Key Insights:
- Web 3.0 được ra đời để giải quyết những hạn chế của Web 2.0 và mang đến những cải tiến mới.
- Ở Web 3.0, người dùng được thực sự sở hữu thông tin của mình và là môi trường lý tưởng để chuyển giao giá trị.
- Web 3.0 còn ở giai đoạn mới nhưng có tiềm năng thay đổi nhân loại như cách mà Web 2.0 đã làm và sẽ tạo ra một sự chuyển dịch lớn về sự thịnh vượng cho những thế hệ chịu thay đổi.
Web 3.0 là gì?
Web 3.0 là phiên bản được ra đời để giải quyết các vấn đề của Web 2.0. Với Web 3.0, quyền lực được đưa về tay người dùng, bản thân người dùng chính là người sở hữu (owners) cho thông tin của mình và không thể bị can thiệp bởi bất kỳ ai.
Để làm rõ ý trên ta cùng tìm hiểu về khái niệm cơ bản nhất - Web.
Web là gì?
Web (hay website) là một tập hợp thông tin có thể được truy cập thông qua Internet. Tập hợp thông tin này chính là những thứ được phát triển và đăng tải lên Web, từ các bài báo, mạng xã hội, trang giải trí,...
Có khá nhiều người thường nhầm lẫn Web với Internet, Internet là hạ tầng, còn Web chính là những thứ được phát triển trên hạ tầng đó. Một ví dụ đơn giản là anh em có thể liên tưởng:
- Internet giống như một cái hiệu sách.
- Web chính là các bộ sưu tập sách trong hiệu sách đó.
- Tập hợp thông tin chính là những quyển sách trong các bộ sưu tập sách.
Tất cả giúp hình thành nên không gian mạng mà ta đang truy cập ngày nay.
Vậy để đến với Web 3.0, Web đã trải qua những bước phát triển và có tác động như thế nào đến nhân loại? Để hiểu được Web 3.0 là gì ta cùng ngược dòng thời gian để hiểu hơn về các thế hệ Web trước đó.
Web 1.0 - Hiển thị thông tin
Ra đời vào năm 1989, Web 1.0 đã tạo ra một nơi giúp người dùng có thể tiếp cận thông tin một cách dễ dàng hơn. Tuy nhiên Web 1.0 lúc đó căn bản chỉ là những dòng text được gắn thêm các đường link dẫn đến các bài khác.
Người dùng hầu hết chỉ là những người tiêu thụ thông tin (consumers) và không thể tương tác với nội dung mình đọc được. Việc sáng tạo nội dung để đăng lên web cũng rất bị hạn chế vào thời điểm đó.
⇒ Lúc này Web chỉ dừng lại ở mức hiển thị thông tin và người dùng hầu hết là Consumers.
Web 2.0 - Chuyển giao thông tin
Và như bản chất tự nhiên của việc phát triển, các phiên bản sau sẽ ngày càng được cải thiện và giúp giải quyết các hạn chế ở phiên bản trước đó. Ngày càng có nhiều công cụ giúp cải thiện Web như Javascript, CSS,...
Những công cụ này là tiền đề cho các nền tảng như Youtube, Facebook, Wikipedia,... phát triển. Nhờ các nền tảng này người dùng dần có thể tương tác với nội dung mình đọc được và tuyệt vời hơn nữa, giờ đây họ có thể sáng tạo nội dung (Creators) và chia sẻ chúng một cách công khai.
Không thể phủ nhận những thứ tuyệt vời mà các nền tảng trên mạng lại cho chúng ta, nhờ có Web 2.0 mà thế giới trở nên phẳng hơn rất nhiều. Những con người ở nhiều quốc gia có thể tương tác với nhau và tiếp cận được nhiều thông tin hơn. Tuy nhiên càng về sau, quyền lực càng được tập trung vào một vài ông lớn, Web 2.0 đang dần đi chệch hướng so với mục đích ban đầu của chúng.
Các ông lớn công nghệ ngang nhiên khai thác thông tin cá nhân từ người dùng để kiếm lợi cho bản thân. Để sử dụng một dịch vụ của các nền tảng ở Web 2.0 ta thường phải cung cấp một lượng thông tin nhất định và đó đôi khi là rào cản với những ai muốn tiếp cận các tính năng bên trong.
