Blob là gì? Ảnh hưởng của Blob lên mạng lưới Ethereum

Sự xuất hiện của “blob”

Trong bối cảnh các Rollup đang phát triển nhanh và mạnh, cần có những cập nhật thiết thực để giúp cho các dự án này có thể mở rộng hơn nữa. Hiện tại, các Rollup đang thực hiện giao dịch bằng cách xử lý dữ liệu off-chain, sau đó gom các giao dịch thành đợt (batch) và gửi lên Ethereum qua tính năng calldata.

Calldata: Một tính năng trong Ethereum transaction cho phép người gửi thêm các thông tin bổ sung đính kèm với giao dịch đó.

Chi phí liên quan tới calldata là chi phí lớn nhất các dự án Layer 2 phải chịu (chiếm hơn 80% tổng chi phí). Chỉ riêng khoản mục này đã khiến khác dự án Rollup bỏ ra 15,000 ETH (khoảng 34,000,000 USD) trong T2/2024.

Trước khi chuyển sang một lộ trình tập trung vào rollup, Ethereum từng có một lộ trình tham vọng khác tập trung vào execution sharding, mỗi execution shard có thể được thiết kế với môi trường cho phép thực thi các chương trình khác nhau.

Tuy nhiên, do nhiều hạn chế và rủi ro khác nhau, các nhà phát triển Ethereum quyết định chuyển sang hướng sang data sharding và giải quyết bài toán về mở rộng cho các Rollup thông qua “blob”.

Blob là gì và đặc điểm của blob

Blob là loại dữ liệu mới được thiết kế đặc biệt để cung cấp không gian lưu trữ dữ liệu tạm thời cho các ứng dụng Ethereum nói chung và Rollup nói riêng. Định dạng data blob cung cấp thông lượng cao hơn nhưng chi phí rẻ hơn calldata truyền thống.

Điểm đặc biệt của data blob là chúng được xử lý, lưu trữ và xác minh bởi các consensus node trên lớp đồng thuận, độc lập với execution node trên execution layer. Điều này có nghĩa EVM không thể truy cập và không lưu trữ dữ liệu trong các blob, Rollup là nhóm được hưởng lợi nhiều nhất từ nâng cấp này.

Để phục vụ mục đích lưu trữ ngắn hạn dành cho các blob, Ethereum cũng phải tạo ra một thị trường phí gas mới là data gas market fee để định giá các giao dịch blob theo cách riêng biệt so với các giao dịch tiêu chuẩn cũ.

Không gian lưu trữ dữ liệu được bán theo đơn vị số nguyên của blob, mỗi blob tương đương với 128 kB. Mức giá cho việc sử dụng tài nguyên của các blob sẽ được tính toán theo tình trạng cung cầu của thị trường:

• Mức tiêu chuẩn là 3 blob/block, tương đương 384 kB. Khi số lượng blob được sử dụng lớn hơn 3, giá blob tiếp theo sẽ tăng 12.5%, ngược lại, giá blob giảm 12.5% khi số lượng blob được sử dụng nhỏ hơn hoặc bằng 3.
• Mức tối đa là 6 blob/block, tương đương 768 kB (0.75 MB).

Với mức giá trên, blob được kỳ vọng sẽ làm giảm 65-90% phí xuất bản dữ liệu (batch publishing fee), tùy thuộc vào nhu cầu sử dụng thực tế của blob.

Trong khi đó phí giao dịch thông thường vẫn giữ nguyên, với calldata được tính phí là 16 gas/non-zero byte và 4 gas/zero byte. Chỉ các giao dịch blob mới sử dụng cả hai thị trường phí gas.

Điều này đồng nghĩa với sự xuất hiện của thị trường phí kép, cho phép rollup lựa chọn xuất bản giao dịch dưới dạng calldata sử dụng cơ chế phí một chiều (EIP-1559) hoặc các giao dịch blob sử dụng cơ chế phí hai chiều (EIP-1559 và EIP-4844).

Tác động thực tế của blob lên mạng lưới Ethereum

Ngay sau khi phiên bản nâng cấp Dencun được triển khai thành công, các Layer 2 đã nhanh chóng triển khai cập nhật. zkSync, Starknet, Arbitrum, Base, Optimism là những dự án nổi bật đã đưa ra phiên bản cập nhật. Hầu hết các dự án này đều ghi nhận mức phí giao dịch (gửi ETH) giảm đáng kể do chi phí lưu trữ dữ liệu giảm mạnh.

Starknet và zkSync là 2 dự án đầu tiên thực hiện nâng cấp, do đó thời gian đầu các giao dịch blob trên mạng lưới chủ yếu đến từ hai dự án ZK Rollup này. Sau đó các dự án khác cũng đã đưa ra nâng cấp, tỷ lệ sử dụng blob theo dự án hiện tại đã cân bằng hơn, Base và Arbitrum đã vươn lên sử dụng nhiều blob nhất (mỗi dự án chiếm khoảng 30 - 35%). 

Một số Layer 2 còn lại như Scroll, Linea, Polygon zkEVM chưa thực hiện nâng cấp, phí giao dịch vẫn sẽ cao hơn so với các Layer 2 trên. Nhờ có bản cập nhật Dencun và sự xuất hiện của blob, mạng lưới Ethereum cũng được giảm bớt gánh nặng và đảm bảo các thuộc tính cơ bản như phân quyền và bảo mật.

Về phía lớp ứng dụng, các dự án muốn tài trợ người dùng gasless transaction thông qua Paymaster cũng được hưởng lợi. Trong vòng 6 tháng gần nhất, các ứng dụng này đã bỏ ra tổng cộng 1.8 triệu USD để tài trợ phí gas, mức phí tài trợ trung bình cho mỗi user là 0.14 USD.

Sau cập nhật EIP-4844, phía dự án sẽ chỉ phải bỏ ra khoảng 4,100 USD mỗi tháng cho việc tài trợ phí giao dịch hằng ngày (NFT mint, các giao dịch làm quen…)  cho 10,000 người dùng. Trước EIP-4844, con số sẽ lên tới 41,000 USD nếu muốn thực hiện chiến lược này.

Xem thêm: EIP-4844 là gì?

Tổng kết

Giao dịch blob là một trong những cải tiến được thực hiện thành công bởi đội ngũ phát triển Ethereum. Cập nhật này không chỉ đem lại lợi ích cho bản thân Ethereum, mà còn đem lại sự cải thiện đáng kể cho các Rollup, giảm thiểu chi phí cho người dùng và các dự án ứng dụng.

Các dự án Layer 2 có thể sử dụng giao dịch blob tối ưu hơn trong tương lai bằng cách căn chỉnh thời gian thực hiện giao dịch khi đã đầy blob, phối hợp với các dự án L2 khác để chia sẻ không gian blob…

Một số Layer 2 chưa thực hiện nâng cấp giao dịch blob sẽ phải chịu ít nhiều thua thiệt so với các dự án đã và đang thực hiện thành công.