thức được xây dựng công nghệ blockchain.

Thứ ba là cách quản lý dữ liệu:

• Web 3.0 sử dụng một hệ thống dữ liệu tập trung gọi là Solid Pod để lưu trữ tất cả dữ liệu và phát hành WebID làm danh tính của người dùng.
• Web3 sử dụng ví tiền mã hoá (crypto wallet) để lưu trữ dữ liệu người dùng. Về bản chất, ví này lưu trữ private key cho phép người dùng truy cập và sử dụng tài sản được lưu trữ trên mạng lưới blockchain.

Thứ tư là khả năng bảo mật dữ liệu:

• Trong Web 3.0, dữ liệu có thể dễ dàng bị sửa đổi bởi nó được lưu trữ trong một hệ thống Solid Pod tập trung.
• Trong Web3, dữ liệu không thể bị sửa đổi, xoá hay thao túng vì nó được lưu trữ trên mạng lưới các node phân tán của blockchain.

Tuy nhiên, điều đáng chú ý ở đây là cả web3 và web 3.0 vẫn đang được xây dựng và trong giai đoạn sơ khai chứ vẫn chưa được triển khai một cách toàn diện.

Các thành phần của Web3

Có 4 thành phần chính để tạo nên một mô hình Web3, bao gồm:

• Blockchain: Đây là nền tảng cơ bản của Web3.
• Smart contract: Đây là các hợp đồng số thông minh được lập trình trên nền tảng blockchain
• EVM (Ethereum Virtual Machine): Một máy ảo được tạo ra để chạy các smart contract trên nền tảng Ethereum. EVM đảm bảo tính toàn vẹn và tính tin cậy trong việc thực thi các smart contract trên blockchain Ethereum.
• Front-end: Front-end là phần giao diện người dùng của một ứng dụng Web3. Nó đại diện cho phần mà người dùng tương tác trực tiếp, bao gồm các trang web, ứng dụng di động và giao diện người dùng khác. Front-end của một ứng dụng Web3 có thể được xây dựng bằng các công nghệ phổ biến như HTML, CSS và JavaScript, và nó tương tác với blockchain và smart contracts thông qua các giao thức Web3 như JSON-RPC hoặc Web3.js.

Cơ sở hạ tầng & cách hoạt động của Web3

Cơ sở hạ tầng

Cơ sở hạ tầng của Web3 được phát triển với 4 tầng (layer) công nghệ chính:

• Edge Computing (Điện toán biên): Trong khi Web 2.0 đã thay đổi công nghệ máy tính cá nhân thông thường tại các trung tâm dữ liệu, Web3 đẩy trung tâm dữ liệu ra ngoại vi và đưa vào tay người dùng.
• Hệ thống mạng dữ liệu phi tập trung: Người dùng sẽ sở hữu dữ liệu của họ trên Web3 vì dữ liệu được phi tập trung. Các nguồn tạo dữ liệu khác nhau có thể bán hoặc chia sẻ dữ liệu mà không mất quyền sở hữu hoặc phụ thuộc vào trung gian thông qua các hệ thống mạng dữ liệu phi tập trung.
• Trí tuệ nhân tạo và Machine Learning: Các thuật toán trí tuệ nhân tạo và công nghệ machine learning đã phát triển đến mức có thể tạo ra những dự đoán và hành động hữu ích, đôi khi cứu sống người.
• Blockchain: Blockchain sử dụng các hợp đồng thông minh để thực thi giao dịch. Các hợp đồng thông minh này xác định ngữ nghĩa của một ứng dụng Web3.

Cách hoạt động

Web3 hoạt động bằng cách kết hợp 4 tầng công nghệ tiên tiến trên để tạo ra một môi trường phi tập trung, an toàn và có tính toàn vẹn. Điều này giúp cho trải nghiệm tìm kiếm thông tin trên internet nhanh chóng, dễ dàng và hiệu quả hơn bao giờ hết, thậm chí cho những tìm kiếm phức tạp, mà chỉ mất ít thời gian.

