Attention Market: Cỗ máy farm chú ý đang rút cạn uy tín KOL Web3

Dưới tác động của Web3, cách con người tạo ra giá trị đang dần được tái định nghĩa. Không chỉ dựa vào sức lao động hay tài sản vật lý, mà bằng chính sự chú ý.

Trong khi các nền tảng Web2 như Google hay Meta đã từ lâu vận hành như những “kẻ buôn sự chú ý” khi khai thác thời gian và hành vi người dùng để tối đa hóa doanh thu quảng cáo, thì Web3 lại đặt ra một logic hoàn toàn khác: sự chú ý trở thành một loại tài sản có thể token hóa. Từ đó, một thị trường mới được hình thành - Attention Market.

Attention Market: Khi sự chú ý được mã hóa thành tài sản

Attention Market là mô hình kinh tế hai chiều trong Web3, nơi các nền tảng không chỉ cạnh tranh để thu hút sự chú ý của người dùng mà còn định lượng và chuyển hóa sự chú ý đó thành giá trị kinh tế thực, thường thông qua token hoặc phần thưởng.

Trọng tâm của xu hướng này là khái niệm “mindshare” – mức độ nhận thức trong tâm trí cộng đồng. Đây không chỉ là thước đo truyền thông, mà còn là yếu tố quyết định phân bổ tài nguyên trong hệ sinh thái Web3. Một số dự án tiên phong như Kaito AI hay Loud đã xây dựng các cơ chế khuyến khích chú ý dưới dạng "Proof-of-Attention".

Hệ thống này giúp đo lường đóng góp của người dùng một cách khách quan, từ đó tạo ra khái niệm mới mang tên InfoFi: dùng những động lực thị trường (market force) thay cho thuật toán mạng xã hội để điều hướng sự chú ý của người dùng. Mô hình Attention Market đang được hiện thực hóa qua dự án Loud.

Cụ thể, mỗi giao dịch mua bán token LOUD trên Solana thông qua pool thanh khoản Meteora sẽ tạo ra một khoản phí giao dịch (tính bằng SOL). Toàn bộ phí giao dịch token LOUD được gom lại thành một quỹ thưởng, dùng để khuyến khích người tạo nội dung “lan tỏa thông tin về dự án và thúc đẩy khối lượng giao dịch”.

Loud sử dụng bảng xếp hạng công khai tại stayloud.io, cho phép người dùng theo dõi thứ hạng và đăng ký ví để nhận thưởng bằng SOL. Mỗi tuần, 25 người dùng có ảnh hưởng nhất, gọi là “top yapper”, sẽ nhận thưởng từ phí giao dịch LOUD. Càng giúp dự án được biết đến nhiều hơn qua các bài đăng trên mạng xã hội, người dùng càng có cơ hội nhận phần thưởng lớn.

Cơ chế này là một ví dụ điển hình về mô hình “lý thuyết trò chơi (3,3)” do Olympus DAO đề xuất. Trader mua sự chú ý bằng cách trả phí giao dịch, còn KOL thì tạo nội dung để thúc đẩy thanh khoản giao dịch. Mỗi bên đều có động lực rõ ràng và cùng nhau vận hành một “cỗ máy chú ý” – nơi dòng tiền của người đầu cơ tiếp sức cho người tạo nội dung, và ngược lại.

Các dự án Attention Market nổi bật

Không chỉ có Loud, một số dự án dưới đây cũng đang góp phần mở rộng hệ sinh thái Attention Market.

Kaito AI

Kaito AI là nền tảng phân tích dữ liệu crypto ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP), giúp người dùng nắm bắt thông tin Web3 một cách nhanh chóng, chính xác và tiết kiệm thời gian.

Sản phẩm cốt lõi của dự án là Portal: Công cụ tổng hợp dữ liệu từ các nền tảng mạng xã hội, on-chain, lịch sự kiện, phân tích xu hướng, mức độ nhận diện dự án/xu hướng, thư viện podcast và trợ lý AI tương tự ChatGPT. Gói sử dụng Portal có giá từ 700 - 1,000 USD, cho phép thanh toán bằng ETH hoặc thẻ.

