Web3 đang ở một giai đoạn rất lạ

Giữa không khí náo nhiệt của một sự kiện crypto lớn tại Hà Nội, chúng tôi gặp Irene Guarnieri, Chief Content Officer của Meta Earth - người phụ nữ nói chuyện nhẹ nhàng nhưng có cách nhìn rất rõ về những gì blockchain đang thiếu.

Meta Earth không chạy theo cuộc đua TPS hay incentive. Dự án chọn hướng modular blockchain, tách riêng các lớp xử lý, dữ liệu và đồng thuận để blockchain có thể hợp tác thay vì cạnh tranh.

Trong cuộc trò chuyện, Irene chia sẻ vì sao phần lớn dự án RWA mới “token hóa tài sản” mà chưa “on-chain hóa niềm tin”, và cách Meta Earth đang cố đưa blockchain quay lại phục vụ con người, thay vì chỉ phục vụ chính nó.

Web3 đang có mọi thứ trừ lý do để tồn tại

Nếu nhìn vào toàn cảnh thị trường hiện nay, chị thấy Web3 đang ở đâu trong hành trình trưởng thành của nó? Có phải chúng ta đang bước vào giai đoạn chín muồi hơn, hay vẫn đang loay hoay tìm chính mình?

Irene Guarnieri: Tôi nghĩ Web3 đang ở một giai đoạn rất… lạ. Chúng ta đã vượt qua thời kỳ “thử nghiệm công nghệ” khi mọi người chỉ nói về TPS, sharding hay zk-proof nhưng lại chưa thật sự bước sang thời kỳ “tạo giá trị bền vững”.

Hiện tại, chúng ta có mọi thứ: vốn đầu tư, công nghệ, hàng nghìn chain, hàng trăm nghìn dự án nhưng điều còn thiếu là một lý do rõ ràng để tồn tại.Tôi gặp rất nhiều builder thông minh, nhưng khi hỏi “vì sao bạn xây cái này?”, họ thường trả lời bằng how thay vì why. Điều đó khiến tôi nghĩ rằng ngành này vẫn đang chạy nhanh hơn là suy nghĩ.

Chúng ta nói rất nhiều về “mass adoption”, nhưng thật ra phần lớn người dùng ngoài kia vẫn không hiểu ví của họ để làm gì, hay tại sao phải ký 3 bước chỉ để mua một NFT. Vấn đề không phải ở UX, mà là ở giá trị cốt lõi. Nếu blockchain không giúp cuộc sống tốt hơn, thì tất cả cải tiến kỹ thuật chỉ là một cuộc đua vô nghĩa.

Với tôi, công nghệ blockchain là một công cụ tuyệt vời nhưng công cụ chỉ có ý nghĩa khi được dùng đúng mục đích. Và có lẽ, nhiệm vụ của giai đoạn này không phải là “xây thêm chain”, mà là tìm ra câu hỏi đúng để xây tiếp.

“Ngành này đã giỏi trong việc tạo ra sản phẩm, nhưng vẫn yếu trong việc trả lời câu hỏi ‘vì sao’. Blockchain không thể sống nhờ tốc độ, mà nhờ vào mục đích.”

Chúng ta không thể có xã hội Web3 nếu không có công dân Web3.

Thế giới Web3 luôn nói về quyền tự do và quyền riêng tư, nhưng nghịch lý là chúng ta vẫn thấy những vụ rò rỉ dữ liệu, lừa đảo, và thao túng thông tin. Theo chị, điều gì đang sai với cách ngành này đang tiếp cận “danh tính số”?

Irene Guarnieri: Tôi nghĩ điều đang thiếu chính là sự cân bằng giữa tự do và trách nhiệm.

Trong Web2, người dùng bị giám sát quá mức, danh tính của bạn được lưu trữ, phân tích, bán lại. Còn trong Web3, chúng ta lại đẩy con lắc sang hướng ngược lại: ẩn danh hoàn toàn, không cần biết ai đứng sau một địa chỉ ví. Kết quả là những thứ như lừa đảo, tấn công airdrop, hay rửa tiền vẫn diễn ra vì không có “người thật” nào chịu trách nhiệm.

