Polymarket: Cỗ máy tìm kiếm sự thật hay công cụ trục lợi từ bi kịch?
Cỗ máy tìm kiếm sự thật?
Gây sốc với dự đoán kinh tế Mỹ suy thoái
Cuối tháng 4/2025, nền tảng dự đoán phi tập trung Polymarket bất ngờ chứng kiến làn sóng đặt cược kinh tế Mỹ sẽ suy thoái trong quý 1/2025. Đây là một nước đi liều lĩnh, bởi từ năm 2022 đến nay, Mỹ chưa từng ghi nhận quý nào tăng trưởng âm.
Ngày 29/4/2025, trên Polymarket, khả năng kinh tế Mỹ tăng trưởng âm được người chơi đẩy lên tới 70%. Con số này vào ngày trước đó chỉ là 35%.
Đến ngày 30/4/2025, kết quả đã rõ: Cục Phân tích Kinh tế thuộc Bộ Thương mại Mỹ công bố GDP nước này giảm 0.3% trong Q1/2025. Một lần nữa, Polymarket lại dự đoán đúng về một sự kiện nóng trên toàn cầu.
Công cụ đo lường niềm tin tập thể
Polymarket là nền tảng cho phép người dùng tham gia các “thị trường” để đặt cược vào kết quả các sự kiện tương lai – từ bầu cử, thể thao, kinh tế cho đến những chủ đề nhạy cảm như người kế vị Giáo hoàng.
Mỗi hợp đồng cá cược phản ánh kỳ vọng số đông, và giá của hợp đồng sẽ biến động theo niềm tin vào khả năng xảy ra sự kiện đó. Ý tưởng đằng sau Polymarket rất đơn giản: tổng hợp kỳ vọng của số đông – dựa trên thông tin và đánh giá riêng của họ, có thể tạo ra dự báo chính xác hơn các cuộc khảo sát hay dự đoán của chuyên gia.
So với các đối thủ truyền thống, điểm khác biệt của Polymarket (và các thị trường dự đoán phi tập trung khác như Kalshi) còn nằm ở tính minh bạch: toàn bộ giao dịch và kết quả đều được ghi lại trên blockchain, giúp ai cũng có thể kiểm tra và xác thực.
Do đó, nền tảng này được nhiều người xem là “cỗ máy tìm kiếm sự thật” – một công cụ đo lường niềm tin tập thể theo thời gian thực.
Vitalik Buterin – đồng sáng lập Ethereum, ủng hộ mạnh mẽ mô hình này. Ông gọi Polymarket là ứng dụng “có triết lý xã hội đúng đắn” cũng như “hạ tầng trung lập đáng tin cậy” giúp con người tìm kiếm sự thật một cách minh bạch.
Thống kê cũng cho thấy nền tảng hoạt động khá hiệu quả. Theo nhà khoa học dữ liệu Alex McCullough, các dự đoán trên Polymarket có xác suất chính xác lên đến 90% nếu dự đoán trước một tháng, và chính xác tới 94% nếu chỉ còn vài giờ trước khi sự kiện xảy ra.
Đặc biệt, trong kỳ bầu cử Mỹ năm 2024, các dự đoán trên Polymarket đã thể hiện độ chính xác ngang ngửa những cuộc thăm dò lớn.
Polymarket hiện xử lý khối lượng giao dịch trị giá hàng tỷ USD. Chỉ riêng các trận chung kết của Giải Bóng rổ Nhà nghề Mỹ (NBA), Giải Bóng chày Chuyên nghiệp Mỹ (MLB), Giải Vô địch cấp CLB châu Âu (Champions League) và Giải Ngoại hạng Anh đã thu hút gần 4.5 tỷ USD tiền cược.
Một số dự đoán nhạy cảm như việc Giáo hoàng Francis qua đời cũng có khối lượng giao dịch lên tới hàng triệu USD.
Thao túng kết quả, thổi phồng khối lượng
Tuy nhiên, Polymarket cũng vướng hàng loạt lùm xùm liên quan đến thao túng kết quả và lỗ hổng hệ thống.
“Vừa đá bóng vừa thổi còi”
Vụ việc khiến cộng đồng dậy sóng gần đây là phiên cá cược trị giá 7 triệu USD xoay quanh câu hỏi: “Ukraine có đồng ý thỏa thuận về khoáng sản với Trump trước tháng 4/2025 không?”. Dù không có bất kỳ thông báo chính thức nào từ phía chính phủ Ukraine – điều kiện bắt buộc để xác nhận kết quả, phiên cược vẫn kết thúc với câu trả lời “Có”.
“Polymarket lại lừa người dùng nữa rồi”, tài khoản MARMOT bình luận, đồng thời cáo buộc nhóm cá voi UMA – bên nắm nhiều token UMA vốn dùng để bỏ phiếu xác định kết quả, đã thao túng thị trường.
MARMOT cho biết một cá voi đã dùng 5 triệu token UMA (chiếm khoảng 25% tổng số phiếu bầu) để bỏ phiếu, tạo kết quả giả cho phiên cược.
