Endowment effect là gì? Hiệu ứng sở hữu chi phối khi đầu tư Crypto

Trong đầu tư crypto, hiệu ứng sở hữu có thể ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định của nhà đầu tư. Bài viết này sẽ khám phá khái niệm hiệu ứng sở hữu - endowment effect, tác động của nó đối với chiến lược đầu tư Crypto.

Thanh Uyen

Published Dec 10 2024

6 min read

Endowment effect là gì?

Hiệu ứng sở hữu (endowment effect) là hiện tượng tâm lý khiến con người có xu hướng đánh giá cao giá trị của những món đồ mà họ đang sở hữu so với khi chưa sở hữu chúng. Hiệu ứng này thể hiện rõ nét qua sự chênh lệch giữa giá bán mà người sở hữu đề xuất và giá mua mà họ sẵn sàng trả cho cùng một món đồ.

Theo nghiên cứu của Kahneman và Tversky (1979), hiệu ứng sở hữu xuất phát từ việc con người có xu hướng cảm nhận nỗi đau từ mất mát mạnh mẽ hơn cảm giác hạnh phúc khi có thêm thứ gì đó mới. Điều này dẫn đến tâm lý bảo thủ, khiến họ ưu tiên duy trì hiện tại và miễn cưỡng từ bỏ những thứ đang có, ngay cả khi xuất hiện những lựa chọn tốt hơn.

Hiệu ứng sở hữu ảnh hưởng đến quyết định đầu tư crypto như thế nào?

Trong đầu tư, hiệu ứng sở hữu được thể hiện qua việc nhà đầu tư có xu hướng gắn bó quá mức với những tài sản mình đang sở hữu, dù các tài sản khác có thể có tiềm năng lợi nhuận cao hơn. Điều này trực tiếp ảnh hưởng đến khả năng tối ưu lợi nhuận của nhà đầu tư.

Tâm lý gắn bó với coin/token khiến nhà đầu tư gặp khó khăn trong việc định giá tài sản một cách khách quan. Nếu giá tăng, họ dễ rơi vào bẫy kỳ vọng giá tài sản này vẫn có thể tiếp tục tăng trưởng và nên trì hoãn chốt lời. Nếu giá giảm, nhà đầu tư thường tin rằng giá đang bị dưới mức giá trị thực và sẽ sớm hồi phục. Việc này có thể khiến họ khó khăn trong việc chốt lời hoặc cắt lỗ, ảnh hưởng tới lợi nhuận đạt được.

Chẳng hạn, vào tháng 2/2021, bạn mua Bitcoin ở mức giá 40,000 USD. Khi giá Bitcoin tăng lên 65,000 USD vào tháng 11/2021, bạn cảm thấy rằng giá Bitcoin vẫn có thể tăng hơn thế nữa và trì hoãn việc bán. Mặc dù, các chỉ số kỹ thuật và phân tích cơ bản đều cho thấy dấu hiệu rằng Bitcoin đang bị quá mua và có khả năng sắp điều chỉnh cao. Điều này là do bạn đã phát triển cảm xúc gắn bó với Bitcoin và gặp khó khăn trong việc từ bỏ quyền sở hữu Bitcoin.

Tuy nhiên, giá Bitcoin giảm chỉ còn 16,000 USD vào tháng 12/2022. Như vậy, bạn đã thua lỗ vì bị ảnh hưởng bởi hiệu ứng sở hữu, khiến bạn chần chừ trong hành động của mình.

Như hình trên, chỉ số Stochastic Oscillator thể hiện Bitcoin bị quá mua ở mức giá khoảng 65,000 USD vào khoảng tháng 11/2021.

Hiệu ứng sở hữu cũng khiến nhà đầu tư crypto không chịu từ bỏ những tài sản hiệu suất kém để chuyển vốn sang những tài sản có tiềm năng hơn. Hệ quả là, không chỉ bỏ qua cơ hội sinh lợi tốt hơn mà danh mục đầu tư còn tích lũy nhiều đồng coin “chết" - những đồng coin không có giá trị thực tế.

Ví dụ như, nhà đầu tư có thể tiếp tục nắm giữ những đồng coin từng đạt đỉnh vào mùa bull run trước nhưng giờ đã giảm mạnh. Thay vì cắt lỗ để chuyển sang những đồng coin có xu hướng tăng trưởng hoặc ổn định cao hơn, nhà đầu tư lại giữ nguyên tài sản của mình với hy vọng nó sẽ phục hồi.

Hiệu ứng sở hữu cũng làm chậm khả năng phản ứng của nhà đầu tư đối với các biến động của thị trường. Thay vì đưa ra quyết định dựa trên phân tích dữ liệu và các yếu tố cơ bản, nhiều nhà đầu tư lại quyết định dựa trên cảm tính. Họ giữ lại tài sản và mong rằng giá sẽ sớm phục hồi, không muốn chấp nhận lỗ hoặc có niềm tin mù quáng rằng giá trị tài sản họ đang nắm giữ sẽ quay lại.

Làm sao để tránh gặp phải endowment effect trong đầu tư crypto?

Hiệu ứng sở hữu có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyết định đầu tư, nhất là trong thị trường crypto đầy biến động. Để tránh rơi vào bẫy tâm lý này và giữ cho các quyết định đầu tư luôn khách quan, bạn có thể áp dụng những chiến lược hiệu quả dưới đây:

Xây dựng chiến lược đầu tư rõ ràng: Việc xây dựng chiến lược đầu tư rõ ràng sẽ giúp nhà đầu tư không bị cảm xúc chi phối, từ đó đưa ra quyết định một cách kỷ luật và tỉnh táo.
Đánh giá danh mục đầu tư định kỳ: Nhà đầu tư nên thường xuyên rà soát và đánh giá lại danh mục để loại bỏ những tài sản không còn tiềm năng. Việc này giúp tránh được tâm lý gắn bó không hợp lý với các đồng coin kém hiệu quả, từ đó tối ưu hóa danh mục một cách hiệu quả hơn.
Phân tích khách quan: Nhà đầu tư có thể áp dụng phân tích đa chiều như phân tích kỹ thuật, phân tích cơ bản hay thậm chí là các yếu tố vi mô, vĩ mô ảnh hưởng đến thị trường để có cái nhìn khách quan, không bị tác động bởi cảm xúc.
Xem xét các lựa chọn thay thế: Thường xuyên so sánh những token/coin mình đang nắm giữ với những token/coin khác để có đánh giá công bằng và tránh lầm tưởng rằng chỉ tài sản của mình mới có khả năng sinh lợi cao.

Đọc thêm: Cách phân tích cơ bản hiệu quả trong Crypto.