Hệ sinh thái Solana (SOL) 2024: Không chỉ có meme

Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những thông tin cần thiết về hệ sinh thái, vẽ nên bức tranh tổng quan về cả hệ, từ đó làm tiền đề cho việc tìm kiếm cơ hội trong hệ Solana và là thước đo để so sánh với các hệ sinh thái khác.

Tổng quan về hệ sinh thái Solana

Ra mắt vào năm 2017, Solana là một trong những blockchain có tốc độ phát triển nhanh chóng và thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng nhờ khả năng mở rộng cao, phí giao dịch thấp và tốc độ xử lý nhanh.

Bốn điểm nổi bật của hệ sinh thái Solana khi so với các hệ sinh thái khác.

• Hiệu năng cao: Client của Solana Labs hỗ trợ 50,000 TPS. Solana là blockchain sau Ethereum có hai client: Solana Labs client và Jito client (Jito Labs). Hệ sinh thái cũng chuẩn bị có những client mới: Firedancer (xử lý được 1 triệu TPS ở điều kiện thử nghiệm), Sig (tối ưu việc đọc RPC), Frankedancer, Agave…
• Độ trễ thấp: Tầm 1 giây (trung bình rơi vào khoảng 600ms - 800ms).
• Phí giao dịch rẻ: Phí trung bình trên mỗi giao dịch rơi vào tầm 0.00005 SOL. Bên cạnh đó đang có nhiều công nghệ mới được thử nghiệm như ZK Compression giúp giảm chi phí hơn nữa.
• Ngôn ngữ lập trình: RUST, đây là ngôn ngữ lập trình được đánh giá cao trong những năm gần đây. Ngoài ra, Solana cũng hỗ trợ C, C ++ và Libra's Move.

Để đạt được hiệu suất tốt như trên Solana đã kết hợp nhiều công nghệ bao gồm:

• Proof of History (PoH): Giúp sắp xếp giao dịch tự động nhờ tạo ra dấu thời gian, tăng tốc độ xử lý và thay đổi "leader" thường xuyên.
• Tower BFT: Bảo vệ mạng lưới khỏi các lỗi hoặc hành động gây hại bằng cách cho phép hệ thống hoạt động ngay cả khi một số node gặp sự cố.
• Turbine: Chia nhỏ dữ liệu để gửi nhanh hơn giữa các node, giúp truyền tải hiệu quả hơn.
• Gulf Stream: Đẩy nhanh quá trình xử lý và xác nhận giao dịch, giảm thời gian chờ.
• Sealevel: Cho phép xử lý nhiều giao dịch cùng lúc nhờ sử dụng GPU và ổ cứng.
• Pipelining: Xử lý hàng nghìn giao dịch song song, giống như nhà máy xử lý sản phẩm trên nhiều dây chuyền.
• Cloudbreak: Giúp lưu trữ và truy cập dữ liệu đồng thời mà không gây tắc nghẽn, đảm bảo mạng thông suốt.
• Archivers: Lưu trữ các phần nhỏ của dữ liệu và chứng minh thường xuyên rằng dữ liệu được giữ an toàn.

Ở phần tiếp theo chúng ta sẽ tìm về toàn cảnh hệ sinh thái Solana thời điểm hiện tại.

Những nỗ lực duy trì hiệu ứng mạng lưới

Solana (SOL) chứng kiến sự tăng trưởng tốt trong 7 tháng đầu năm 2024, nhưng sau đó suy giảm cùng với xu hướng chung của thị trường. Trái với sự sụt giảm về giá, hệ sinh thái vẫn đang nỗ lực duy trì hiệu ứng mạng lưới theo nhiều cách khác nhau.

Về mặt nền tảng, Solana đã giới thiệu Token Extensions, cho phép các bên phát hành tài sản số tích hợp các tính năng như quyền riêng tư, token-gated và thêm metadata cần thiết.

Một ví dụ thành công gần đây về việc ứng dụng Token Extensions là stablecoin PYUSD của PayPal. Nhờ danh tiếng và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các giao thức DeFi, vốn hóa của PYUSD trên Solana đã tăng trưởng nhanh chóng trong thời gian ngắn. Một số extensions mà PYUSD đã áp dụng gồm chuyển khoản bảo mật, transfer hooks, và trường ghi chú.

