Gaia: Mạng lưới AI phi tập trung do chính người dùng sở hữu
Gaia là gì?
Gaia là nền tảng AI phi tập trung, cho phép cá nhân và doanh nghiệp vận hành và kiếm tiền từ AI agent của chính mình mà không phụ thuộc các nền tảng tập trung như OpenAI hay Google.
Mục tiêu của Gaia là trở thành nơi người dùng có thể thực sự sở hữu và điều hành trí tuệ nhân tạo của riêng mình.
Gaia giải quyết vấn đề gì?
Thị trường AI hiện nay đang bị chi phối bởi một số nền tảng tập trung – như OpenAI, Google DeepMind hay Anthropic. Những công ty này kiểm soát toàn bộ dữ liệu, quy trình huấn luyện và khả năng truy cập AI. Điều này dẫn đến ba vấn đề lớn:
- Người dùng không thực sự sở hữu AI - chỉ sử dụng tạm thời qua API bên thứ ba.
- Chi phí sử dụng AI cao và chịu sự kiểm soát giá từ nền tảng trung gian.
- AI trở nên ít cá nhân hóa - một mô hình chung cố gắng phục vụ tất cả mọi người, nhưng lại không phản ánh nhu cầu cụ thể của từng cá nhân hay tổ chức.
Gaia giải quyết các vấn đề này bằng cách: Cho phép người dùng tạo và sở hữu AI agent của riêng họ; cung cấp cơ chế vận hành node AI, staking, và nhận thưởng qua smart contract. Từ đây, Gaia mở ra thị trường phi tập trung nơi các agent cạnh tranh về chất lượng và giá cả, mang lại lợi ích cho người dùng cuối.
Các sản phẩm chính của Gaia
Gaia Domain & Node Agent – “Trợ lý AI” do chính người dùng sở hữu và vận hành
Sản phẩm quan trọng nhất của Gaia chính là Domain và Node Agent. Thay vì phụ thuộc vào những công cụ như ChatGPT, Gaia cho phép người dùng tự tạo một AI Agent – hiểu đơn giản là một “trợ lý AI” được huấn luyện và hoạt động theo yêu cầu của người dùng.
Agent này sẽ chạy trên một node do một cá nhân hoặc nhóm điều hành, và có thể được truy cập thông qua một domain – ví dụ như một trang chatbot riêng hoặc một API endpoint do người dùng làm chủ.
Đặc biệt, Gaia áp dụng mô hình staking: để triển khai domain, cần stake một lượng token GAIA. Điều này giúp đảm bảo chất lượng và độ tin cậy của agent.
Nếu agent hoạt động không tốt, trả lời sai lệch hoặc gây phiền nhiễu, chủ sở hữu agent có thể bị “slash” – tức là mất một phần token đã đặt cọc. Ngược lại, nếu agent hoạt động hiệu quả và được nhiều người sử dụng, người chủ sẽ được trả công bằng token GAIA thông qua GaiaCredits – đơn vị thanh toán nội bộ của mạng lưới.
Hiểu đơn giản, người dùng không chỉ sử dụng AI mà còn có thể mở “dịch vụ AI” của riêng mình, kiếm thu nhập thụ động từ chính node do bản thân xây dựng. Đó là điều mà các nền tảng như OpenAI chưa bao giờ mang lại cho người dùng cá nhân.
Gaia API Gateway - Cầu nối dễ dàng cho mọi ứng dụng AI
Để giúp AI agent có thể hoạt động linh hoạt ở nhiều nơi, Gaia phát triển một hệ thống API tương thích hoàn toàn với OpenAI. Nếu người dùng đang sử dụng GPT từ OpenAI, có thể chuyển endpoint sang Gaia mà không cần viết lại chương trình.
Nhờ đó, bất kỳ ai từ lập trình viên cá nhân đến doanh nghiệp cũng có thể tích hợp agent của Gaia vào các ứng dụng như chatbot trên website, bot Telegram, plugin cho phần mềm viết mã như VSCode, hay các nền tảng ghi chú như Obsidian.
API của Gaia không chỉ trả lời câu hỏi thông thường. Agent có khả năng gọi công cụ (tool) & điều phối luồng công việc, truy vấn cơ sở dữ liệu kiến thức, trả kết quả dạng có cấu trúc (JSON), hoặc tự động gọi các công cụ bên ngoài như tìm kiếm web, API khác…
Đây là cách mà Gaia giúp mỗi agent trở nên thông minh hơn, chủ động hơn - giống như một trợ lý thực sự chứ không chỉ là công cụ trả lời. Mọi thao tác gọi API đều được ghi nhận và thanh toán bằng GaiaCredits.
