Danh tính on-chain: Chìa khóa mở ra nhiều cánh cổng mới trong crypto
- Vì sao những tên miền Lens lại tăng giá gấp hàng chục lần trong thời gian vừa qua? Chúng đại diện cho điều gì?
- Vì sao Binance lại chú ý và triển khai BAB token, loại NFT không thể chuyển cho người khác?
- Lý do mà Vitalik Buterin nhắc nhiều và lạc quan với thứ gọi là “soulbound token"?
Ở thời đại mọi thứ vận hành bởi dữ liệu, kẻ có dữ liệu sẽ có tiền. Những dự liệu được nhắc đến ở trên tưởng chừng không liên kết tới nhau, nhưng bản chất chúng đều được bắt nguồn từ một khái niệm gọi là danh tính on-chain.
Bài viết sẽ trình bày về danh tính on-chain và khả năng mở ra nhiều cánh cổng từ xu hướng retroactive mới, tăng tính hiệu quả của DAO, cho đến khai phá tiềm năng của DeFi.
Đặc điểm của danh tính on-chain
Danh tính của tôi, bạn hay bất kỳ một cá nhân, tập thể nào đều là tập hợp của nhiều dữ liệu có thể xác định như tên tuổi, khuôn mặt, tiểu sử, hoạt động,... Danh tính on-chain cũng tương tự, chúng là dữ liệu về danh tính được lưu trữ và sử dụng trên chuỗi.
Ánh xạ từ đặc điểm của danh tính chúng ta sẽ thấy những đặc điểm của danh tính on-chain.
Danh tính có hai dạng là danh tính biến đổi và danh tính bất biến. Danh tính biến đổi chứa dữ liệu có thể thay đổi như thông tin trong tài khoản mạng xã hội. Danh tính bất biến là danh tính được phát hành bởi cơ quan có thẩm quyền, chúng rất khó hoặc không thể thay đổi những dữ liệu bên trong.
Do tính chất đơn giản nên việc tạo danh tính biến đổi dễ hơn việc tạo danh tính bất biến, danh tính bất biến sẽ cần nhiều nguồn dữ liệu để xác minh và cần cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.
Với danh tính biến đổi, chúng có thể được mua bán, trao đổi vì dữ liệu bên trong được tạo ra từ bên sở hữu. Với danh tính bất biến, chúng không thể được mua bán, trao đổi một cách hợp pháp vì chúng đã được xác nhận của cơ quan có thẩm quyền rằng dữ liệu trong đây thuộc về một cá nhân, tập thể nào đó.
Vì danh tính là dữ liệu nên chúng có thể được sử dụng để tạo thêm dữ liệu mới. Việc có thêm dữ liệu mới sẽ làm tăng hiệu quả những hoạt động liên quan.
Tham khảo: Nền kinh tế vận hành bằng dữ liệu
Những đặc điểm cơ bản trên của danh tính này là nền tảng để phát triển danh tính on-chain.
Bối cảnh hiện tại của mảng danh tính on-chain
Từ những đặc điểm của danh tính và bối cảnh hiện tại, ta có thể chia các dự án danh tính on-chain hiện tại thành các mảng sau
Lưu trữ dữ liệu
Ở hình thức căn bản nhất, danh tính chính là dữ liệu và dữ liệu cần được lưu trữ trong một bộ nhớ nào đó. Nếu lưu trữ trực tiếp vào blockchain thì chi phí sẽ rất đắt đỏ, nên để giảm thiểu chi phí và vẫn giữ được tính phi tập trung, giải pháp thay thế là các dịch vụ lưu trữ phi tập trung như Arweave hay IPFS.
Những giải pháp mới cũng đang được phát triển và sử dụng để tăng tính linh hoạt của việc lưu trữ và ứng dụng dữ liệu như Ceramic Network, Spurce, Kwil.
NFT | Danh tính biến đổi on-chain
Với các đặc tính của mình, NFTs đã được sử dụng với nhiều mục đích để làm dữ liệu có thể xác minh như: huy hiệu thành viên, bằng chứng tham gia,...Chúng có thể dễ dàng được trao đổi, mua bán và đơn giản để xác minh. Các dự án như Poap, Galxe, ENS, Lens Protocol... cho phép tạo ra các NFT chứng minh cho việc tham gia một hoạt động nào đó. Người dùng sở hữu NFT có thể hưởng các quyền lợi mà bên phát hành NFT mang lại.
Tuy nhiên tương tự danh tính biến đổi, việc đơn giản sở hữu và mua bán các NFT khiến độ uy tín của chúng không cao. Ngoài ra, ở danh tính truyền thống nếu như muốn thêm một thông tin hoặc rút quyền của một ai đó, nền tảng có thể làm được điều này. Còn với các ứng dụng phi tập trung và NFT, điều này là rất khó. Giải pháp như gửi thêm NFT mới đã được đưa ra nhưng không phải là cách tốt để tiết kiệm chi phí và đơn giản hoá quy trình.
Non-transferable NFT (Soulbound token) | Danh tính bất biến on-chain
Non-transferable NFT hay tên gọi khác là soulbound token là các NFT không thể chuyển được cho các địa chỉ ví khác. Khi được gửi cho một địa chỉ nào đó, chúng sẽ được gắn vào đó luôn. Đặc điểm này giống với danh tính bất biến và giúp tăng độ uy tín của một địa chỉ ví.