Không chỉ có Paypal mà ngày càng có nhiều tổ chức tài chính lớn thông báo về việc ứng dụng Solana ở một mức độc nào đó như:

• Franklin Templeton thông báo về việc ra mắt money market fund trên Solana.
• Đối tác của quỹ onchain lớn nhất BlackRock BUID, thông báo về việc hỗ trợ trực tiếp Solana.
• Societa Generale, Citi… cũng thông báo về việc ra mắt sản phẩm hoặc tích hợp Solana trong sản phẩm.

Bên cạnh Token Extensions, các sản phẩm Solana Actions và Blockchain Links (Blinks) cũng đang có nhiều cải tiến đáng kể. Dialect đã ra mắt Blinks client SDK, giúp các nhà phát triển dễ dàng tạo Blinks trên nhiều nền tảng khác nhau. Dialect cũng đã phát triển Blinks Mobile SDK, giúp mang trải nghiệm Blinks lên thiết bị di động.

Về mặt cộng đồng, Solana tiếp tục tổ chức các sự kiện và hackathon. Hệ sinh thái đã tổ chức Solana Radar Global Hackathon, chuẩn bị cho sự kiện Solana BreakPoint tại Singapore vào tháng 9, và dự kiến triển khai chương trình vườn ươm Cohort 2 vào quý 1/2025 tại New York.

Một số cập nhật đáng chú ý khác bao gồm:

• RNS.ID sẽ sớm hỗ trợ Solana, cho phép tạo ra Digital ID tuân thủ các chuẩn luật pháp của nhiều quốc gia, giúp người dùng quản lý và xác minh danh tính nhanh chóng với các dịch vụ trên hệ sinh thái.
• Squads đã thông báo về Squads Policy Network (SPN), giúp tăng cường khả năng tuân thủ pháp luật thông qua các mô-đun quy tắc có thể tích hợp vào tài khoản.
• Thông báo về kiểu dáng và tính năng của Solana Mobile phiên bản 2, Solana Seeker. Người dùng đặt điện thoại sớm sẽ được nhận ưu đãi về giá cũng như NFT.

Có thể thấy vấn đề liên quan đến luật pháp đang ngày càng được quan tâm trên Solana và dần xuất hiện những sản phẩm giúp giải quyết những nhu cầu liên quan.

Các thông số nổi bật

Bảng tổng hợp các thông số nổi bật trên hệ sinh thái Solana:

Thông số tài chính 

• Lượng phí tạo ra trong Q3: 93.49 triệu USD
• Doanh thu trong Q3: 46.75 triệu USD
• Chi phí trong Q3: 847.18 triệu USD

Mạng lưới

• Số lượng người dùng hoạt động hàng ngày trong Q3 1,600,000 người dùng
• Tổng số giao dịch: 322.05 tỷ giao dịch
• Số lượng validators hiện tại: 1,381 validators
• Lượng SOL được stake: 385.16 triệu SOL
• Tổng số code commits trong Q3: 1,560 commits

Hệ sinh thái

Dù thị trường đi xuống trong những tháng cuối Q3, tổng giá trị tài sản khóa trên Solana vẫn duy trì ở mức ổn định. Đây là dấu hiệu tốt cho việc hệ sinh thái đang giữ chân được dòng tiền.

Một sự thay đổi đáng chú ý là thứ hạng của các dự án có TVL lớn. Kamino và Jupiter ghi nhận sự tăng trưởng mạnh, trong khi các sàn DEX như Orca và Meteora đã quay trở lại vị trí top 10. Nguyên nhân cho điều này sẽ được phân tích kỹ hơn trong phần sau.

Như đã thấy ở bảng vốn hóa stablecoin, USDC vẫn là stablecoin có thị phần lớn nhất trên Solana với vốn hóa tăng trưởng đều đặn. Vốn hóa USDT đang giảm dần mặc dù mức giảm không nhiều. PYUSD sau giai đoạn tăng trưởng nóng cũng đang cho thấy những dấu hiệu hạ nhiệt và sẽ cần thêm thời gian để đánh giá hiệu quả của đồng stablecoin mới nổi này.

Hệ sinh thái Solana

1/ DEX

Mặc dù thị thị trường giảm điểm nhưng dex AMMs trên Solana vẫn duy trì được khối lượng giao dịch ở mức ổn định. Nguyên nhân cho việc này đến từ xu hướng giao dịch meme coin, đặc biệt là những meme coin vốn hóa nhỏ thông qua Telegram Trading Bots.