Polymarket sau đó thừa nhận đây là “trường hợp chưa từng có tiền lệ”, nhưng khẳng định “không hoàn tiền vì thị trường không có lỗi”, đồng thời hứa sẽ cải tiến hệ thống giám sát để tránh lặp lại tình trạng này.
Tuy nhiên, đây không phải lần đầu nền tảng bị nghi gian lận. Tài khoản Folke Hermansen đã đăng tải nhiều dẫn chứng, tố cáo Polymarket là nơi “thành viên nội bộ (insider) tự viết luật, tự đặt cược, rồi móc nối với bên xác minh để giành phần thắng”.
Theo Hermansen, có lần người chơi lỗ 3.5 triệu USD trong một phiên cược liên quan đến vụ việc mất vàng tại Fort Knox. Ở một phiên cược khác, tính năng khiếu nại “bỗng dưng biến mất”, khiến người tham gia không thể phản đối kết quả bị nghi ngờ là dàn xếp.
Hermansen cho rằng nguyên nhân nằm ở chính cơ chế giải quyết tranh chấp của Polymarket, vốn dựa vào token UMA. Ai nắm nhiều token sẽ có quyền biểu quyết cao hơn, và thường những người này cũng chính là người đang đặt cược.
Vì vậy, thay vì khuyến khích “tìm ra sự thật”, hệ thống lại khiến người bỏ phiếu dễ bị cuốn theo đám đông để không bị mất tiền. “Ai cũng ngầm hiểu cá voi UMA có thể thao túng kết quả bất cứ lúc nào”, Hermansen viết.
Ngay cả Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai Mỹ (CFTC) cũng từng cảnh báo các thị trường dự đoán phi tập trung như Polymarket “rất dễ bị thao túng”.
"Làm đẹp" số liệu giao dịch
Bên cạnh tranh cãi xoay quanh việc phân xử kết quả đặt cược, Polymarket còn đối mặt loạt cáo buộc về việc "làm đẹp" số liệu giao dịch. Các công ty phân tích như Chaos Labs và Inca Digital cho biết khoảng 30% giao dịch trên Polymarket cho phiên cược bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2024 là “wash trading” – tức là người dùng tự mua bán với chính mình để tạo khối lượng ảo.
Không chỉ vậy, Polymarket còn công bố khối lượng giao dịch cho phiên cược này lên tới 2.7 tỷ USD, nhưng dữ liệu on-chain chỉ ghi nhận 1.75 tỷ USD. Giải thích cho sự chênh lệch này, Chaos Labs cho biết Polymarket tính giá trị mỗi phiếu cược (share) là 1 USD, dù thực tế nhiều phiếu cược có giá chưa tới 0.01 USD.
“Cách tính của Polymarket khiến tổng khối lượng giao dịch bị thổi phồng thêm 50% so với dữ liệu on-chain, tạo cảm giác thị trường có lượng người chơi đông đảo và thanh khoản cao”, nhà báo Leo Schwartz của Fortune nhận xét.
Dù đại diện Polymarket khẳng định nền tảng “cấm hành vi thao túng” và “ai cũng có thể kiểm chứng trên blockchain”, Leo Schwartz nói rằng việc bắt người dùng tự đi phân tích dữ liệu là điều không thực tế, vì không phải ai cũng có kỹ năng đọc dữ liệu on-chain phức tạp.
Cá cược trên nỗi đau
Ngoài những lùm xùm trên, Polymarket còn nhiều lần bị chỉ trích vì cho phép cá cược những chủ đề nhạy cảm. Một trong những phiên cược từng tồn tại là: “Chúng ta có Giáo hoàng mới vào năm 2025 không?” – ám chỉ cái chết của Giáo hoàng Francis, với khối lượng giao dịch lên tới gần 2 triệu USD.
Hay như vụ tàu ngầm Titan mất tích hồi giữa 2023, phiên cược với câu hỏi: “Liệu tàu ngầm Titan có được tìm thấy trước thứ Sáu không?” cũng thu hút hàng triệu USD, ngay thời điểm cuộc tìm kiếm đang diễn ra căng thẳng.
Những phiên cược kiểu này bị chỉ trích là “cá cược trên nỗi đau”, biến bi kịch thành công cụ đầu cơ và đặt ra vấn đề đạo đức đối với các nền tảng thị trường dự đoán.
Phần nổi của tảng băng
Polymarket chỉ là một phần trong thị trường cá cược crypto toàn cầu đang bùng nổ. Năm 2024, các nền tảng cá cược bằng crypto đã tạo ra hơn 81 tỷ USD doanh thu, bất chấp những lệnh cấm tại Mỹ, châu Âu và Anh.
Người dùng tại những khu vực này luôn có thể lách luật bằng cách dùng VPN hoặc mua tài khoản tạo sẵn trên mạng với giá chỉ từ 10 USD – không cần KYC, nạp tiền là chơi được ngay.
Thị trường cá cược bằng crypto là nơi thoả mãn nhu cầu vô tận của những “con bạc khát nước”, và Polymarket đang tìm mọi cách để tranh giành miếng bánh béo bở này.
Đọc thêm: Giải mã Polymarket: Tăng trưởng của thị trường dự đoán