Ngoài ra, Kaito còn cung cấp API cho doanh nghiệp và chương trình thưởng Yaps – cho phép người dùng kiếm điểm dựa trên nội dung và tương tác mạng xã hội.

Cookie.fun

Cookie.fun – một sản phẩm của Cookie DAO cho phép người dùng theo dõi và xếp hạng hơn 400 AI agent trong thị trường crypto, chủ yếu trên hệ sinh thái Solana và Base. Dự án cung cấp thông tin về vốn hóa, số holder, mức độ hiển thị và tương tác xã hội của từng AI agent.

Điểm nổi bật nhất là chỉ số “mindshare” – đo lường mức độ ảnh hưởng của AI agent trên mạng xã hội theo thời gian thực. Nhờ đó, nhà đầu tư có thể đánh giá nhanh độ nổi bật và tiềm năng của từng agent.

Cookie.fun cũng cung cấp thêm thông tin về cảm xúc thị trường (sentiment) cho các token crypto và chứng khoán Mỹ, đồng thời cung cấp API để các dự án khác truy cập dữ liệu từ nền tảng.

Noise

Noise là nền tảng giao dịch xu hướng trên MegaETH, cho phép người dùng long/short mức độ chú ý (mindshare) của một chủ đề với đòn bẩy lên tới 5x. Dự án sử dụng NLP để thu thập và phân tích dữ liệu từ X, Farcaster, blog, Discord… nhằm tính toán chỉ số Mindshare Score theo thời gian thực.

Mỗi xu hướng được token hóa thành tài sản tổng hợp, với giá trị biến động theo mindshare chứ không dựa trên giá thị trường truyền thống. Người dùng có thể giao dịch các tài sản này thông qua các hợp đồng thông minh on-chain, không dùng oracle báo giá mà sử dụng pool thanh khoản động tùy chỉnh. Dự án Noise đang trong giai đoạn testnet và chưa ra mắt token.

GiveRep

GiveRep là một dự án SocialFi trên blockchain Sui, cho phép người dùng tích lũy điểm REP dựa trên tương tác mạng xã hội (đăng bài, bình luận, gắn thẻ…). REP là chỉ số danh tiếng on-chain, có thể quy đổi thành token và dùng trong các hoạt động như staking, quản trị DAO hoặc hỗ trợ các dự án khác trong hệ sinh thái.

GiveRep hướng đến việc xây dựng lớp danh tiếng xã hội minh bạch và có thể đo lường được, dựa trên mô hình Reputation-as-a-Service. Sau khi ra mắt phiên bản thử nghiệm vào cuối tháng 4/2025, dự án thu hút sự chú ý nhờ chiến dịch airdrop từ hệ Sui và cơ chế tích hợp với các ứng dụng khác như DoubleUp, Ika.

Chuyên gia tại Compound cảnh báo về Attention Market

Bryan Colligan – Giám đốc Marketing Compound, vừa có bài phân tích sâu sắc về Attention Market, lấy dẫn chứng từ nền tảng Loud và Kaito. “LOUD không chỉ là một token. Nó là một canh bạc đặt vào sự chú ý và cũng là một canh bạc chống lại tính xác thực (authenticity) dài hạn”, Bryan nhận xét.

Theo ông, cơ chế của Loud có vẻ hấp dẫn, nhưng giống như bao thí nghiệm crypto khác, sự thông minh trong thiết kế lại che giấu một hệ quả ngầm: uy tín của KOL sẽ dần bị xói mòn.

Vòng lặp Ponzi của Loud

Muốn hiểu cách Loud hoạt động, Bryan cho rằng phải nhìn từ Kaito: “Một chiến dịch trên Kaito có thể tốn hơn 150,000 USD. Những KOL lớn có thể nhận từ 2,000 đến 8,000 USD chỉ để đăng một tweet”, ông tiết lộ.