Đó là nghịch lý của thời đại: công nghệ càng phi tập trung, thì niềm tin lại càng dễ bị tổn thương. Và nếu muốn xây dựng một nền kinh tế bền vững trên blockchain, chúng ta phải xây lại khái niệm “danh tính”, nhưng lần này theo cách phi tập trung và có kiểm chứng.

Tại Meta Earth, chúng tôi thử tiếp cận vấn đề đó bằng một hệ thống gọi là ME ID - một dạng danh tính số được xác thực qua công nghệ sinh trắc học và token ID, nhưng dữ liệu gốc vẫn thuộc về người dùng.

Nói đơn giản, bạn có thể chứng minh mình là người thật, đủ điều kiện để tham gia vào DAO mà không cần ai biết tên thật, địa chỉ, hay giấy tờ của bạn. Điều tôi thích nhất ở mô hình này là: nó không chỉ giải quyết pháp lý mà còn tạo nền móng cho niềm tin xã hội trên blockchain.

Bởi khi mỗi tài khoản đều gắn với một con người thật, ta có thể bắt đầu nói về những thứ như “công dân kỹ thuật số”, “bầu cử phi tập trung”, hay “kinh tế không điều kiện”. Và đó mới là tầm nhìn mà tôi tin Web3 cần hướng tới.

Modular blockchain: Khi hạ tầng học cách hợp tác

Hầu hết các blockchain hiện nay đều cố gắng giải quyết bài toán mở rộng, ai cũng muốn nhanh hơn, rẻ hơn, nhiều TPS hơn. Nhưng có vẻ như chỉ tăng tốc thôi là chưa đủ. Vì sao Meta Earth lại chọn hướng đi modular blockchain, thay vì tiếp tục cải thiện trên mô hình cũ?

Irene Guarnieri: Thật ra, câu chuyện “mở rộng” đã trở thành một cuộc đua mà ai cũng đang tham gia, nhưng ít ai dừng lại để hỏi: chúng ta đang mở rộng cái gì? Nếu chỉ để chạy nhanh hơn, mà không biết mình đang đi về đâu, thì có lẽ vấn đề không nằm ở tốc độ, mà ở hướng đi.

Tôi nhìn blockchain giống như một thành phố đang phát triển quá nhanh. Ban đầu, ai cũng dựng nhà theo ý mình, rồi một ngày, chúng ta nhận ra kẹt xe, điện quá tải, nước không đủ. Bạn không thể giải quyết bằng cách mở thêm vài con đường, bạn phải thiết kế lại toàn bộ hệ thống đô thị.

Với blockchain cũng vậy: thay vì dồn tất cả mọi thứ từ đồng thuận, thực thi, lưu trữ vào một nơi, ta cần tách chúng ra để mỗi phần có thể làm tốt công việc riêng.

Đó là lý do Meta Earth chọn modular blockchain. Trong ME Network, chúng tôi chia hệ thống thành ba lớp rõ ràng:

• RollApp (thực thi): nơi các builder tự tạo chain của riêng mình, giống như khu công nghiệp mở cho startup.
• ME Hub (đồng thuận & thanh toán): đảm bảo các chain có thể nói chuyện với nhau, như mạng giao thông nối các quận trong thành phố.
• ME-DA (dữ liệu): hạ tầng giúp mọi thông tin được lưu trữ an toàn, minh bạch, không cần server khổng lồ.

Cách làm này giúp blockchain linh hoạt và dễ mở rộng thật sự mà không cần đánh đổi giữa tốc độ và phân quyền. Nói đơn giản: chúng tôi không muốn xây “một thành phố khổng lồ”, mà muốn xây một thế giới nơi nhiều thành phố có thể kết nối và hợp tác.

Khi bạn tách nhỏ mọi thứ ra, từng phần có thể đổi mới nhanh hơn, bền hơn, và quan trọng nhất là con người trong hệ thống cũng có không gian để phát triển. Với tôi, đó mới là ý nghĩa thật sự của “mở rộng”: không phải blockchain mạnh hơn, mà là cộng đồng builder được mạnh hơn.