Sử dụng Web 2.0, người dùng cần tương tác với giao diện, nói cách khác là tương tác với front end. Sau đó front end liên lạc với back end và cơ sở dữ liệu tập trung để lưu trữ và truyền kết quả qua trình duyệt web.

Web3 hoạt động khác biệt. Web3 không sử dụng cơ sở dữ liệu tập trung và không có máy chủ web tập trung. Thay vào đó, Web3 dựa trên công nghệ blockchain.

Các ứng dụng được phát triển bởi các nhà phát triển sẽ có logic được xác định trong các hợp đồng thông minh và triển khai trên các máy tính trong trạng thái phi tập trung. Điều này đồng nghĩa với việc dữ liệu và quyết định không phụ thuộc vào một tổ chức trung gian duy nhất, mà thay vào đó được thực hiện bởi cộng đồng người dùng và đảm bảo tính công bằng và minh bạch.

Ưu điểm và hạn chế của Web3

Mục đích chính của việc tạo ra Web3 là để giải quyết vấn đề lưu trữ dữ liệu tập trung của Web 2.0. Mặc dù điều này mang lại nhiều giá trị cho người dùng, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số hạn chế nhất định vì Web3 vẫn đang ở giai đoạn sơ khai.

Ưu điểm

Web3 giúp khắc phục những hạn chế của Web 2.0 và biến chúng thành một số đặc điểm nổi bật cũng như sau:

• Tính phi tập trung cao: Thay vì bị kiểm soát bởi các tổ chức phi tập trung, quyền sở hữu được phân phối giữa người dùng và nhà phát triển.
• Tương tác ngang hàng (Peer-to-peer - P2P): Web3 khuyến khích các mô hình tương tác trực tiếp giữa người dùng mà không cần sự trung gian của bên thứ ba như Google hay các nền tảng thanh toán có kiểm soát như ngân hàng.
• Dữ liệu phi tập trung và đảm bảo quyền sở hữu: Web3 đề xuất các mô hình dữ liệu phi tập trung, trong đó người dùng kiểm soát và sở hữu dữ liệu cá nhân của họ. Điều này giúp ngăn chặn các tin tặc có thể chiếm quyền kiểm soát dữ liệu và trục lợi từ đó.
• Có hệ thống thanh toán chuyên biệt: Web3 khuyến khích việc sử dụng tiền điện tử và công nghệ thanh toán mã hóa để thực hiện giao dịch trực tuyến thay vì dựa vào hạ tầng của các tổ chức tài chính và ngân hàng.
• Mạng lưới thông tin minh bạch, bảo mật và tin cậy: Người dùng có thể kiểm chứng và xác thực thông tin trên chuỗi (on-chain), hoàn toàn minh bạch và rõ ràng nhưng vẫn đảm bảo được quyền riêng tư và danh tính của họ.

Ví dụ: Với Web 2.0, để chuyển tiền cho một người khác, người dùng phải phụ thuộc vào các ứng dụng ngân hàng và cần cung cấp các thông tin cần thiết, ngân hàng có thể theo dõi và chặn giao dịch của bạn.

Với Web3, người dùng có thể tự do chuyển tiền cho bất kỳ ai chỉ với ví non-custodial như Coin98 Wallet hay Ramper Wallet, những giao dịch này có thể xảy ra bất cứ lúc nào và bất cứ đâu.

Một ví dụ khác là với Web3 ta có thể vay nhiều loại tài sản trong các giao thức cho vay (lending) như Compound hay Aave một cách tự do mà không cần phải tin tưởng bên cho vay. Tất cả mọi thứ đều minh bạch và có thể xác minh on-chain.

Điều này có thể trở thành hiện thực nhờ những đột phá về nhiều mặt như:

• Tiến bộ về phần cứng giúp phát triển các công nghệ phía trên như blockchain và AI.
• Mạng lưới blockchain giúp tăng tính phi tập trung, minh bạch và không phải phụ thuộc vào bên thứ ba.
• Những tiến bộ về AI và ML, dù vẫn còn mới nhưng nếu được phát triển trên các mạng lưới phi tập trung sẽ giúp tạo ra những ứng dụng vượt xa thời điểm hiện tại.

