GDP là gì? Cách tính và ảnh hưởng của GDP với nền kinh tế

GDP là gì?

GDP là tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được tạo ra tại một nước trong một khoảng thời gian (thường trong một năm/quý). Đây là chỉ số quan trọng giúp đánh giá và định hướng hoạt động kinh tế của mỗi quốc gia.

Qua phân tích chỉ số GDP, bạn sẽ nắm được các thông tin về:

• Tốc độ phát triển kinh tế.
• Các giai đoạn của chu kỳ kinh tế (tăng trưởng và suy thoái).
• Khả năng phát triển của một quốc gia.
• Biến động giá trị hàng hóa và dịch vụ.

Điểm khác biệt GNP và GDP là gì?

Chỉ số GDP và GNP đều được sử dụng để theo dõi khả năng phát triển nền kinh tế quốc gia. Dưới đây là bảng phân biệt hai chỉ số trên:

Ví dụ: 

Nhà đầu tư Hàn Quốc xây xí nghiệp may tại Việt Nam để tiêu thụ nội địa. Khi đó:  

• GDP của Việt Nam: Là thu nhập bán sản phẩm để tiêu thụ trong nước.
• GNP của Hàn Quốc: Bao gồm lợi nhuận mà xưởng may thu được sau khi trừ thuế, quỹ phúc lợi, lương người lao động Hàn làm việc cho xưởng.

Phân biệt các loại GDP

Có ba chỉ số GDP phổ biến: GDP bình quân đầu người, GDP danh nghĩa và GDP thực tế.

GDP bình quân đầu người

GDP bình quân đầu người là chỉ số đo lường giá trị sản xuất kinh doanh bình quân trên đầu người trong một năm. Chỉ số này đại diện cho mức thu nhập và chất lượng cuộc sống của người dân. 

Để tính GDP bình quân đầu người, ta chia GDP của quốc gia cho tổng dân số tại thời điểm đó. Tuy nhiên, một quốc gia có chỉ số GDP cao không nhất thiết sẽ có mức sống cao vì đây là số liệu trung bình. 

GDP danh nghĩa

GDP danh nghĩa là chỉ số được tính dựa trên tổng sản phẩm quốc nội theo giá hiện tại của thị trường. Nói cách khác, giá trị hàng hóa được sản xuất trong thời điểm nào sẽ được tính theo giá bán của thời điểm đó.

Trong nền kinh tế, chỉ số này cho thấy sự thay đổi mức giá chung trong nền kinh tế. Cụ thể, GDP danh nghĩa tăng hoặc giảm tương ứng với giá hàng hóa biến động lên xuống.

GDP thực tế

Là chỉ số đánh giá hiệu quả chính sách kinh tế dựa trên điều chỉnh loại bỏ tác động lạm phát để đo lường giá trị sản xuất hàng hóa/dịch vụ trong một năm.

So với GDP danh nghĩa thì GDP thực tế được ưu tiên hơn vì chỉ số này sẽ cung cấp cái nhìn chính xác về tốc độ tăng trưởng, những biến động kinh tế theo thời gian.

Cách tính GDP

Mỗi phương pháp là một góc nhìn khác nhau về cách mà GDP được tạo ra.

Tính GDP dựa vào tổng chi tiêu

Dựa vào tổng chi tiêu các thành phần trong nền kinh tế, bao gồm:

GDP = C + I + G + NX

• C: Chi tiêu của hộ gia đình.
• I: Doanh nghiệp mua sắm máy móc, thiết bị,...
• G: Tiêu dùng của chính phủ vào dịch vụ công, cơ sở hạ tầng.
• NX: Xuất khẩu ròng nền kinh tế NX = Giá trị hàng hóa xuất khẩu - Giá trị hàng hóa nhập khẩu.

Tính GDP dựa vào tổng giá trị hàng hóa

Lúc này GDP được tính bằng tổng giá trị tăng thêm tất cả các ngành trong nền kinh tế. Công thức là:

GDP = Giá trị gia tăng thêm + Thuế nhập khẩu

Hoặc cách khác:

GDP = Giá trị sản xuất – Phí trung gian + Thuế nhập khẩu

• Giá trị sản xuất: Giá trị tất cả hàng hóa/dịch vụ được sản xuất trong nền kinh tế.
• Phí trung gian: Chi phí nguyên vật liệu được sử dụng trong quá trình sản xuất, nhưng không tính đến tài sản cố định.

Cách tính GDP bằng phương pháp thu nhập

Trường hợp này GDP là tổng thu nhập được tạo ra khi tham gia sản xuất, bao gồm: Thu nhập người lao động, thuế sản xuất, khấu hao tài sản cố định, thu nhập từ nguồn khác…

GDP = W + R + I + Pr + Ti + De

• W: Tiền lương người lao động.
• R: Tiền thuê nhân công.
• I: Tiền lãi.
• Pr: Lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp.
• Ti: Thuế gián tiếp.
• De: Khấu hao tài sản cố định.

Thông thường, số liệu GDP tính từ ba phương pháp này sẽ tương đương nhau do chúng tính trên cùng một khối lượng hoạt động kinh tế.

Những nhân tố ảnh hưởng đến chỉ số GDP là gì?

Những yếu tố chính có tác động đến GDP dẫn đến tác động mạnh mẽ vào kinh tế, bao gồm:

• Dân số: Lực lượng sản xuất sản phẩm và cũng là đối tượng tiêu thụ thành phẩm đó. Sự biến động về dân số ảnh hưởng đến nguồn lao động, khả năng sản xuất và mức tiêu dùng trong nền kinh tế.
• FDI: Đầu tư trực tiếp nước ngoài mang đến nguồn vốn, công nghệ,... thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tăng cường sản xuất tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động, từ đó tăng tiêu dùng và góp phần tăng GDP.
• Lạm phát: Sự tăng giá liên tục của hàng hóa/dịch vụ theo thời gian, dẫn đến đồng tiền mất giá, gây mất ổn định làm giảm sự đầu tư của doanh nghiệp. Chính phủ cần có chính sách kiểm soát lạm phát hợp lý tránh khủng hoảng kinh tế và sụp đổ nền kinh tế do lạm phát cao.

Để mô tả GDP là gì bạn hãy dựa vào tổng giá trị sản phẩm nội địa, đây là một trong các chỉ số quan trọng để đánh giá tổng quan sự tăng trưởng kinh tế và mức độ phát triển của một quốc gia. Dựa trên GDP, nhà đầu tư có thêm cơ sở để dự đoán xu hướng, đánh giá tiềm năng & rủi ro, định hình chiến lược đầu tư.

Đọc thêm: Hiểu về chính sách tài khoá trong kinh tế.