Crypto sẽ đối diện khoảnh khắc "Y2K" với The Merge của Ethereum?

*Đây là series "WordStory" giải thích các thuật ngữ trong crypto qua những câu chuyện nổi bật.

Lương thực trở nên khan hiếm, máy bay sẽ rơi, tận thế sẽ điểm. Đó là một số dự đoán thảm khốc mà các lập trình viên và người dùng toàn thế giới phải đối mặt khi năm 2000 đến gần. Cuối cùng, sự kiện Y2K được cho là sẽ khiến máy tính trở nên hỗn loạn, giống một “ông ba bị” hơn là vấn đề thật sự.

Nhưng hai thập kỷ sau, thế giới tiền điện tử có thể phải đối mặt với khoảnh khắc Y2K của chính mình, khi mạng Ethereum trải qua một đợt nâng cấp phần mềm lớn vào tháng Chín. 

Y2K - Lỗi thiên niên kỷ và nỗi lo hão huyền

Y2K bug là một lỗi máy tính có thể gây ra sự cố khi xử lý ngày tháng (date) sau thời điểm 31/12/1999. Lỗi mà các lập trình viên máy tính và người dùng toàn thế giới phải đối mặt vào ngày 1/1/2000, còn được gọi là “millennium bug” (lỗi thiên niên kỷ).

Chữ K, viết tắt của kilo (đơn vị của 1000), thường được sử dụng để biểu thị số 1,000. Vì vậy, Y2K là viết tắt của Year 2000.

Khi các chương trình máy tính phức tạp được viết trong những năm 1960-1980, các kỹ sư máy tính đã sử dụng mã gồm hai chữ số cho đơn vị năm (year). Số “19” bị loại bỏ. Thay vì máy tính đọc năm là 1970, nó chỉ đọc 70. Các kỹ sư đã rút ngắn hai chữ số đầu vì việc lưu trữ dữ liệu trong máy tính rất tốn kém và chiếm nhiều dung lượng.

Khi năm 2000 đến gần, các nhà lập trình lo sợ rằng máy tính có thể không hiểu 00 là 2000 mà là 1900. Các hoạt động đã được lập trình hàng ngày hoặc hàng năm sẽ bị phá huỷ hay mắc lỗi. Khi ngày 31/12/1999 chuyển thành ngày 1/1/2000, máy tính có thể diễn giải ngày 31/12/1999 là ngày 1/1/1900.

Ngân hàng, vốn tính toán lãi suất hàng ngày, đối mặt với những vấn đề thực sự. Thay vì tính lãi suất cho một ngày, máy tính sẽ tính lãi suất cho gần 100 năm!

Các trung tâm công nghệ, chẳng hạn như nhà máy điện, cũng bị Y2K bug đe dọa. Các nhà máy điện phụ thuộc vào máy tính để kiểm tra an toàn, chẳng hạn như của áp suất nước hoặc mức bức xạ. Nếu ngày không chính xác, những tính toán này sẽ bị sai và có thể khiến những người dân gần đó gặp rủi ro.

Việc vận chuyển cũng phụ thuộc vào ngày giờ chính xác. Đặc biệt, rủi ro có thể giáng nặng lên lưng các hãng hàng không, vì máy tính ghi lại tất cả các chuyến bay theo lịch trình sẽ bị đe dọa.

Y2K là một vấn đề liên quan đến cả phần mềm và phần cứng, nên các công ty phần mềm và phần cứng đua nhau sửa lỗi và cung cấp các chương trình trợ giúp “tuân thủ Y2K”. Họ đưa ra giải pháp đơn giản như sau: Ngày tháng được mở rộng thành một số có bốn chữ số. Các chính phủ, đặc biệt là Hoa Kỳ và Vương quốc Anh, đã làm việc để giải quyết vấn đề này.

Nhưng cuối cùng, có rất ít vấn đề. Một cơ sở năng lượng hạt nhân ở Ishikawa, Nhật Bản, bị hỏng một số thiết bị bức xạ, nhưng các cơ sở dự phòng đảm bảo không có mối đe dọa nào xảy ra với công chúng. Mỹ phát hiện các vụ phóng tên lửa ở Nga và cho rằng đó là do lỗi Y2K. Nhưng các vụ phóng tên lửa đã được lên kế hoạch trước thời hạn trong cuộc xung đột của người Nga ở nước cộng hòa Chechnya. Không có sự cố máy tính nào cả.

Các quốc gia như Ý, Nga và Hàn Quốc chuẩn bị rất ít cho Y2K, trong khi Mỹ đã chi hàng triệu USD để giải quyết vấn đề này.

