Giám đốc ConsenSys: 'Làm mới mình, hay làm ông chú già bán máy fax'

Sự kiện GM Việt Nam vừa diễn ra như một cơ duyên để thu hút các tên tuổi lớn trong ngành đến Việt Nam để cùng nói về tương lai của Blockchain. Marouen Zelleg, Director Strategic Accounts của ConsenSys, công ty đứng sau MetaMask, là một trong những nhân vật như vậy. Marouen Zelleg cởi mở, hay nói đùa suốt cuộc trò chuyện cùng Coin98 Insights, nhưng luôn tỏ rõ sự nghiêm túc tuyệt đối với những gì mình đang theo đuổi. 

The Spotlight là series trò chuyện giữa Coin98 với các builder trong ngành về những chủ đề nóng trên thị trường. 

- Anh từng học thạc sĩ khoa học máy tính ở một trường đại học Pháp, sau đó làm việc cho các công ty điện toán đám mây để xây dựng ứng dụng và hệ thống. Vậy điều gì đã thúc đẩy anh tham gia crypto?

Zelleg: Tôi nghĩ những người có nền tảng khoa học máy tính như tôi hơi mọt sách và dở người một chút.

Ở những công ty điện toán đám mây tôi làm lúc đó, xu hướng chính là chuyển đổi kỹ thuật số. Người ta cố gắng cải tổ công việc kinh doanh bằng cách đưa các quy trình trên giấy vào ứng dụng dành cho nhân viên, ứng dụng thương mại điện tử… Tôi thấy những thứ này khá thú vị trong một thời gian.

Nhưng sau 30 tuổi, tôi bắt đầu đặt câu hỏi: Mình phải làm việc trong bao lâu nữa? Nếu mọi thứ tốt đẹp, có thể là 2-3 thập kỷ. Tôi nhận ra nếu ở lại ngành này, tôi có thể trở thành ông chú già ngày nay vẫn đang bán máy fax, bởi vì ông chú đã không nâng cấp bản thân.

Tôi nhận ra nếu ở lại ngành này, tôi có thể trở thành ông chú già ngày nay vẫn đang bán máy fax, bởi vì ông chú đã không nâng cấp bản thân

Lúc đó vừa hay tôi bắt gặp báo cáo của Gartner (2020) nói về những công nghệ mới nổi như AI và blockchain, được dự đoán sẽ đạt đỉnh trong khoảng 10-15 năm nữa.

Tôi biết đây là thời điểm để rời đi và tìm hiểu thứ mới: crypto. Có lẽ tôi sẽ dành 10 năm ở đây sau đó tiếp tục khám phá lĩnh vực khác. Tôi nghĩ quan trọng nhất là làm sao giữ mình luôn tươi mới.

- Anh đến từ Tunisia, nơi từng trải qua phong trào Mùa xuân Ả Rập với những thay đổi quan trọng trong chính phủ. Tuy nhiên, anh nói rằng khi nhìn lại, đây chỉ là “bình mới rượu cũ” - hệ thống vẫn như vậy, chỉ có những gương mặt là khác. Anh nghĩ tầm nhìn phi tập trung trong crypto giúp ích gì với những điều đang diễn ra tại quốc gia của anh?

Zelleg: Tôi sắp về Tunisia nghỉ lễ nên phải cẩn thận lời ăn tiếng nói của mình. Tôi không muốn bị giữ lại ở sân bay (cười).

Tunisia là quốc gia thuộc thế giới thứ ba, nó có những vấn đề về tăng trưởng và xã hội. Ví dụ bạn không thể đem tiền ra khỏi quốc gia một cách dễ dàng, nếu bạn muốn du lịch nước ngoài, bạn chỉ có thể cầm theo tối đa 1,000 USD/năm.

Sự hạn chế này tạo ra thất nghiệp vì các doanh nghiệp không thể chi tiền mua thiết bị từ nước ngoài để mở rộng kinh doanh. Một trong những hậu quả là người dân Tunisia nhập cư bất hợp pháp vào các nước châu Âu với mong muốn có cuộc sống tốt đẹp hơn. Tình trạng này không chỉ diễn ra tại Tunisia mà còn ở nhiều quốc gia khác, và nó cho thấy những hệ thống này đang hỏng hóc.