Mã hoá RWA và bước ngoặt quay lại phục vụ thế giới thật

RWA đang được xem như “narrative nóng” của chu kỳ nhưng phần lớn vẫn dừng ở khái niệm. Theo chị, đâu là rào cản khiến thị trường chưa thật sự làm được, và Meta Earth đang tiếp cận vấn đề đó khác như thế nào?

Irene Guarnieri: Đúng là ai cũng nói về RWA nhưng phần lớn vẫn mới ở bước “đưa tài sản lên chain”, chứ chưa thật sự đưa giá trị của thế giới thực vào blockchain.

Có ba rào cản lớn mà tôi thấy rõ ở các dự án hiện nay.

• Thứ nhất, vấn đề dữ liệu và độ tin cậy. Tài sản thật có hàng trăm biến số từ vị trí, quyền sở hữu, biến động giá, rủi ro pháp lý nhưng phần lớn dự án lại cố gắng “token hóa” nó chỉ bằng một con số. Khi dữ liệu đầu vào không minh bạch, thì dù có smart contract hoàn hảo đến mấy, kết quả vẫn sai.
• Thứ hai, vấn đề danh tính và pháp lý. Nếu bạn không biết ai là người đứng sau giao dịch, hoặc không thể xác minh thông tin từ thế giới thật, thì RWA không thể hoạt động quy mô lớn. Đây là chỗ mà Web3 đang mắc kẹt vì muốn phi tập trung, nên lại né tránh xác thực danh tính.
• Và cuối cùng, hạ tầng của nhiều blockchain hiện nay không chịu nổi dữ liệu phức tạp. RWA không phải swap token. Nó cần xử lý hàng triệu dữ liệu cập nhật theo thời gian thực, và đó là điều monolithic chain khó làm được.

Với Meta Earth, chúng tôi không bắt đầu từ sản phẩm, mà từ hạ tầng của niềm tin. ME Network được xây dưới dạng modular blockchain tách riêng phần xử lý, đồng thuận và dữ liệu nên nó chịu tải được quy mô công nghiệp, giống như cách các hệ thống tài chính lớn hoạt động.

Trên đó, ME ID đóng vai trò “chứng minh người thật” mà vẫn đảm bảo quyền riêng tư, nhờ cơ chế xác thực phi tập trung. Khi mỗi tài sản gắn với một danh tính đáng tin và dữ liệu được xác minh on-chain, bạn mới thật sự có thể nói về “RWA” đúng nghĩa.

Thêm vào đó, mô hình UBI (Unconditional Basic Income) của chúng tôi cũng là cách để giải quyết bài toán lớn mà nhiều dự án bỏ qua: phân phối giá trị trở lại cộng đồng. Nếu người dùng là một phần của hệ sinh thái, họ phải được chia sẻ lợi ích. Chúng tôi biến điều đó thành cơ chế mặc định, người tham gia xác thực, đóng góp dữ liệu, hay vận hành node đều nhận phần thưởng lâu dài.

Với tôi, blockchain không thiếu công nghệ, nó thiếu một cơ chế để con người tin nhau. RWA và ReFi chỉ thật sự thành công khi chúng ta không còn phải nói “on-chain hóa tài sản”, mà có thể nói:

Điều này cũng giống như nếu trả lời câu hỏi yếu tố nào giúp một dự án blockchain tồn tại lâu dài - công nghệ, cộng đồng, hay tầm nhìn thì công nghệ và tầm nhìn là nền tảng, nhưng không đủ để giữ một dự án sống lâu.

Sau nhiều năm, ngành này dường như đang quay lại điểm xuất phát của Bitcoin, không phải chỉ để làm giàu, mà để làm lại hệ thống công bằng hơn. ME Network, ME ID, hay UBI chỉ là công cụ. Cái quan trọng hơn là tinh thần: làm sao để con người tin tưởng lẫn nhau mà không cần trung gian, làm sao để công nghệ phục vụ xã hội thay vì ngược lại.

Và có lẽ, đó là lý do tôi vẫn chọn ở lại trong không gian này vì tôi thấy blockchain, nếu được xây đúng cách, không chỉ là hạ tầng của dữ liệu, mà là hạ tầng của niềm tin.