“The Merge” và lo âu có cơ sở

Do mọi thứ vẫn bình an vô sự nên nhiều người đã bác bỏ lỗi Y2K, xem nó như một trò lừa bịp hoặc một giáo phái tận thế. Nhưng “khoảnh khắc Y2K” của crypto với quá trình nâng cấp mạng lưới của Ethereum có thể tạo ra những vấn đề thật sự.

Bản cải tiến “The Merge” được yết thị là một quá trình chuyển đổi mượt mà và không ảnh hưởng gì đến người dùng của blockchain Ethereum. Nhưng không phải ai cũng bị thuyết phục, đặc biệt khi có đến hơn 3,400 ứng dụng đang hoạt động trên nền tảng này.

Ethereum đang chuyển đổi từ hệ thống bằng chứng công việc (PoW), nơi các mạng máy tính được gọi là miner lấy giao dịch ra khỏi pool dữ liệu và sắp xếp chúng thành các block để thêm vào blockchain. Các thợ mỏ đang bị loại bỏ như một phần của kế hoạch giảm tiêu thụ năng lượng. Sau khi nâng cấp, Ethereum sẽ chuyển sang hệ thống bằng chứng cổ phần (PoS), trong đó người dùng stake một số lượng tài sản nhất định để trở thành validator của mạng lưới.

“Sẽ có những tình huống thú vị và có thể bị exploit (khai thác),” Toby Lewis, CEO của Novum Insights, một nhà cung cấp phân tích crypto, cho biết: “Một điều tôi có thể đoan chắc, đây sẽ là một chuyến đi rất gập ghềnh.”

Chỉ cần nhìn lại lần nâng cấp năm 2016 của Ethereum, khi mạng bị các cuộc “replay attack” (tấn công phát lại) vây hãm - tình trạng các hacker “phát lại” các giao dịch của người dùng để đánh cắp token.

Sàn giao dịch Yunbi sau đó báo cáo đã mất 40,000 đồng Ethereum Classic. Kể từ đó, các nhà phát triển đã thực hiện các biện pháp bảo vệ mạng. Mặc dù vậy, các cuộc tấn công vẫn có thể xảy ra nếu các hợp đồng thông minh không được xây dựng chuẩn xác - theo Josselin Feist, giám đốc kỹ thuật đảm bảo blockchain tại Trail of Bits.

Các bên khác đã công bố các biện pháp bảo vệ. Đơn cử, Coinbase cho biết họ sẽ tạm dừng việc rút và gửi tất cả token dựa trên Ethereum “trong thời gian ngắn” vào khoảng thời gian “The Merge” xảy ra. Hầu hết các sàn giao dịch crypto khác và thậm chí nhiều ứng dụng DeFi cho phép người dùng giao dịch, vay và cho vay token, dự kiến cũng ​​sẽ làm như thế.

Các biện pháp bảo vệ này ra đời sau khi Ethereum gặp một số trục trặc trong lần thử nghiệm cuối của đợt nâng cấp. Một số validator không đồng bộ với nhau, dẫn đến thay đổi trong thứ tự block. Pedro Herrera, đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại DappRadar, cho biết loại vấn đề này có thể dẫn đến tạm dừng mạng. Trong trường hợp đó, ví dụ những người bị thanh lý không thể kịp thời ngăn chặn việc đó xảy ra.

Vấn đề rắc rối nhất có thể đến từ sự xuất hiện nhánh mới của Ethereum vào khoảng thời gian xảy ra “The Merge”. Một fork trong chain sẽ tạo ra bản sao gần như chính xác của hệ sinh thái Ethereum, với bản copy của tất cả đồng coin, NFT và ứng dụng của nó.

Những người nắm giữ token Ether trên blockchain Ethereum sẽ nhận được một token EtherPOW bổ sung đại diện cho blockchain được fork. Một số người dùng có thể cố gắng giao dịch với các đồng POW này - và đó là nơi những kẻ lừa đảo có thể xâm nhập và thực hiện các cuộc replay attack.

“Trong quá trình diễn ra ‘The Merge’, các cuộc replay attack có thể xảy ra vì mạng trở nên kém an toàn và dễ bị tấn công hơn khi các đợt fork xảy ra,” Justin Sun, người sáng lập blockchain Tron, nói.

Các nhà đầu tư muốn thực hiện giao dịch trong khoảng thời gian nâng cấp có thể muốn xem xét sử dụng các blockchain thay thế và các biện pháp bảo vệ khác.

Về phía Ethereum, các nhà phát triển nòng cốt của họ đang cố gắng giảm thiểu rủi ro. “Nếu các cuộc replay attack có xảy ra, tôi không mong chúng sẽ là vấn đề nghiêm trọng,” Ben Edgington, giám đốc sản phẩm tại ConsenSys, cho biết.