Giá trị hiện tại đang tập trung chủ yếu vào 3 dex AMM đứng đầu là Raydium, Meteora và Orca. Trong đó Raydium là nền tảng mở nhất cho việc tạo pools, Meteora có sự liên kết với Jupiter còn Orca có lợi thế trong việc giao dịch stablecoin.

Ngược lại với Dex AMMs, các Dex Orderbook hiện tại khá hụt hơi khi khối lượng giao dịch giảm mạnh. Xu hướng giao dịch thời gian qua khiến dòng tiền không đổ vào những đồng coin hàng đầu vốn là đối tượng hỗ trợ của các Dex Orderbook. Dự án đứng đầu hiện tại là Phoenix đã phải ngừng hỗ trợ một số cặp giao dịch do thiếu thanh khoản. Backpack Exchange mặc dù tăng số lượng cặp token nhưng vẫn chứng kiến sự sụt giảm mạnh về khối lượng giao dịch.

2/ Liquid Staking

Ở mảng Liquid staking, Jito tiếp tục dẫn đầu và có sự tăng trưởng trong khi những dự án liquid staking khác đa phần giảm nhẹ về giá trị tài sản khóa. Vào cuối tháng 7, Jito đã ra mắt StakeNet Steward Program giúp cung cấp tiêu chuẩn để quản lý các stake pool phi tập trung thông qua việc ủy quyền và quản trị.

Trong tháng 9, Binance cũng đã ra mắt BNSOL, cho phép người dùng nhận được yield trong khi vẫn có thể sử dụng trên các sản phẩm của Binance hoặc giao thức DeFi. Tuy nhiên thông số của BNSOL còn khá khiêm tốn khi mới thu hút được hơn 34 triệu USD trị giá SOL. 

Ngoài dự án Solayer thuộc mảng restaking với TVL đạt hơn 167 triệu USD, Jito cũng đã thông báo về việc sắp ra mắt Jito Restaking. Với vị thế của mình cũng như những thông số còn khiêm tốn từ Solyer, có khả năng Jito Restaking sẽ chiếm được thị phần lớn ở cả thị trường staking và restaking trên Solana.

3/ Lending

Mặc dù thông số mảng lending trên Solana vẫn còn khiêm tốn nhưng đang dần có thêm cập nhật mới từ các dự án.

Dự án lending hàng đầu trên Solana, Solend rebrand sang Save Finance. Dự án cũng công bố về việc sẽ ra mắt stablecoin, liquid staking token và dapp cho phép short meme coin Dumpy.Fun.

Ngoài Solend, Kamino cũng thông báo về việc ra mắt Kamino Lend V2 với hai sản phẩm mới là Market layer và Vault Layer. Market Layer cho phép tạo ra các lending vaults hỗ trợ 1 loại tài sản, Vault Layer cho phép tạo ra những thị trường thanh lý cạnh tranh hơn.

Bên cạnh đó cũng có dự án mới thông báo về sản phẩm như Loopscale. Dự án cho phép lend và borrow với các loại tài sản trên Solana và tùy chỉnh thông số tối ưu cho người dùng.

4/ Phái sinh (Derivative)

Mảng phái sinh chứng kiến sự suy giảm về khối lượng giao dịch trong Q3. Jupiter đang là dự án chiếm phần lớn thị phần. Sản phẩm hỗ trợ đòn bảy cao, thanh khoản tốt và những bật mí về đợt airdrop thứ hai đã giúp Jupiter thu hút được nhiều giá trị.

Dù chưa thu hút dòng tiền nhưng các dự án phái sinh khác trên Solana cũng không đứng yên. Mới đây Zeta đã thông báo về việc phát triển layer 2 Bullet trên Solana giúp tối ưu tốc độ và trải nghiệm người dùng. Sản phẩm đầu tiên trên Bullet là sàn phái sinh Zeta X. Mango Markets, sàn giao dịch phái sinh đầu tiên trên Solana cũng thông báo về việc ra mắt Dex aggregator Fill.city.

Ngoài tin tức từ các dự án cũ, cũng có sản phẩm mới thuộc nhánh phái sinh thông báo ra mắt như Ranger đang phát triển perp dex aggragator trên Solana.