Đây là nơi công nghệ blockchain thắp lên một tia hy vọng: loại bỏ sự cần thiết của một thực thể trung tâm (có thể là ngân hàng, chính phủ, quan chức tham nhũng) và cho phép tất cả mọi người trên thế giới kết nối, giao dịch, xây dựng hay làm bất cứ điều gì mình muốn.

Trước khi biết đến sự tồn tại của Web 3, tôi đã có suy nghĩ này. Vào khoảng năm 2016, khi đang chạy bộ ở Singapore, tôi tự hỏi: Sẽ thế nào nếu tồn tại một xã hội nơi mọi người có thể xác định các quy tắc thông qua phần mềm và được thưởng dựa trên đóng góp của mình? Tôi bắt đầu ướm hỏi bạn bè: “Anh có muốn tham gia utopia* của tôi không? Anh sẽ là công dân số ba”.

Cho đến một hôm có người hỏi tôi đã bao giờ nghe đến Ethereum chưa? Và đó chính là khoảnh khắc bừng tỉnh của tôi khi những gì từ lâu ấp ủ, tôi đã chứng kiến ở Ethereum: phi tập trung, xuyên biên giới, mang mọi người lại với nhau, viết mã vào hợp đồng thông minh, token làm phần thưởng cho việc quản trị.

*Utopia: Một cộng đồng hoặc xã hội gần lý tưởng hoặc hoàn hảo trên mọi mặt. Thuật ngữ này bắt nguồn từ cuốn sách Utopia của Thomas More.

- Anh đã tham gia Web 3 được một thời gian và vẫn lạc quan về không gian này, nó vẫn chưa trở thành dystopia* trong mắt anh?

*Dystopia: Phản utopia, chỉ một xã hội đáng sợ, mất ổn định.

Zelleg: Tôi là người dùng crypto và blockchain trước khi chính thức gia nhập không gian này với việc tham gia ConsenSys. Dĩ nhiên, khi bạn làm việc cho một công ty Web 3, nó trở thành cuộc sống thường ngày của bạn. Và tôi đã có một hành trình học hỏi dài hơi.

Lúc mới bắt đầu tham gia không gian này, tôi nghĩ mọi thứ đã sẵn sàng. Tuy nhiên, sau khi trò chuyện với những người thông minh hơn mình nhiều, xem những thứ họ đang xây dựng và thấy những thứ còn thiếu, tôi nhận ra còn rất nhiều việc phải làm.

Vì vậy, đây không phải câu chuyện về lạc quan hay bi quan, mà là thực tế. Thực tế cả ở chuyện chúng tôi luôn hỏi đi hỏi lại một câu: Dự án này có thật sự cần đến blockchain không?

- Chuyển sang nói về ConsenSys, không lâu trước khi Linea - giải pháp ZK-rollup để mở rộng Ethereum của công ty ra mắt, Polygon và Matter Labs cũng tung ra zkEVM của riêng mình. Anh nghĩ sao về sự cạnh tranh này?

Zelleg: Tôi nghĩ đây là điều đáng mừng, bởi bạn không thể xây dựng sản phẩm tốt nếu thiếu cạnh tranh. Tuy nhiên, gọi là cạnh tranh có lẽ hơi quá lời. Miếng bánh trong không gian Web3 rất lớn, nơi đây có đủ chỗ để người ta đến xây dựng sản phẩm tốt.

Từng có một giai đoạn, nhiều chain tuyên bố mình sẽ thay thế Ethereum. Đây là giai đoạn thử nghiệm cần thiết giúp chúng ta học hỏi nhiều điều, bởi Ethereum có một số hạn chế, đặc biệt về khả năng mở rộng.

Và đây là những gì đang diễn ra với rollup: Arbitrum và Optimism, họ đang xử lý những vấn đề thực tế. Ví dụ, bạn có thể thấy sự bùng nổ của DeFi trên Arbitrum, họ giải quyết vấn đề mở rộng nhưng vẫn hưởng lợi từ tính bảo mật của Ethereum.