Trước khi Non-transferable NFT được ra mắt, hình thức danh tính bất biến on-chain đầu tiên chính là địa chỉ ví. Khi địa chỉ ví tham gia một hoạt động gì đó, nếu phù hợp chúng sẽ được công nhận là đủ điều kiện. Đây là một trong những yếu tố giúp cho sự ra đời của retroactive, người dùng sử dụng sản phẩm sẽ nhận được airdrop token. Dự án như Degenscore cũng là ví dụ về việc đánh giá người dùng thông qua địa chỉ ví.
Tuy nhiên việc đánh giá địa chỉ rất hạn chế để ứng dụng vào các mục đích khác.
Ví dụ như dự án B muốn airdrop cho người dùng đã từng tham gia sử dụng dự án A trước một thời điểm nào đó, nếu sử dụng địa chỉ ví họ sẽ phải tự thống kê lại dữ liệu hoặc là xin dữ liệu từ dự án A. Điều này sẽ khiến việc xác minh khó khăn vì ta không thể biết rằng dữ liệu được dự án A cung cấp có đúng hay không.
Đặc điểm của dữ liệu là có thể được dùng để tạo thêm dữ liệu mới, việc sử dụng địa chỉ ví rất khó để các dự án khác xác minh độ chính xác để sử dụng cho mục đích của mình.
Non-transferable NFT ra đời để giải quyết điều này, chúng có độ uy tín cao vì không thể trao đổi và giúp các dự án về sau có thể dễ dàng thu thập dữ liệu cho những mục đích tiếp theo. Các dự án như Galxe, Sismo, BAB token... cho phép phát hành các Non-transferable NFT.
Cổng thông tin, tra cứu dữ liệu
Tương tự việc chúng ta có cổng thông tin điện tử quốc gia để tra cứu thông tin hay các trường đại học đều có trang web tra cứu cho sinh viên, danh tính on-chain cũng sẽ cần có những nơi giúp người dùng nắm bắt được thông tin một cách nhanh chóng.
Các dự án như Etherscan, Debank, Zapper,... cho phép theo dõi, tra cứu hoạt động của các địa chỉ ví. Tuy nhiên hiện tại vẫn còn thiếu các công cụ để theo dõi chi tiết hơn các danh tính on-chain.
Ứng dụng của danh tính on-chain trong crypto
Với danh tính on-chain chúng ta có thể mở ra nhiều cánh cổng mới trong crypto, một vài ứng dụng có thể kể tới bao gồm:
Hình thức retroactive kiểu mới
Nhu cầu phân phối token luôn tồn tại trong crypto, nếu như không có nhiều người sở hữu, token sẽ không có giá trị. Retroactive là một cách thức tốt vừa giúp phân phối token cho nhiều người, vừa để tưởng thưởng cho những ai xứng đáng.
Tuy vậy với hình thức retroactive kiểu cũ, ngày càng nhiều người lợi dụng và tạo nhiều địa chỉ ví khác nhau, từ đó khiến việc retroactive không còn được công bằng nữa. Số lượng người săn airdrop nhiều cũng khiến dự án gặp khó khăn vì nếu airdrop không được như ý, người dùng sẵn sàng chửi bới và phá đám dự án.
Vì mô hình phân phối token là cần thiết nên retroactive vẫn sẽ diễn ra. Tuy nhiên khả năng cao yêu cầu sẽ khắt khe hơn. Việc ứng dụng danh tính on-chain rất phù hợp khi lúc này dự án có thể yêu cầu:
- Người dùng sở hữu một Non-transferable NFT được cấp bởi chính dự án hoặc là một dự án khác từ trước
- Người dùng sở hữu một Non-transferable NFT được cấp khi KYC on-chain
- Sở hữu nhiều NFT nào đó, càng sở hữu nhiều thì được airdrop càng nhiều
- Và còn nhiều khả năng khác
Nếu làm được những điều trên thì người dùng sẽ cần bỏ ra nhiều công sức và sẽ khó khăn nếu muốn làm với số lượng lớn.
Cho vay dưới chuẩn (Undercollateralized Lending)
Cho vay dưới chuẩn là con đường mà DeFi bắt buộc phải đi nếu muốn chạm được vào miếng bánh của thị trường tài chính truyền thống. Việc có danh tính bất biến on-chain sẽ giúp dự án tìm ra được nhiều con đường phát triển mới trong nhánh DeFi.
Ví dụ: Một dự án có hệ thống danh tiếng (reputation system) hoặc hệ thống điểm tín dụng để tận dụng tối đa lượng tài sản có thể vay/cho vay.
Tăng vị trí trong các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) và trong việc quản trị
Tương tự việc đi làm được tăng chức, nếu muốn người dùng tiếp tục gắn bó và đóng góp cho tổ chức thì phải cho họ con đường thăng tiến rõ ràng. Các tổ chức tự trị phi tập trung rất dễ dàng trong việc thu hút người dùng tham gia nhưng lại gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì và thu hút sức lực từ cộng đồng.
Với Non-transferable NFT, các DAO có thể đưa cho người xứng đáng, người sở hữu NFT sẽ có đặc quyền cao hơn, nhiều tiếng nói và lợi ích hơn trong tổ chức.
Việc sở hữu một danh tính on-chain giúp mở ra một cánh cổng mới trong crypto. Yếu tố về “chất” sẽ dần được chú ý hơn yếu tố về “lượng”, giúp đẩy mạnh tính hiệu quả trong các lĩnh vực hiện tại và tương lai.
Các dự án xung quanh danh tính on-chain đang dần được hình thành, liệu đây có phải là chiếc chìa khoá mới trong thị trường phát triển nhanh như crypto?