Theo ông, Loud là “cánh tay nối dài” của hệ sinh thái đó. Bryan xem đây là một mô hình Ponzi, với chỉ một nhóm nhỏ người chiến thắng hưởng lợi từ việc duy trì vòng lặp nội dung viral liên tục.

“Đăng bài để lên hạng, rồi nhận thưởng, rồi lại tiếp tục đăng bài. Nghe quen không? Đó là một vòng lặp từng tồn tại trong hàng trăm ứng dụng DeFi và SocialFi trước đây”, Bryan cảnh báo.

Rào cản gia nhập cho KOL cấp thấp

Bryan kể lại một câu chuyện thú vị: “Năm ngoái, tôi ngồi cạnh một người chăn dê trên chuyến bay đến Token2049. Anh ấy đến từ châu Phi, kiếm được 300 - 1,000 USD mỗi tháng từ việc săn airdrop bằng điện thoại khi đang trông dê. Nhưng anh ấy không nhận được gì từ Loud”.

Lý do là mô hình “top 25” của Loud đang tạo ra một rào cản vô hình. “Không có đường lên hạng. Không có tầng lớp trung lưu. Chỉ có một trò chơi được tối ưu hoá cho cá voi và KOL nổi tiếng”, ông nói.

Điều này khiến những người thực sự truyền bá crypto đến các khu vực mới, như người chăn dê kia, không còn cơ hội. Bryan nhận xét: “Đó là một lỗi thiết kế nhỏ, nhưng hậu quả thì rất lớn. Thay vì hỗ trợ, hệ thống lại đang rút cạn giá trị từ các KOL ở những thị trường mới nổi”.

KOL đang dần cạn kiệt uy tín

Từng là một DJ chuyên nghiệp, Bryan cho rằng cảm giác đánh nhạc vì đam mê rất khác với khi phải chơi vì tiền. “Tôi thấy sự thay đổi ấy đang diễn ra với các KOL crypto”, ông nói.

Nhiều người từng làm việc với ông hiện đã bị cuốn vào vòng xoáy nội dung: “Đăng bài nhiều hơn, tối ưu nhiều hơn, nhưng mất dần chất riêng”. Theo ông, khi nội dung trở thành công cụ kiếm tiền, thứ đầu tiên bị hy sinh sẽ là tính xác thực.

Hệ quả là người theo dõi ngày càng cảm thấy ngán ngẩm: “Khi bạn thấy một KOL đăng 3 bài về cùng một dự án trong một tuần, cảm xúc đầu tiên không còn là tò mò, mà là nghi ngờ”. Bryan viện dẫn số liệu từ Social Blade để chứng minh rằng lượng follower đang giảm dần ở nhiều tài khoản từng “lên hương” nhờ Loud.

Vòng xoáy tử thần của cơ chế spam kiếm tiền

“Không có nhiều người thích spam. Và không có hệ sinh thái nào tồn tại nếu chỉ dựa vào số lượng bài đăng”, Bryan nhận xét.

Theo ông, khi người dùng bắt đầu ngừng theo dõi các tài khoản spam, toàn bộ cơ chế sẽ sụp đổ theo hiệu ứng domino: “Ít bài đăng, ít viral, ít phí, ít thưởng, lại ít bài đăng hơn. Một vòng lặp đi xuống”. Bryan gọi đây là “rug pull uy tín từ từ” (slow rug of influence) – một kiểu rug pull tinh vi, không lấy tiền, mà lấy uy tín, sự quan tâm và cộng đồng của chính các KOL.

Nếu không có phí giao thức và dòng tiền thật, một số dự án Attention Market như Loud sẽ phụ thuộc hoàn toàn vào niềm tin và độ “ồn ào”. Và như mọi thứ trong crypto: sự chú ý luôn có hạn sử dụng.

Đọc thêm: Polymarket: Cỗ máy tìm kiếm sự thật hay công cụ trục lợi từ bi kịch?