Digital Asset Treasuries (DATs): Làn sóng mới trong thế giới tài sản số

Khái niệm DATs còn khá mới mẻ trong crypto, nhưng trong bối cảnh thị trường đang không ngừng thay đổi, DATs có thể là một trong những mắt xích quan trọng định hình tương lai.

Published 3 days ago

Updated 3 days ago

11 min read

Digital Asset Treasuries (DATs) là gì?

DATs là mô hình chỉ các công ty niêm yết công khai trên thị trường chứng khoán đang nắm giữ tài sản tiền mã hoá như Bitcoin, ETH hoặc các loại crypto khác như một phần trong chiến lược tài chính.

Viết tắt của DATs là Digital Asset Treasuries, thay vì đơn thuần phản ánh biến động giá thị trường như các quỹ ETF, mô hình này tập trung vào việc tích lũy thêm tài sản số cho cổ đông thông qua các chiến lược quản lý vốn chủ động.

Cách hoạt động của DATs

Các doanh nghiệp DATs thường bắt đầu bằng việc huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu mới, hoặc trái phiếu (bao gồm cả trái phiếu không lãi suất).

Tuy nhiên, thay vì sử dụng nguồn vốn này để mở rộng hoạt động kinh doanh như đầu tư nhà máy, nghiên cứu sản phẩm hay mở rộng thị trường, họ chuyển trực tiếp sang mua crypto và ghi nhận các tài sản này trên bảng cân đối kế toán dưới danh mục “tài sản vô hình không xác định thời hạn” theo chuẩn mực kế toán GAAP.

Điều này đồng nghĩa với việc tài sản tiền mã hoá không được khấu hao định kỳ, nhưng khi giá thị trường giảm xuống dưới giá mua thì công ty bắt buộc phải ghi nhận lỗ giảm giá trị, và sẽ không được hoàn nhập nếu giá tăng trở lại, trừ khi thực hiện bán ra.

mô hình hoạt động của dats — Mô hình hoạt động của DATs

Sau khi tài sản crypto được đưa vào bảng cân đối kế toán, mỗi cổ phiếu của công ty lúc này trở thành đại diện gián tiếp cho quyền sở hữu lượng crypto đó.

Nhà đầu tư không cần lưu trữ ví lạnh hay quản lý private key, nhưng vẫn có thể tiếp xúc với thị trường crypto thông qua việc nắm giữ cổ phiếu. một hình thức gián tiếp “token hóa” crypto thành chứng khoán đại chúng.

Đây là cách tiếp cận thân thiện với nhà đầu tư tổ chức hoặc nhà đầu tư truyền thống, đặc biệt trong bối cảnh rào cản pháp lý và kỹ thuật khiến họ khó tự tiếp xúc trực tiếp với tài sản số.

Mô hình DATs vì vậy được xem là sự giao thoa giữa tài chính truyền thống và tài sản mã hoá. DATs cho phép doanh nghiệp tận dụng sức mạnh vốn hóa của thị trường chứng khoán để gom tài sản số ở quy mô lớn, đồng thời mang đến cho cổ đông một công cụ đầu tư crypto minh bạch, có kiểm toán và chịu giám sát tài chính nghiêm ngặt.

Hai cách tiếp cận phổ biến của DATs

Các công ty theo mô hình DATs không phải lúc nào cũng vận hành theo cùng một chiến lược. Trên thực tế, có thể phân loại thành hai xu hướng chính dựa trên mục tiêu tài chính và cách họ định vị tài sản tiền mã hoá trong chiến lược doanh nghiệp.

Công cụ phòng ngừa rủi ro

Một số doanh nghiệp xem tài sản mã hoá, đặc biệt là Bitcoin, như một biện pháp để phòng ngừa rủi ro trước lạm phát hoặc bất ổn kinh tế. Điển hình là Tesla, công ty từng đầu tư 1.5 tỷ USD vào Bitcoin như một phần của chiến lược đa dạng hóa tài sản và bảo toàn giá trị tiền mặt.

Tuy nhiên, cách tiếp cận này thường mang tính thận trọng, với tỷ trọng crypto chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng tài sản. Crypto trong trường hợp này đóng vai trò như “vàng kỹ thuật số” - một công cụ phòng vệ hơn là tài sản tăng trưởng.