Có nhu cầu thật sự cho các loại giải pháp này, và nhìn từ quan điểm phát triển, chúng tôi nghĩ công nghệ ZK tốt hơn Optimistic rollup. Nhưng quay trở lại việc có cái nhìn thực tế, sự thật rằng ZK đã ra mắt không đồng nghĩa nó đã sẵn sàng. Còn nhiều thứ phải cải tiến, đặc biệt là tính phi tập trung. Để làm điều đó, bạn cần tối ưu hoá testnet, làm sao để ai cũng có thể vận hành một stack từ nhà. Và điều quan trọng là chúng ta có nhiều bên cố gắng giải quyết vấn đề này.

Một khía cạnh khác, đó là những blockchain này là cơ sở hạ tầng cho một hệ sinh thái. Tôi thích nghĩ về chúng giống như một thành phố, mỗi dự án là một thành phố phục vụ mục đích chuyên biệt. Ví dụ bạn đến TP.HCM để gặp các nhà phát triển nhưng nếu muốn đi nghỉ ở Việt Nam, có lẽ bạn sẽ chọn đến Đà Nẵng tắm biển, đúng không?

Do đó, có thể tồn tại một kịch bản trong đó Polygon sẽ cung cấp một bộ ứng dụng cụ thể, phục vụ một nhóm cộng đồng nhất định, trong khi Linea phục vụ một nhóm khác. Tất nhiên chúng tôi sẽ tạo các cầu nối để liên kết mọi thứ lại với nhau, với hy vọng người dùng có thể có những trải nghiệm mượt mà và không cần suy nghĩ mình đang sử dụng chain nào.

Vì thế, tôi nghĩ đây không phải cạnh tranh mà là một hành trình liên tục khi tất cả cùng nhau cải tiến công nghệ này.

Đọc thêm: Polygon 2.0 sẽ như một cuộc cải tổ toàn diện

- Đầu năm nay, ConsenSys đã mua lại HAL, nền tảng công cụ phát triển blockchain không cần viết mã (no-code) để tăng cường khả năng tự động hoá và thông báo blockchain của Infura. Tại sao ConsenSys chọn tập trung xây dựng các công cụ phát triển blockchain với Infura?

Zelleg: Trong những sản phẩm ConsenSys phát triển, nhiều người dùng biết đến và yêu mến Metamask, tuy nhiên Infura và các sản phẩm khác cũng quan trọng không kém.

Ở ConsenSys, chúng tôi hay nói về flywheel giữa nhà phát triển và người dùng. Nếu bạn cung cấp công cụ phù hợp, các nhà phát triển sẽ dùng chúng xây dựng ứng dụng thu hút người dùng. Kết quả, người dùng kéo đến và họ sẽ đòi hỏi nhiều hơn từ các nhà phát triển - điều sẽ thu hút thêm nhiều nhà phát triển đến và xây dựng.

Nếu bạn cung cấp công cụ phù hợp, các nhà phát triển sẽ dùng chúng xây dựng ứng dụng thu hút người dùng. Kết quả, người dùng kéo đến và họ sẽ đòi hỏi nhiều hơn từ các nhà phát triển - điều sẽ thu hút thêm nhiều nhà phát triển đến và xây dựng.

Hiện tại, mục tiêu của chúng tôi là cung cấp công cụ ít liên quan đến code để các nhà phát triển xây dựng nhanh và dễ hơn. HAL là ví dụ hoàn hảo cho điều này.

Ví dụ, tôi có thể mở tài khoản HAL và thiết lập nhận thông báo về Telegram nếu bộ sưu tập NFT của tôi đạt đến một giá nhất định. Tôi làm tất cả điều này mà không cần đụng đến code, vì thú thật lần cuối tôi viết code cũng đã lâu lắm rồi.