Mặc dù có cập nhật nhưng có thể thấy các dự án phái sinh trên Solana đang khá khó khăn để tìm điểm đột phá. Zeta phát triển layer 2 trong khi chưa thu hút được giá trị ở sản phẩm gốc, Mango Markets phát triển sản phẩm mà Solana đã có là Jupiter trong khi Jupiter còn đang làm rất tốt trên Solana.

Sau khi ra mắt token, NFT marketplace Tensor đã đánh mất đáng kể thị phần. Mới đây dự án đã thông báo về việc công khai mã nguồn và những ai có nhu cầu có thể phát triển dựa trên mã nguồn đó. Tất cả phí tạo ra sẽ được chia sẻ 50/50 cho TNSR foundation và nhà phát triển.

5/ NFT

Mảng NFT vẫn chưa thu hút được sự chú ý trong thời gian qua. Hầu hết các bộ sưu tập hàng đầu vẫn là những cái tên quen thuộc nhưng các chỉ số như vốn hoá hay khối lượng giao dịch đều giảm.

NFT marketplace lớn nhất hiện tại trên Solana, Magic Eden đã thông báo về việc ra mắt token ME và sẽ airdrop cho người dùng dựa trên số kim cương họ sở hữu. Người dùng cần tải ví Magic Eden để có thể claim airdrop trong tương lai.

NFT marketplace lớn nhất hiện tại trên Solana, Magic Eden đã thông báo về việc ra mắt token ME và sẽ airdrop cho người dùng dựa trên số kim cương họ sở hữu. Người dùng cần tải ví Magic Eden để có thể claim airdrop trong tương lai. Magic Eden đang cố gằng trở thành một hệ sinh thái nhiều sản phẩm thay vì tập trung phát triển NFT marketplace. Ngoài sản phẩm ví, Magic Eden cũng đã giới thiệu về sản phẩm mới cho phép swap mọi loại tài sản với bất kỳ tài sản nào.

Ví dự người dùng có thể swap Rune trên mạng Bitcoin để mua NFT trên Solana.

6/ Gaming

Các dự án game đời đầu trên Solana như Star Atlas, Aurory, TeraFallen (trước đây là ChillChat), Nyan Heroes… đang  ra mắt các phiên bản đầu tiên của game. Mặc dù gameplay không mới so với những sản phẩm truyền thống, tuy nhiên sản phẩm hiện đã có mức độ chỉn chu nhất định vì được phát triển từ lâu. Việc kết hợp yếu tố token cũng có thể là đòn bẩy để thu hút người dùng trong tương lai.

Sau sự thành công của Solana Mobile, thiết bị phần cứng tiếp theo được ra mắt là Play Solana. Play Solana sẽ tập trung vào mảng Web3 gaming trên Solana. Dự án cũng thông báo về việc sẽ airdrop NFT cho những ai đặt hàng trước giống cách mà Solana Mobile đã làm.

7/ DePIN

Số lượng dự án Depin trên Solana tiếp tục gia tăng và có thêm một số dự án mới ra mắt sản phẩm. Tuy nhiên những hạn chế về ý tưởng phát triển vẫn là vấn đề lớn của nhánh Depin khi hầu hết mô hình đều trùng lặp nhau.

Các dự án Depin thu hút người dùng hiện tại chủ yếu thông qua việc sử dụng incentive token. Ở góc độ nào đó, việc này khá giống những công ty trung gian truyền thống như Grab, Shopee,... có nhiều khuyến mãi giai đoạn đầu để thu hút người dùng. Tuy nhiên các dự án Depin hiện tại có mức incentive quá cao trong khi lượng người dùng thật không có vì chỉ mang tới những mô hình đã có trên thị trường.

Để nhánh Depin phát triển sẽ cần những dự án giải quyết những vấn đề mới chứ không chỉ dựa vào mỗi yếu tố nền kinh tế.

8/ Meme Coin

Solana đang sở hữu thị trường memecoin sôi động nhất hiện tại với hàng chục ngàn meme coin được tạo mới hàng ngày.

Những dự án giữ được dòng tiền thời gian qua đều là những dự án hỗ trợ meme coin như Dex Raydium, anti rug launchpad như Pump.fun. Điều này đã khiến các dự án khác trong hệ sinh thái phát triển sản phẩm tương tự như Save với Dumpy.fun và mới đây là Jupiter với ape.pro.