Trọng tâm chiến lược đầu tư

Một số công ty lại chọn cách đi xa hơn khi xem Bitcoin và các tài sản số là trụ cột trong chiến lược ngân quỹ. Trong trường hợp này, crypto không còn là khoản đầu tư phụ trợ mà trở thành tài sản chính, nhằm:

Gia tăng giá trị cổ đông thông qua kỳ vọng tăng giá tài sản số;
Xây dựng nền tảng tài chính dựa trên tài sản phi tập trung;
Định vị thương hiệu như một công ty hiện đại, sát với cộng đồng crypto.

MicroStrategy là ví dụ tiêu biểu cho nhóm này. Kể từ năm 2020, công ty liên tục huy động vốn (qua phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu chuyển đổi) để gom mua Bitcoin với số lượng lớn.

Đến cuối tháng 7/2025, MicroStrategy đã sở hữu hơn 628,000 BTC, trị giá gần 46.8 tỷ USD, với giá trung bình khoảng 73,227 USD/BTC. Mỗi cổ phiếu của công ty lúc này được xem như đại diện gián tiếp cho quyền sở hữu một phần Bitcoin.

Sự phát triển của mô hình DATs

Sự trỗi dậy của mô hình DATs không phải là hiện tượng nhất thời mà là hệ quả tất yếu của hai xu hướng đang hội tụ: khung pháp lý tài sản số dần được định hình rõ nét hơn, đặc biệt tại Mỹ, và nhu cầu ngày càng lớn từ các tổ chức tài chính truyền thống muốn tiếp cận thị trường crypto một cách hợp lệ, minh bạch và hiệu quả.

Kể từ khi SEC có những động thái rõ ràng hơn trong việc phân loại tài sản số, cộng thêm sự chấp thuận ETF Bitcoin giao ngay và tiến trình minh bạch hóa báo cáo tài chính liên quan đến crypto theo chuẩn GAAP, hành lang pháp lý cho các công ty niêm yết nắm giữ crypto đã không còn mờ mịt như trước.

Trong bối cảnh đó, thay vì trực tiếp nắm giữ crypto trong bảng cân đối tài sản, vốn dễ gây tranh cãi và tiềm ẩn rủi ro pháp lý - nhiều doanh nghiệp đã chọn một hướng đi mới: thiết lập pháp nhân chuyên biệt để nắm giữ tài sản số. Đây chính là cốt lõi của mô hình DATs

Cách làm này không chỉ giúp tách biệt rủi ro vận hành, mà còn cho phép tối ưu hoá cấu trúc thuế và báo cáo tài chính, tương tự cách các quỹ ETF hoặc trust vận hành. Nó cũng tạo tiền đề cho nhà đầu tư tổ chức đầu tư gián tiếp vào crypto mà không phải tiếp xúc với ví lạnh hay các rủi ro bảo mật truyền thống.

Xu hướng này đang tăng tốc nhanh chóng. Theo dữ liệu từ quý 3/2025, tổng lượng Bitcoin mà các công ty đại chúng nắm giữ (với ngưỡng từ 1,000 BTC trở lên) đã vượt 950,000 BTC, so với chỉ khoảng 200,000 BTC vào đầu năm 2023. Đây không chỉ là con số tăng trưởng, mà còn phản ánh một sự dịch chuyển trong cách doanh nghiệp nhìn nhận Bitcoin: từ một khoản đầu tư thử nghiệm thành một tài sản chiến lược thực thụ.

phân tích dats — Xu hướng tích luỹ Bitcoin

Báo cáo của Bernstein, đơn vị tư vấn đầu tư được nhiều quỹ và tổ chức toàn cầu tham chiếu dự phóng rằng dòng vốn từ các công ty đại chúng vào Bitcoin có thể tăng từ 80 tỷ USD hiện tại lên 330 tỷ USD trong vòng 5 năm tới, nếu chỉ 10% trong số 5.000 công ty lớn nhất toàn cầu theo chỉ số MSCI ACWI áp dụng chiến lược tương tự MicroStrategy.

