FAIR là gì? Blockchain Layer 1 kháng MEV, tối ưu cho AI
FAIR là gì?
FAIR là blockchain Layer 1, được thiết kế với mục tiêu loại bỏ hoàn toàn phí MEV (Maximal Extractable Value) - một dạng "thuế ngầm" phổ biến trên các blockchain hiện tại.
Khác với các mạng khác chỉ tìm cách giảm MEV ở lớp ứng dụng, FAIR xử lý tận gốc ở cấp độ đồng thuận, nhờ công nghệ BITE Protocol (Blockchain Integrated Threshold Encryption), nơi mọi giao dịch được mã hóa và chỉ được giải mã sau khi block đã được xác nhận.
Tại thời điểm viết bài, FAIR chỉ mới tiết lộ ticker token là FAIR, tuy nhiên chưa công bố thông tin tokenomics, bài viết sẽ cập nhật ngay khi có thông báo.
Tại sao FAIR được phát triển?
FAIR được phát triển nhằm giải quyết một trong những vấn đề đang giảm tính công bằng của blockchain hiện nay: MEV (Maximal Extractable Value).
MEV là khoản giá trị tối đa mà validator hoặc bot có thể khai thác bằng cách sắp xếp lại, chèn trước (front-run), hoặc thao túng thứ tự giao dịch trong một block. Đây là hình thức bóc lột âm thầm, được ví như một loại "thuế ẩn" mà người dùng không hay biết, nhưng phải trả giá trực tiếp bằng việc bị trượt giá, phí gas cao, hoặc mất cơ hội giao dịch.
Theo dự án, tính đến nay, hơn 2 tỷ USD đã bị lấy từ người dùng thông qua các hình thức khai thác MEV, con số này còn tiếp tục tăng mạnh khi DeFi và AI ngày càng mở rộng quy mô.
FAIR ra đời với mục tiêu xóa bỏ MEV ngay từ lớp đồng thuận, không phải bằng giải pháp ở tầng ứng dụng. Theo dự án, cách tiếp cận này không chỉ giảm phí MEV, mà còn loại bỏ hoàn toàn khả năng tồn tại của MEV.
Mô hình hoạt động của FAIR
FAIR loại bỏ hoàn toàn MEV ngay từ lớp đồng thuận thông qua kiến trúc kết hợp giữa BITE Protocol và FAIR EVM.
BITE Protocol (Blockchain Integrated Threshold Encryption) là giao thức mã hoá được tích hợp trực tiếp vào lớp đồng thuận:
- Khi người dùng gửi một giao dịch, toàn bộ nội dung giao dịch được mã hoá tại client-side trước khi lan truyền trong mạng.
- Các validator không thể đọc, phân tích hay sắp xếp lại giao dịch – điều này ngăn chặn hoàn toàn hành vi front-running hoặc sandwich attack.
- Sau khi block được hoàn tất (finalize), một ủy ban giải mã (decryption committee) mới tiến hành mở khoá các giao dịch để thực thi.
Nhờ đó, BITE tạo ra một môi trường kháng MEV, nơi mọi hành vi thao túng đều trở nên bất khả thi.
FAIR không chỉ mã hoá giao dịch, dự án còn tái kiến trúc toàn bộ execution layer bằng cách phát triển một EVM mới: FAIR EVM - máy ảo Ethereum hiệu năng cao, tối ưu cho AI & DeFi.
- Viết bằng C++, hỗ trợ giao dịch song song và xử lý đồng thuận.
- Instant finality: các block được hoàn tất ngay lập tức, không cần chờ đợi.
- Đáp ứng các ứng dụng yêu cầu cao về xử lý như AI agent, gaming, hoặc các hệ thống tài chính có logic phức tạp.
Điểm độc đáo của blockchain FAIR là FAIR EVM và BITE Protocol được tích hợp chặt chẽ với nhau: đầu vào giao dịch được BITE bảo mật, trong khi logic hợp đồng được thực thi nhanh chóng và hiệu quả nhờ FAIR EVM.
Ngoài việc giải quyết triệt để vấn đề MEV, FAIR còn đóng vai trò chiến lược như một phần mở rộng của hệ sinh thái Skale Network, nhằm tận dụng thanh khoản sâu và gia tăng giá trị toàn hệ.
Cụ thể, FAIR được thiết kế để trở thành trung tâm thanh khoản (liquidity hub) cho toàn bộ các chain trong Skale, tạo điều kiện cho các ứng dụng DeFi, giao dịch và AI hoạt động trên một nền tảng công bằng, hiệu suất cao và không bị MEV khai thác. Toàn bộ hạ tầng Skale sẽ tích hợp FAIR SDK để kế thừa các tính năng như mã hóa giao dịch, công cụ dành cho AI và môi trường thực thi MEV-free.
Đặc biệt, Skale Manager - thành phần điều phối mạng lưới trước đây vận hành trên Ethereum cũng sẽ được chuyển sang FAIR, giúp giảm chi phí, nâng cao hiệu quả và giảm phụ thuộc vào các chain Layer 1 khác.
Đội ngũ dự án FAIR
Đội ngũ đứng sau FAIR blockchain cũng thuộc dự án Skale Network. Trong đó, Jack O'Holleran là CEO của FAIR và là đồng sáng lập của Skale Network. Ông có kinh nghiệm nhiều năm trong lĩnh vực blockchain và cryptography.