Decentralized Energy: Khi cơ chế khuyến khích của crypto áp dụng vào thị trường năng lượng
Bài toán thị trường năng lượng toàn cầu
Tổng quan thị trường năng lượng
Năng lượng là yếu tố cốt lõi trong mọi hoạt động đời sống, đặc biệt trong kỷ nguyên công nghiệp hiện đại. Theo số liệu từ Statista, mức tiêu thụ năng lượng toàn cầu liên tục tăng. Các nguồn năng lượng truyền thống gây hại cho môi trường như năng lượng hạt nhân, than đá và dầu mỏ đang dần mất thị phần, trong khi năng lượng tái tạo như gió và mặt trời ngày càng được ưa chuộng.
Vấn đề của thị trường năng lượng hiện tại
Dù năng lượng tái tạo được sử dụng rộng rãi, chúng vẫn gặp vấn đề về tính ổn định do phụ thuộc vào thời gian và điều kiện tự nhiên. Ví dụ, năng lượng mặt trời hoạt động tối đa vào ban ngày nhưng vô dụng vào ban đêm; năng lượng gió cũng không ổn định. Điều này yêu cầu cơ sở hạ tầng phức tạp và chi phí cao để ổn định nguồn cung, đi kèm nhiều rủi ro.
Phía dưới là ví dụ về bài toán ổn định lưới điện của Carlifornia. Thành phố này hàng ngày phải nhanh chóng cung cấp 20 GW năng lượng khi trời chuyển tối.
Trong thực tế, lượng năng lượng thế giới tạo ra nhiều hơn mức năng lượng tiêu thụ, thậm chí khoảng cách này ngày càng gia tăng. Điều này có thể thấy khi chúng ta xét ví dụ thực tế của Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới. Từ không có điện và thiếu điện trầm trọng, hiện tại đa phần người dân đã có thể sử dụng điện một cách ổn định, tình trạng mất điện cũng ngày càng ít.
Tuy nhiên, điều này không đúng ở mọi nơi. Một số quốc gia vẫn phải nhập khẩu năng lượng và chịu rủi ro khi có biến cố. Điển hình là ví dụ về cuộc xung đột giữa châu Âu và Nga trong quá khứ khiến một số nước Châu Âu chịu cảnh thiếu nguồn cung và giá cả năng lượng tăng cao.
Bên cạnh đó, một số quốc gia vì nhiều lý do khác nhau như: đặt trọng tâm phát triển ở lĩnh vực khác, chưa tiếp cận được mức chi phí và độ khó kĩ thuật cao… nên sự tăng trưởng về lượng năng lượng tạo ra dần không đáp ứng được nhu cầu tiêu thụ. Ví dụ mức năng lượng tạo ra của Mỹ tăng rất ít sau 12 năm mặc dù có nhiều nguồn năng lượng mới đang được phát triển.
Do đó vấn đề về năng lượng và cách khai thác năng lượng vẫn là bài toán đang tồn tại và gây nhiều nhức nhối.
Giải pháp cho bài toán năng lượng
Có hai hướng chính để giải quyết vấn đề năng lượng:
- Mở rộng cơ sở hạ tầng năng lượng: Xây dựng thêm lưới điện, nhà máy thủy điện, trang trại gió...
- Sử dụng năng lượng hiệu quả: Khuyến khích tiết kiệm năng lượng như tắt các thiết bị không cần thiết, tránh giờ cao điểm.
Tuỳ vào quyết định của mỗi quốc gia, thành phố mà cách 1 đang được triển khai với những tiến độ khác nhau. Còn với cách 2, ngoài các hoạt động truyền thông như giờ trái đất hay các thông điệp bảo vệ môi trường, đã có những nơi khuyến khích hành vi sử dụng năng lượng hiệu quả bằng các phần thưởng tài chính.
Ví dụ thành phố California trả thưởng cho những người ứng dụng công nghệ Virtual Power Plants (VPPs) của các công ty như OhmConnect, SunRun, Tesla. Về cơ bản, người dùng sẽ cắm thêm thiết bị vào nguồn năng lượng để điều chỉnh mức năng lượng tiêu thụ. Khi nguồn điện quá tải, VPPs sẽ tạm dừng việc sử dụng năng lượng hoặc là lấy một phần năng lượng từ hộ lắp đặt để đưa lại vào lưới điện. Phần thưởng sẽ được trả dựa trên mức độ đóng góp.