So sánh DATs và các quỹ ETF crypto: Cùng là cửa ngõ, nhưng khác đích đến

DATs và ETF crypto đều đóng vai trò cầu nối đưa tài sản tiền mã hoá vào hệ thống tài chính truyền thống. Chúng cho phép nhà đầu tư tiếp cận Bitcoin, Ethereum… thông qua cổ phiếu hoặc chứng chỉ quỹ được niêm yết công khai, mà không cần tự quản lý ví lạnh hay lo rủi ro bảo mật.

Điểm chung giữa chúng là sự hợp pháp, minh bạch và dễ tiếp cận. Cổ phiếu của các công ty DATs hay chứng chỉ quỹ ETF đều được niêm yết công khai, chịu sự giám sát của cơ quan quản lý, và công bố dữ liệu tài chính định kỳ.

Ngoài ra, cả hai đều bị ảnh hưởng trực tiếp bởi biến động giá crypto: khi giá BTC, ETH tăng hoặc giảm mạnh, giá cổ phiếu/quỹ cũng thường dao động tương ứng.

Tuy nhiên, sự khác biệt cốt lõi nằm ở tư duy đầu tư và cơ chế tạo giá trị.

ETF crypto: Phản ánh thụ động giá tài sản số

ETF là công cụ đầu tư thụ động. Nhà đầu tư mua chứng chỉ quỹ, và giá trị tài sản nắm giữ trong quỹ, thường là Bitcoin hoặc Ethereum, sẽ dao động theo thị trường.

Quỹ không chủ động mua thêm crypto khi giá rẻ, cũng không bán ra khi giá cao. Nhiệm vụ của ETF chỉ là "theo dõi" giá trị thị trường một cách chính xác nhất, tối giản hoá rủi ro vận hành và quản trị.

ETF phù hợp với nhà đầu tư muốn tiếp cận crypto một cách đơn giản, minh bạch và có tính thanh khoản cao, nhưng khó kỳ vọng hiệu suất vượt trội so với biến động giá gốc.

DATs: Chiến lược chủ động và tư duy tích lũy dài hạn

Trái với ETF, các doanh nghiệp theo mô hình DATs mang tư duy đầu tư chủ động. Họ không chỉ “giữ” tài sản tiền mã hoá, mà còn tận dụng sự biến động để tích luỹ và tối ưu hoá hiệu suất.

Cụ thể, các DATs có thể:

Tái đầu tư lợi nhuận để gom thêm tài sản số.
Huy động vốn khi giá cổ phiếu cao để mở rộng kho bạc.
Mua vào crypto khi thị trường giảm nhằm tăng tỷ lệ tài sản trên mỗi cổ phần.

Về lý thuyết, nếu mỗi cổ phiếu của một DATs đại diện cho 1 BTC hôm nay, thì với chiến lược tái đầu tư khôn ngoan, vài năm sau có thể đại diện cho 1.2 hoặc 1.5 BTC. Đây chính là cách DATs kỳ vọng tạo ra lợi suất vượt trội so với hình thức đầu tư thụ động như ETF.

Tuy nhiên, chính đặc điểm chủ động ấy cũng kéo theo nhiều rủi ro. Phần lớn DATs không có dòng tiền ổn định từ hoạt động kinh doanh cốt lõi mà phụ thuộc hoàn toàn vào giá trị crypto đang nắm giữ. Khi thị trường bước vào chu kỳ giảm sâu kéo dài, họ có thể buộc phải bán tài sản để trả nợ hoặc duy trì hoạt động, dẫn đến hiệu ứng domino bán tháo và tạo thêm áp lực lên toàn thị trường.

Gần đây, một số DATs hiện đại còn đang mở rộng mô hình hoạt động bằng cách token hóa chính kho bạc của mình, tức là phát hành các token đại diện cho phần tài sản crypto đang nắm giữ và triển khai trực tiếp trên mạng blockchain.

Ví dụ tiêu biểu là SharpLink Gaming, công ty đã phát hành token SBET trên Injective, được bảo chứng bằng lượng ETH mà doanh nghiệp này đang quản lý. Điều này không chỉ gia tăng tính thanh khoản và minh bạch mà còn mở ra khả năng tương tác với DeFi, nơi tài sản kho bạc có thể tham gia yield farming, staking hoặc được dùng làm tài sản thế chấp trong các giao thức tài chính phi tập trung.