Nhìn chung, có thể thấy những ưu điểm vượt trội trên của Web3 có phần tương đồng với những lợi thế mà công nghệ blockchain mang lại. Vì vậy, sự phát triển của blockchain cũng là một yếu tố thúc đẩy sự hình thành của Web3.

Hạn chế

Tuy có tiềm năng phát triển lớn nhưng phải thừa nhận rằng Web3 vẫn còn ở giai đoạn khá sơ khởi. Một vài hạn chế có thể kể đến như:

• Tính mở rộng: Vẫn còn một khoảng cách lớn giữa Web 2.0 và Web3 nếu xét về tính mở rộng, tốc độ xử lý, chi phí...
• UX: Trải nghiệm người dùng vẫn chưa thực sự tốt vì để tham gia các sản phẩm của Web3 như các ứng dụng DeFi, người dùng cần phải học những kiến thức mới, tải những phần mềm mới và thao tác nhiều bước khác nhau. Đây là một rào cản để tiến tới việc tiếp cận trên toàn cầu.
• Tính tiếp cận: Các ứng dụng hầu hết được xây dựng độc lập chứ không được tích hợp với các ứng dụng phổ biến và quen thuộc của Web 2.0, làm giảm tính tiếp cận đến với người dùng.
• Chi phí: Chi phí để phát triển một dự án là rất đắt đỏ, những dApp thường gặp khó khăn trong việc đưa code lên blockchain vì phí gas của Ethereum hay chi phí phải bỏ ra trong việc kiểm toán cũng rất cao.

Tuy có những hạn chế nhưng tất cả đều đang được khắc phục dần. Việc còn ở giai đoạn sớm và còn nhiều vấn đề cần giải quyết cũng đồng nghĩa với việc mở ra nhiều cơ hội cho những con người tin tưởng vào tương lai của Web3 và phát triển những sản phẩm liên quan.

Ứng dụng của Web3

Ứng dụng của Web3 trong cuộc sống

Web3 mang đến nhiều ứng dụng tiềm năng trong các lĩnh vực khác nhau. Dưới đây là một số ví dụ về ứng dụng của Web3 trong cuộc sống:

• Quản lý dữ liệu cá nhân: Với Web3, người dùng có quyền sở hữu và kiểm soát dữ liệu cá nhân của mình. Thay vì cho phép các công ty lớn thu thập và khai thác dữ liệu cá nhân, Web3 cho phép người dùng quyết định liệu họ muốn chia sẻ thông tin và có thể nhận được đền bù hoặc tiền thưởng từ việc chia sẻ dữ liệu.
• Sức khỏe và y tế: Web3 có thể ứng dụng trong lĩnh vực y tế và sức khỏe, cho phép người dùng kiểm soát và chia sẻ dữ liệu y tế của mình một cách an toàn và riêng tư.
• Giáo dục và đào tạo: Các ứng dụng Web3 có thể tạo ra môi trường học tập phân cấp, nơi các học viên có thể tiếp cận nội dung học tập và chứng chỉ một cách độc lập.
• Nền kinh tế chia sẻ (Sharing Economy): Web3 cho phép tạo ra các nền tảng kinh doanh phi tập trung, trong đó người dùng không cần thông qua các trung gian truyền thống.
• Sáng tạo nội dung và nghệ thuật số: Web3 mở ra cơ hội cho các nghệ sĩ, nhà sáng tạo và nội dung sáng tạo để tương tác trực tiếp với người hâm mộ và kiếm thu nhập từ công việc của mình.