Gaia AI Phone
Không dừng lại ở phần mềm, Gaia còn đang phát triển một dòng điện thoại đặc biệt: AI Phone - nơi mà mô hình AI có thể chạy ngay trên thiết bị cá nhân, không cần kết nối Internet. Với AI Phone, người dùng có thể tương tác với AI mọi lúc, mọi nơi, mà không sợ dữ liệu bị gửi đi nơi khác. Trên chiếc điện thoại này, AI agent của người dùng vẫn hoạt động như thường, có thể trả lời câu hỏi, hỗ trợ công việc, thậm chí xử lý các tác vụ một cách cá nhân hóa hơn so với khi dùng cloud.
Phiên bản dành cho nhà phát triển đã được thử nghiệm trên Galaxy S25, và Gaia đang chuẩn bị thương mại hóa sản phẩm này trong tương lai gần.
Chiến dịch GaiaPoints (Airdrop & Reward)
Để thu hút cộng đồng và khuyến khích người dùng trải nghiệm sớm, Gaia triển khai chương trình GaiaPoints - hệ thống tích điểm dành cho những ai tham gia đóng góp cho mạng lưới từ giai đoạn đầu. Người dùng tích lũy GaiaPoints thông qua các hoạt động như:
- Tạo và vận hành domain/node AI agent;
- Tương tác với agent trên Gaia Chat;
- Mời bạn bè, hoàn thành nhiệm vụ cộng đồng;
- Chia sẻ, tương tác với dự án trên mạng xã hội (X, Discord...).
Điểm GaiaPoints được dùng để quy đổi ra GaiaCredits (là đơn vị thanh toán khi truy cập và sử dụng AI agent trên nền tảng Gaia) và đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tỷ lệ phân phối token GAIA khi dự án chính thức ra mắt.
Đợt retroactive airdrop từ GaiaPoints diễn ra sau khi Gaia tổ chức TGE nửa cuối năm 2025. Đồng thời, Gaia đã tham gia chương trình Binance Alpha Launch, với đợt airdrop diễn ra từ 30/07/2025. Người dùng Binance có thể đổi Alpha Point để nhận token GAIA.
Token GAIA là gì?
- Token Name: Gaia
- Ticker: GAIA
- Blockchain: Ethereum, BNB Chain
- Token Type: Governance, Staking, Payment Utility
- Tổng cung: 1,000,000,000 GAIA
Tỷ lệ phân bổ token GAIA
- Network Operations (validators & operators): 32%
- Early Backers: 20%
- Foundation Treasury: 16%
- Team & Contributors: 15%
- Ecosystem Growth: 8%
- Community Participation: 5%
Lịch vesting và unlock GAIA
Hiện tại chưa công bố chi tiết vesting schedule ( khóa và mở theo từng giai đoạn) cho từng nhóm phân bổ như team, backers hay treasury.
Trường hợp sử dụng token GAIA
- Quản trị DAO: biểu quyết các đề xuất cập nhật giao thức, phân bổ tài nguyên.
- Staking: để đánh giá và đảm bảo độ tin cậy của domain operator - có thể bị slash nếu dịch vụ không phù hợp.
- Thanh toán dịch vụ: người dùng thanh toán inference API bằng GAIA qua hợp đồng ký quỹ - thanh toán đúng theo thời gian sử dụng dịch vụ (Purpose Bound Money).
Đội ngũ phát triển & Nhà đầu tư
Đội ngũ phát triển
Gaia Labs được dẫn dắt bởi các cá nhân giàu kinh nghiệm trong AI, blockchain và tài chính. CTO Sydney Lai từng làm tại ConsenSys, đóng vai trò kỹ sư chính trong hệ thống phi tập trung; Michael Yuan là nhà nghiên cứu nổi bật về hệ thống xác thực cho LLM node, từng cộng tác với EigenLayer AVS, và là tác giả chính của báo cáo khoa học "Trust, but verify" về xác minh dựa trên đồng thuận.
COO Shashank Sripada có kinh nghiệm tại Outlier Ventures và MoonPay, chuyên xây dựng cộng đồng nhà phát triển và vận hành giao thức.
Nhà đầu tư & Gọi vốn
Gaia đã huy động tổng cộng 20 triệu USD qua hai vòng:
- Seed round (5/2024): Gọi vốn thành công 10 triệu USD từ các quỹ như Mirana Ventures, Mantle Eco Fund, cùng nhiều nhà đầu tư thiên thần trong ngành.
- Series A (7/2025): Gọi thêm 10 triệu USD, dẫn đầu bởi SIG Asia Fund (Susquehanna), có sự tham gia của Mirana Ventures, Mantle, cùng các quỹ như ByteTrade Lab, Amber Group, Republic Crypto, ConsenSys...
Lộ trình phát triển (Roadmap)
- Q1 - Q2/2024: Ra mắt testnet, domain staking, GaiaPoints, Gaia AI Phone phiên bản cho nhà phát triển.
- Q3/2024: Mở marketplace cho AI, API tương thích OpenAI, chạy inference bằng GaiaCredits.
- Q4/2024: TGE chính thức, khởi chạy DAO, phân phối retrodrop GAIA.
- Từ 2025: Mở rộng mạng lưới domain, tích hợp với EigenLayer, phát hành Gaia AI Phone bản thương mại.