Hiện tại thị trường tập trung vào việc sử dụng năng lượng hiệu quả còn rất mới. Công ty vận hành VPP lớn nhất ở Mỹ, OhmConnect chỉ mới thu hút được 300,000 hộ gia đình đăng ký sử dụng dịch vụ. Con số trên chỉ là 0.25% của 120 triệu hộ gia đình tại Mỹ. Điều này cho thấy tiềm năng của thị trường nhưng cũng cho thấy độ khó khăn để thu hút người dùng ứng dụng giải pháp trên.
Crypto đối với thị trường năng lượng
Thị trường năng lượng yêu cầu mức độ ứng dụng rộng rãi để đạt được hiệu quả. Ví dụ, một thành phố có thể điều chỉnh 100KW điện sẽ không mang lại nhiều tác động, nhưng nếu con số này là 10,000KW, hiệu quả sẽ tăng đáng kể. Điều này sẽ giúp thu hút sự quan tâm của cơ quan quản lý và họ có thể trả thưởng cũng như khuyến khích thêm người dân tham gia. Hiệu ứng mạng lưới càng mạnh, hiệu quả càng lớn.
Để thúc đẩy sự phát triển của thị trường năng lượng, các công ty và dự án có thể ứng dụng blockchain và crypto. Blockchain giúp quản lý, trả thưởng tự động, công khai và minh bạch, trong khi crypto khuyến khích người dùng tham gia nhờ incentive từ token.
Nhìn vào các dự án như Helium hay Render, việc sử dụng phần thưởng token đã cho thấy khả năng thu hút người dùng nhanh chóng, thúc đẩy hiệu ứng mạng lưới và giúp thị trường đạt ngưỡng cần thiết trong thời gian ngắn.
Đọc thêm: Việc kết hợp crypto có giúp dịch vụ mạng của Helium phủ sóng thành công?
Áp dụng cơ chế khuyến khích bằng token, nhóm các dự án Decentralized Energy nhắm tới thị trường năng lượng, nơi mà các công ty truyền thống chưa phát triển mạnh.
Người dùng khi ứng dụng giải pháp Decentralized Energy theo lý thuyết không chỉ nhận được token mà còn giảm hóa đơn tiền điện, tạo ra nhu cầu thực sự trong cuộc sống hàng ngày.
Toàn cảnh nhánh Decentralized Energy
Có thể nó Decentralized Energy là một nhánh nhỏ của DePIN với nhiều mô hình sản phẩm có thể triển khai. Dù số lượng dự án hiện tại còn ít, lĩnh vực này đang phát triển với nhiều hướng đi mới.
Tìm hiểu: DePIN là gì? Tổng quan hệ sinh thái DePIN.
Ví dụ như Daylight, Scrful, StarPower, Glow và dClimate. Cách thức hoạt động chung của chúng đều là tích hợp thiết bị với những nguồn năng lượng như tấm năng lượng mặt trời, pin, ổ điện… từ đó giúp người dùng có dữ liệu của những thiết bị được kết nối.
Tuy nhiên các dự án như StarPower, Daylight và Scrful cho phép người dùng điều khiển thiết bị từ xa hoặc tinh chỉnh thông số để tối ưu hóa mức tiêu thụ năng lượng. DClimate tập trung thu thập dữ liệu thời tiết từ môi trường xung quanh, tạo ra kho dữ liệu phục vụ các công việc như dự báo thời tiết và khảo sát địa lý. Glow giúp người dùng phát triển tín chỉ carbon và nhận điểm Impact Points.
Hầu hết các dự án này chỉ mới hoạt động trong thời gian ngắn và có kết quả khiêm tốn. Tuy nhiên, có hai dự án nổi bật là Scrful được Cơ quan Năng lượng Thụy Điển tài trợ và StarPower với hơn 13,000 thiết bị được kết nối sau hai tháng mainnet.
Phân tích dự án Star Power
Với Star Power, người dùng khi lắp đặt và sử dụng thiết bị của dự án sẽ được nhận phần thưởng token. Star Power có tổng cung token 1 tỷ STAR, người dùng hiện tại khi sử dụng sẽ nhận được token đại diện tSTAR và chúng sẽ được quy đổi với STAR theo tỷ lệ 1:1 khi token ra mắt.