Ứng dụng của Web3 với crypto

Với blockchain là trọng tâm, Web3 tạo điều kiện cho một loạt ứng dụng và dịch vụ mới trong lĩnh vực tiền điện tử như sau:

• DeFi: Công nghệ blockchain phi tập trung đang được sử dụng như một nền tảng cho tài chính phi tập trung (DeFi), một trường hợp sử dụng mới cho Web3 cho phép cung cấp các dịch vụ tài chính vượt ra ngoài ràng buộc của hạ tầng ngân hàng tập trung truyền thống.
• Tiền mã hoá: Web3 cung cấp một môi trường cho sự phát triển của các loại tiền tệ phi tập trung (cryptocurrency), như Bitcoin và Ethereum, với mong muốn trở nên khác biệt so với thế giới tiền mặt truyền thống.
• DApp: Ứng dụng phi tập trung (dApp) được xây dựng trên nền tảng blockchain và sử dụng các hợp đồng thông minh để hỗ trợ việc cung cấp dịch vụ.
• Cầu nối xuyên chuỗi (cross-chain bridge): Trong kỷ nguyên Web3, có nhiều chuỗi khối khác nhau, và các cầu nối giữa các chuỗi này cung cấp một loại kết nối giữa chúng.
• DAO: DAO có tiềm năng đảm nhận vai trò của các cơ quan quản trị của Web3, cung cấp một số cấu trúc quản lý và quản trị phi tập trung.

Làm sao để trở thành Web3 Developer?

Để trở thành một nhà phát triển Web3 thành công, bạn cần có một số kỹ năng cần thiết để làm việc với các công nghệ và công cụ liên quan.

Dưới đây là một số kỹ năng quan trọng cho nhà phát triển Web3:

• Kiến thức về blockchain: Hiểu về nguyên lý và cách hoạt động của blockchain là cơ bản để làm việc với Web3. Điều này bao gồm hiểu về khái niệm hệ thống blockchain, các giao thức và thuật toán liên quan, cũng như các khái niệm về mã hóa và bảo mật.
• Kiến thức về smart contract: Là những chương trình tự thực thi được triển khai trên blockchain. Việc hiểu và sử dụng ngôn ngữ lập trình như Solidity, Vyper hoặc Rust là một yêu cầu cần thiết.
• Ngôn ngữ lập trình: Các ngôn ngữ lập trình phổ biến như JavaScript, Python hoặc TypeScript rất hữu ích cho việc phát triển ứng dụng Web3. Đối với phát triển dApp, kiến thức về các framework như React, Vue.js hoặc Angular cũng là một lợi thế.
• Công cụ phát triển: Điều này có thể bao gồm trình biên dịch Solidity như Solc, các thư viện như Web3.js hoặc Ethers.js để tương tác với blockchain, và các công cụ kiểm tra và triển khai smart contracts như Truffle hoặc Hardhat.
• Hiểu về tài chính và thị trường tiền điện tử: Có kiến thức cơ bản về tài chính, thị trường tiền điện tử và các yếu tố kinh tế liên quan sẽ giúp bạn hiểu và phát triển các ứng dụng liên quan đến DeFi và tiền điện tử trên Web3.
• Công nghệ phân tán: Hiểu về các khái niệm và công nghệ phân tán như IPFS, Swarm hoặc Whisper là cần thiết để làm việc với việc lưu trữ và truyền tải dữ liệu phân tán trong môi trường Web3.
• Sáng tạo và tư duy logic: Có khả năng tư duy logic và sáng tạo để giải quyết các vấn đề phức tạp và phát triển các ứng dụng sáng tạo trong môi trường phi tập trung là một yếu tố quan trọng cho nhà phát triển Web3.

Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng công nghệ và công cụ liên quan đến Web3 đang phát triển nhanh chóng, vì vậy việc duy trì việc học và cập nhật thông tin mới là quan trọng để trở thành một nhà phát triển Web3 thành công.

Web3 là một chủ đề rất rộng, chỉ một trong những ứng dụng của chúng ví dụ như crypto cũng cần chúng ta dành nhiều thời gian để tìm hiểu và nắm bắt. Và tương tự như cách crypto đã, đang và sẽ khiến nhiều người đổi đời, những ứng dụng khác của Web3 sẽ tạo ra một sự chuyển dịch lớn về sự thịnh vượng cho những thế hệ chịu thay đổi.

Đọc thêm: Web2.5 là gì? Điểm hội tụ công nghệ của Web2 và Web3.