Những nội dung, thông tin được người dùng tạo ra nhưng lại không thuộc quyền sở hữu của họ khi Facebook, Twitter,... có thể dễ dàng xóa bài viết hoặc khóa tài khoản của một cá nhân nào đó.
⇒ Web lúc này đã giúp chuyển giao thông tin và người dùng có thể trở thành những Creators, nhưng tồn tại nhiều hạn chế khiến chúng khó có thể tiến xa hơn nữa.
Web 3.0 - Chuyển giao giá trị
Web 3.0 là phiên bản được ra đời để giải quyết các vấn đề của Web 2.0. Với Web 3.0, quyền lực được đưa về tay người dùng, bản thân người dùng chính là người sở hữu (owners) cho thông tin của mình và không thể bị can thiệp bởi bất kỳ ai.
Việc không phải chịu những hạn chế của Web 2.0 cũng là tiền đề để mở ra một kỉ nguyên mới khi người dùng có thể chuyển giao giá trị trên Web một cách tự do và không cần quá nhiều yếu tố về lòng tin.
Các đặc điểm của web3 bao gồm:
- Phi tập trung: Thay vì bị kiểm soát bởi các tổ chức phi tập trung, quyền sở hữu được phân phối giữa người dùng và nhà phát triển.
- Permissionless: Ai cũng không bị ngăn cấm và có quyền tham gia vào web3.
- Có hệ thống thanh toán chuyên biệt: Áp dụng hệ thống tiền mã hoá thay vì dựa vào hạ tầng lạc hậu của các tổ chức tài chính và ngân hàng
- Trustless: Vận hành dựa mà không cần lòng tin giữa các bên.
Ví dụ: Với Web 2.0 để chuyển tiền cho một người khác, ta phải phụ thuộc vào các ứng dụng ngân hàng và cần cung cấp các thông tin cần thiết, ngân hàng có thể theo dõi và chặn giao dịch của anh em. Với Web 3.0 ta có thể tự do chuyển tiền cho bất kỳ ai chỉ với một chiếc ví non-custodial như Coin98 Wallet, những giao dịch này không thể bị ngăn cản.
Một ví dụ khác là với Web 3.0 ta có thể vay nhiều loại tài sản trong các Lending protocol như Compound hay Aave một cách tự do mà không cần phải tin tưởng bên cho vay. Tất cả mọi thứ đều minh bạch và có thể xác minh on-chain.
Điều này có thể trở thành hiện thực nhờ những đột phá về nhiều mặt như:
- Tiến bộ về phần cứng giúp phát triển các công nghệ phía trên như Blockchain và AI.
- Mạng lưới blockchain giúp tăng tính decentralized, trustless và không phải phụ thuộc vào bên thứ ba.
- Những tiến bộ về AI và Machine Learning, dù vẫn còn mới nhưng nếu được phát triển trên các mạng lưới phi tập trung sẽ giúp tạo ra những ứng dụng vượt xa thời điểm hiện tại.
Web 3.0 theo lý thuyết có thể mở ra một kỷ nguyên mới giúp phá bỏ những rào cản từ Web 2.0 và hướng tới thế giới phẳng hơn bao giờ hết nơi mà thông tin và cao hơn nữa là giá trị có thể được chuyển giao một cách tự do.
⇒ Trong Web 3.0, người dùng là Owners với thông tin của mình và tạo ra môi trường phù hợp để chuyển giao giá trị.
Những đột phá của Web 3.0
Web 3.0 thừa hưởng các đặc tính tốt của Web 2.0 và có thêm những yếu tố giúp giải quyết hạn chế của Web 2.0 bao gồm:
- Verifiable: Mọi thứ đều minh bạch và có thể xác nhận on-chain.
- Trustless & Permissionless: Hạn chế tối đa những yếu tố liên quan đến lòng tin và bất kỳ ai cũng có thể tham gia.
- Self-Governing: Lấy người dùng làm trọng tâm, bản thân người dùng có toàn quyền với thông tin và tài sản của mình.
- Distributed: Quyền lực được phân phối cho người dùng và các quyết định sẽ được đưa ra và thực hiện bởi các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO). Tất cả đều không thể bị kiểm soát bởi một bên tổ chức tập trung nào đó.