Đặc biệt, các tính năng này giúp mọi người làm việc hiệu quả, cả cho nhà phát triển lẫn những người không phải nhà phát triển. Ở ConsenSys, hai nhóm này có tầm quan trọng như nhau bởi họ đi đôi với nhau.

- Nhắc đến NFT, anh kể mình từng dùng chúng làm quà Giáng sinh cho bạn bè bên ngoài crypto để thăm dò phản ứng của họ. Bản thân ConsenSys cũng có một nền tảng NFT. Vậy anh nghĩ NFT sẽ giúp thu hút người dùng mới vào không gian Web 3 như thế nào?

Zelleg: Tôi tặng NFT cho bạn bè và họ ghét chúng (cười).

Tôi nghĩ NFT là yếu tố rất quan trọng của thương mại điện tử, nó là thứ cơ bản cho phép mọi người sở hữu và giao dịch trong nền kinh tế kỹ thuật số. Ứng dụng của nó phải nói là vô biên. Hiện tại bạn có các bộ sưu tập NFT dưới dạng hình ảnh, nhưng cuối cùng nó sẽ mở rộng sang vé, chứng nhận quyền sở hữu…

Ở ConsenSys chúng tôi có team NFT để hỗ trợ nhà phát triển xây dựng NFT, hỗ trợ nhà sáng tạo tạo ra các bộ sưu tập, hỗ trợ người dùng tìm kiếm, thu thập và sở hữu NFT mà không bị mắc kẹt với công nghệ. Cụ thể, chúng tôi có Palm Network, nơi Netflix và những thương hiệu lớn khác đến mint NFT và tạo bộ sưu tập.

Với việc cung cấp các công cụ cơ bản để mọi người tương tác dễ dàng với NFT, tôi nghĩ ứng dụng của chúng sẽ ngày càng nhân lên và có cơ hội thu hút hàng tỷ người dùng - điều mà các nền tảng game cũng có triển vọng thực hiện.

- Trong năm nay, các sàn giao dịch tập trung như Coinbase, Binance gặp nhiều vấn đề với SEC. Anh có nghĩ đây là cơ hội tốt cho sự phát triển ví crypto?

Zelleg: Các sàn giao dịch tập trung đã có công lớn trong việc giúp mọi người biết về crypto, thu hút người dùng tham gia với trải nghiệm tốt. Thậm chí họ còn gặp rắc rối với các cơ quan quản lý để sở hữu giấy phép hoạt động ở nhiều quốc gia nhằm thực hiện on-ramp và liên kết với ngân hàng.

Tuy nhiên, mục đích tối hậu của việc chúng ta sử dụng blockchain, đó là để loại bỏ những bên tập trung này. Do đó, lý tưởng là đạt đến điểm nơi chúng ta không cần những thực thể này hỗ trợ theo cách đó nữa. Ví dụ, với Metamask, gần đây chúng tôi đã ra mắt Dapp về danh mục đầu tư và trong tương lai có thể bổ sung cả dịch vụ staking, on-ramp và bridge. Các tính năng này gần giống như ở sàn giao dịch phi tập trung.

Đích đến của hành trình là khi người dùng nghĩ họ không cần tài khoản ở sàn tập trung nữa, họ có toàn quyền quản lý tài sản của mình với các tính năng ngang bằng hay thậm chí tốt hơn các sàn tập trung này.

Tất nhiên chúng ta vẫn chưa đến được đó, còn rất nhiều thứ phải xây dựng về mặt tính năng, bảo mật, trải nghiệm người dùng… Nhưng áp lực từ cơ quan thực thi pháp luật lên các sàn giao dịch tập trung là tín hiệu ngầm bảo: tăng tốc lên, làm việc cật lực hơn để có thể đến đó nhanh hơn.

- Gần đây, châu Á với các quốc gia như Hồng Kông và Singapore đang nổi lên như một điểm nóng cho crypto. Vài hôm trước, chúng tôi trò chuyện với người sáng lập Newman Capital ở Hồng Kông, và anh ấy nghĩ Singapore là ngôi sao đang rơi trong không gian này. Anh có thời gian sống và làm việc lâu ở Singapore, anh nghĩ gì về điều này?