Dữ liệu cho thấy khi số thiết bị hoạt động đạt hơn 6,600, người dùng có thể nhận trung bình hơn 169 tSTAR nếu sử dụng thiết bị hết công suất. Khi số lượng thiết bị tăng lên, phần thưởng sẽ giảm dần. Hiện tại, với hơn 13,500 thiết bị hoạt động, mỗi tuần người dùng có thể nhận khoảng hơn 70 tSTAR.
Giá thiết bị Star Plug là 109 USD và giả sử FDV của STAR khi ra mắt là 500 triệu USD, người dùng lắp đặt sớm có thể hòa vốn sau hơn một tuần, trong khi người dùng hiện tại cần khoảng 3 tuần để hòa vốn.
Lưu ý: Ước tính trên chưa bao gồm phí vận chuyển, thiết bị đi kèm để Star Plug hoạt động hết công suất và FDV có thể thay đổi tuỳ vào điều kiện thị trường.
Việc ứng dụng phần thưởng token đã và đang giúp Decentralized Energy tăng trưởng nhanh chóng về số lượng thiết bị lắp đặt. Tuy nhiên chúng cũng có những lỗ hổng trong mô hình đang bị khai thác.
Ví dụ như trường hợp của Star Power, để nhận được tối đa phần thưởng yêu cầu thiết bị phải hoạt động liên tục. Từ đó khiến người dùng sử dụng thiết bị phụ trợ để tối đa lợi nhuận thay vì sử dụng với nhu cầu tiết kiệm điện. Việc sử dụng tối đa thiết bị điện không những không giúp giảm lượng điện tiêu thụ mà còn đang làm tăng lượng điện sử dụng hàng ngày.
Với dòng tiền đầu cơ cao, khả năng ta sẽ thấy sự tăng trưởng nóng tiếp diễn đến một mức nào đó và nhanh chóng sụt giảm khi phần thưởng không còn đủ hấp dẫn. Tuy nhiên nếu như thiết bị có hiệu quả tiết kiệm điện thật sự và có thêm phần thưởng token dù không nhiều, ta vẫn có thể kỳ vọng người dùng sẽ tiếp tục sử dụng thiết bị theo một cách bền vững hơn.
Có thể thấy Decetralized Energy dù đã có những thành quả bước đầu nhưng vẫn còn một chặng đường dài từ việc phát triển dự án, thu hút người dùng và tạo ra giá trị thực tế một cách bền vững.
Kỳ vọng gì ở nhánh Decentralized Energy?
Hiện tại, động lực chính cho việc lắp đặt các thiết bị thuộc nhánh Decentralized Energy là phần thưởng token. Những dự án chưa công bố phần thưởng thường không thu hút được dòng tiền.
Tuy nhiên, khác với các dự án Depin thông thường, một số thiết bị thuộc nhánh Decentralized Energy có tác động thực tế rõ ràng, chẳng hạn như giảm hóa đơn tiền điện. Các thiết bị tương tự như ổ điện thông minh, pin thông minh đã được sử dụng phổ biến trên thị trường truyền thống. Việc bổ sung phần thưởng token, dù nhỏ, có thể khiến những thiết bị thuộc nhánh Decentralized Energy trở nên hấp dẫn hơn đối với người dùng.
Các dự án Decentralized Energy còn một chặng đường dài và nhiều thách thức trước khi được áp dụng rộng rãi và nhận được sự chấp thuận từ chính phủ. Nhưng nếu thực hiện tốt, chúng vẫn có tiềm năng được thử nghiệm, đặc biệt tại các khu vực đang tìm kiếm giải pháp tối ưu trong việc sử dụng năng lượng.
Ngoài việc giảm hóa đơn tiền điện, xu hướng bán điện từ các hộ gia đình cho nhà nước cũng đang phát triển mạnh. Khi lắp đặt các thiết bị năng lượng, các hộ gia đình có thể cân nhắc sử dụng thêm các thiết bị thuộc nhánh Decentralized Energy nếu lợi ích kinh tế và hiệu quả hoạt động đủ hấp dẫn.
Decentralized Energy vẫn là một lĩnh vực mới mẻ, nhưng có tiềm năng mang lại lợi ích thiết thực cho người dùng và thị trường năng lượng trong tương lai. Phát triển các sản phẩm chất lượng với chi phí cạnh tranh so với thiết bị truyền thống sẽ là yếu tố then chốt để khai thác lợi thế của crypto, mở ra cơ hội phát triển bền vững cho nhánh Decentralized Energy.