- Native built-in payments: Các ứng dụng của Web 3.0 không yêu cầu người dùng phải cung cấp thông tin cá nhân và không thể ngăn cản việc thanh toán, giao dịch của người dùng
Không phải ngẫu nhiên blockchain có thể phát triển mạnh mẽ như vậy, chúng là một phần không thể thiếu trong sự hình thành của Web 3.0. Có thể nói nhờ blockchain mà có Web 3.0 và nhờ Web 3.0 mà blockchain có thể phát triển.
Tìm hiểu thêm: Công nghệ Blockchain là gì?
Hạn chế của Web 3.0
Tuy có một tiềm năng rất to lớn nhưng phải thừa nhận rằng Web 3.0 vẫn còn ở giai đoạn khá sơ khởi.
Một vài hạn chế có thể kể đến như:
- Tính mở rộng: Vẫn còn một khoảng cách lớn giữ Web 2.0 và Web 3.0 nếu xét về tính mở rộng, tốc độ xử lý, chi phí,...
- UX: Trải nghiệm người dùng vẫn chưa thực sự tốt vì để tham gia các sản phẩm của Web 3.0 như Crypto, người dùng cần phải học những kiến thức mới, tải những phần mềm mới và thao tác nhiều bước khác nhau. Đây là một rào cản để tiến tới mass-adoption.
- Tính tiếp cận: Các ứng dụng hầu hết được build độc lập chứ không được tích hợp với các ứng dụng phổ biến và quen thuộc của Web 2.0, làm giảm tính tiếp cận đến với người dùng.
- Chi phí: Chi phí để phát triển một dự án là rất đắt đỏ, những dapps thường gặp khó khăn trong việc đưa code lên blockchain vì phí gas của Ethereum hay chi phí phải bỏ ra trong việc audit cũng rất cao.
Tuy có những hạn chế nhưng tất cả đều đang được khắc phục dần. Việc còn ở giai đoạn sớm và còn nhiều vấn đề cần giải quyết cũng đồng nghĩa với việc mở ra nhiều cơ hội cho những con người tin tưởng vào tương lai của Web 3.0 và phát triển những sản phẩm liên quan.
Closing thoughts
Web 3.0 là một chủ đề rất rộng, chỉ một trong những ứng dụng của chúng ví dụ như Crypto cũng cần chúng ta dành nhiều thời gian để tìm hiểu và nắm bắt. Và tương tự như cách Crypto đã, đang và sẽ khiến nhiều người đổi đời, những ứng dụng khác của Web 3.0 sẽ tạo ra một sự chuyển dịch lớn về sự thịnh vượng cho những thế hệ chịu thay đổi.
Các thế hệ Web trước mất hàng chục năm để phát triển và dần được ứng dụng nhiều trong đời sống và điều này cũng tương tự với Web 3.0, mọi thứ sẽ được phát triển và ứng dụng từ từ để rồi một ngày ta sẽ sử dụng chúng một cách tự nhiên như ta dùng các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Twitter,...
Những ưu điểm mà Web 3.0 mang lại sẽ dần được liên kết với nhau, giúp tạo ra một trải nghiệm xuyên suốt và hiệu quả hơn nơi mà con người làm trọng tâm. Bên cạnh đó là những đột phá ở quy mô toàn cầu khi mọi giới hạn vật lý được phá bỏ và chúng ta đang thực sự tiến tới một thế giới phẳng hơn bao giờ hết.
May mắn thay, rất nhiều dự án trong thị trường Web3 đã phát hành cho phép chúng ta có thể đầu tư. Tuy nhiên, liệu các đồng coin được CoinMarketCap liệt kê là Web3 mới thực sự là Web3 hay chúng ta sẽ đánh giá Web3 theo những tiêu chí nào? Mời bạn xem qua video này nhé!
Lời kết
Có một câu nói vui là “Web 3.0 is everything”, vì càng tìm hiểu sâu ta càng thấy được sự khổng lồ và những thứ chúng có thể mang lại. Khác với giai đoạn đầu lúc mọi thứ đều là lý tưởng thì ở thời điểm hiện tại những ứng dụng của Web 3.0 đã dần đi vào đời sống và có tốc độ phát triển rất nhanh.