Zelleg: Tôi nghĩ Singapore luôn thể hiện mình là nhà quản lý thận trọng. Họ không vội vã thông báo hay ra quyết định chỉ để thu hút nguồn vốn lớn mà không để tâm đến sự an toàn của người dùng.

Đơn cử, gần đây họ đưa ra yêu cầu cho các nhà cung cấp dịch vụ crypto để tách biệt tài sản người dùng và đưa chúng vào các giải pháp lưu ký (custody) được giám sát kỹ lưỡng. Để đi đến quyết định này, họ tiến hành khảo sát để nhận phản hồi từ cộng đồng blockchain và đối thoại với cộng đồng. Tôi nghĩ Singapore đã hành động một cách trưởng thành và có tính toán.

Họ có thể vội vã mở rộng cửa và cho phép ngành công nghiệp tự điều chỉnh. Nhưng đây có phải ý tưởng tốt không? Tôi nghĩ là không. Trong blockchain hay bất kỳ ngành nào, có nhiều người không để ý đến những vấn đề này hoặc vì không chú tâm hoặc vì không có kiến thức. Kết cục, họ khiến mọi thứ bung bét và để lại hình ảnh xấu cho ngành, cho công dân nước đó thậm chí trên toàn cầu.

Vì vậy, tôi nghĩ điều quan trọng là các quốc gia nhận ra tầm quan trọng của tài sản kỹ thuật số và có quy định rõ ràng cho chúng. Tốc độ và phương pháp xây dựng quy định sẽ không giống nhau giữa các nước, và chúng ta khó lòng nói đó là cách tiếp cận đúng hay sai.

Đọc thêm: Newman Capital: 'Muốn đầu tư vào những người coding đến cả quên ăn. Startup Việt Nam đang như vậy'

- Vậy anh nghĩ gì về triển vọng của crypto tại Việt Nam?

Zelleg: Việt Nam có mức độ chấp nhận crypto nằm trong top của châu Á và thế giới. Nhìn từ góc độ này, tôi nghĩ thị trường ở đây đã chín muồi. Đây là một trung tâm tiềm năng với các nhà phát triển không chỉ xây dựng dịch vụ cho các công ty ở Việt Nam mà cả nước ngoài.

Tuy nhiên, lý tưởng hơn, các bạn nên xây dựng sản phẩm chuyên biệt cho thị trường này. Vào những ngày đầu trong crypto, chúng ta có các giao thức DeFi quốc tế, không nhắm mục tiêu cụ thể vào quốc gia nào và dành cho tất cả mọi người. Nhưng tôi không thực sự tin vào điều này. Bạn phải nhìn vào cộng đồng cụ thể bạn đang phục vụ, bạn xây dựng sản phẩm cho ai?

Ví dụ, nếu tôi xây dựng giao thức DeFi cho Việt Nam, Philippines hoặc Singapore, có lẽ tôi sẽ không làm theo cùng một cách. Vì nếu bạn tạo ra sản phẩm thành công và được sử dụng rộng khắp ở một quốc gia, bạn có lẽ sở hữu nhiều người dùng tích cực hơn tất cả các dự án ngoài kia, vì vốn dĩ người dùng tích cực trong hầu hết dự án Web 3 cũng không cao lắm.

Tóm lại, Việt Nam đã có mức độ nhận thức cao về crypto, sở hữu nhiều tài năng để xây dựng các hệ thống mạnh mẽ, và điều còn lại cần khám phá đó là đối với xã hội này, đối với người dân ở đây, họ cần gì? Tôi có thể giải quyết vấn đề gì chỉ riêng cho họ rồi sau đó mới mở rộng? Nếu tiếp theo muốn áp dụng sản phẩm cho người Philippines, tôi cần thay đổi nó một chút, sau đó nếu muốn áp dụng cho Đông Nam Á, tôi cần thay đổi nó nhiều hơn.

Nếu bạn muốn phát triển, bạn phát triển theo cách này. Đây là mô hình tôi chứng kiến ở nhiều công ty thành công tại Đông Nam Á.