Tuy nhiên, với số lượng meme coin khổng lồ được tạo ra mỗi ngày, tỷ lệ thua lỗ khi tham gia thị trường này là rất cao. Vào thời điểm viết bài, có 5,381 meme coin được ra mắt trong vòng 24 giờ trên Pump.fun, con số trên đã giảm đáng kể so với quá khứ. Trong đó chỉ có 68 coin có đủ thanh khoản để niêm yết trên sàn DEX Raydium, đồng nghĩa với tỷ lệ mua được coin tăng trưởng chỉ đạt 1,2%. Với tỷ lệ thua lỗ cao như vậy, số người tham gia nền tảng này khả năng cao sẽ giảm dần theo thời gian.

Nếu xu hướng meme coin tiếp tục, khả năng cao sự chú ý sẽ tập trung vào các meme coin chất lượng, có cộng đồng vững mạnh và đã tồn tại từ lâu.

9/ Những dự án mới

Ngoài những dự án hàng đầu ra mắt sản phẩm, dần có thêm nhiều dự án mới xuất hiện trên Solana như:

• MetaWealth: Dự án cho phép đầu tư đầu tư bất động sản theo hình thức góp pool. Bất động sản đó tồn tại dưới dạng cho thuê và sẽ trả lại yield theo tỷ lệ cho nhà đầu tư.
• Sling Money: Dự án ví cho phép gửi tiền giữa các quốc gia thông qua blockchain và tự động chuyển đổi sang đồng nội tệ bằng fiat on/off ramp.
• Huma Finance: Dự án RWA cho phép người dùng góp pool để cho các tổ chức truyền thống vay và nhận lại yield.
• DSCVR.one: Mạng xã hội trên Solana tập trung hỗ trợ các nội dung web3

Mặc dù đây là những dự án mà Solana chưa có hoặc đã có nhưng chưa thành công, tuy nhiên chúng có thể thu hút được giá trị hay không là một bài toán khác. Có nhiều vấn đề cần giải quyết với hướng tiếp cận trên và ở góc độ sản phẩm, tác giả đánh giá tất cả còn quá sơ sài và tồn tại nhiều rủi ro.

Toàn cảnh hệ sinh thái Solana, mong chờ gì sắp tới?

Solana vẫn đang nỗ lực phát triển với những nâng cấp mạng lưới, các hoạt động để mở rộng hệ sinh thái cũng như đẩy mạnh tiếp cận thị trường truyền thống và tuân thủ luật pháp.

Theo những chia sẻ từ nhà sáng lập Anatoly, mạng lưới Solana sẽ có các cập nhật mới nhằm giảm thiểu tác động của MEV (Maximal Extractable Value). Điều này hứa hẹn cải thiện tốc độ xác nhận giao dịch và mang lại trải nghiệm mượt mà hơn cho người dùng.

Ở góc độ hệ sinh thái, Solana dần có thêm những sản phẩm với mô hình độc đáo hơn. Tuy nhiên việc thu hút một lượng lớn người dùng thông qua meme coin thời gian qua đang trở thành một con dao hai lưỡi.

Tìm hiểu thêm: Breakpoint - sự kiện quan trọng cho hệ sinh thái Solana

Phần lớn người dùng tham gia hệ sinh thái chỉ tập trung vào việc kiếm lời nhanh. Các công cụ như Telegram Trading Bots và các nền tảng launchpad chuyên dành cho meme coin như Pump.fun đã thúc đẩy dòng tiền ngắn hạn, nhưng lại khiến sự quan tâm đến các dự án công nghệ giảm sút. Một số nhà phát triển cũng chạy theo xu hướng này, tạo ra những sản phẩm phục vụ dòng tiền ngắn hạn thay vì tập trung vào các giải pháp công nghệ lâu dài.

Nếu xu hướng này tiếp tục, không thể loại trừ khả năng Solana sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì vị thế của mình và có thể bị vượt qua bởi các hệ sinh thái khác với những sản phẩm đột phá hơn.

Lời kết

Solana vẫn đang duy trì hiệu ứng mạng lưới mạnh mẽ và có nhiều động thái tích cực để phát triển hệ sinh thái. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào tăng trưởng ngắn hạn nhờ meme coin đang tiềm ẩn rủi ro cho sự phát triển bền vững. Để phát triển lâu dài, Solana cần có chiến lược định hướng dài hạn hơn thay vì chỉ tập trung vào những đợt tăng trưởng nóng.