Hiểu về MEV - Miếng bánh ngày càng lớn của thị trường crypto
Tưởng tượng bạn đang mua một món hàng giảm giá sốc, lúc thanh toán thì bị một người khách phía sau tranh món hàng. Vị khách đó đưa thêm cho chủ cửa hàng một chút tiền ngay trước mặt bạn, thế là người chủ bán món hàng đó cho vị khách kia. Trong trường hợp đó bạn sẽ cảm thấy thế nào?
Ví dụ trên đại diện cho một nhánh của MEV, vấn đề nan giải của thị trường crypto.
Kết quả tất yếu từ thiết kế hệ thống
Thợ đào hay những đối tượng như validator, staker... của các blockchain không chỉ có doanh thu từ cơ chế đồng thuận (đào coin, stake token,...). Thiết kế của hầu hết blockchain còn cho phép những đối tượng này kiếm được nhiều lợi ích bằng việc sắp xếp thứ tự giao dịch. Giao dịch nào trả nhiều phí hơn thì sẽ ưu tiên xử lý giao dịch đó.
Nếu như việc thực hiện giao dịch đó mang lại lợi ích kinh tế lớn hơn lượng phí phải trả sẽ thu hút người tham gia. Giá trị khai thác được trong quá trình này gọi là MEV (Miner Extractable Value hay Maximal Extractable Value).
Những blockchain chỉ có khả năng gửi và nhận crypto như Bitcoin khó có thể khai thác được MEV (A gửi tiền cho B, cho dù bị giao dịch khác chen lên trước thì tiền cuối cùng vẫn về với B). Các blockchain hỗ trợ smart contracts (nền tảng của DeFi, NFTFi) có nhiều cách để khai thác MEV hơn. Với phần lớn giá trị thu hút được ở thời điểm hiện tại, Ethereum là blockchain khai thác được nhiều MEV nhất.
MEV trên Ethereum cũng như trên các smart contract platform là hệ quả tất yếu do lợi ích kinh tế mà chúng mang lại. Việc thợ đào ưu tiên giao dịch dựa trên phí cũng giúp lọc và loại bỏ giao dịch rác.
Các blockchain không yêu cầu trả phí như EOS có rất nhiều giao dịch rác. Các giao dịch trên blockchain phí thấp như Solana hoặc Polygon thường xuyên thất bại cũng do có quá nhiều giao dịch spam mạng lưới.
Tìm hiểu thêm: MEV là gì? Ảnh hưởng của Miner Extractable Value.
Có phải tất cả MEV đều có hại?
Có 3 loại hình MEV cơ bản bao gồm: Arbitrage, Liquidation và Sandwiching. Các dạng MEV khác hiện tại cũng chỉ là biến thể từ các loại hình trên. Có thể trong tương lai sẽ dần xuất hiện nhiều loại hình MEV mới theo sự phát triển của các smart contract platform.
Arbitrage: Thực hiện giao dịch sinh lời dựa trên khoảng chênh lệch giá của một token trên hai sàn DEX khác nhau.
Theo báo cáo của Eigenphi, MEV từ việc Arbitrage chiếm hơn 68% tổng số giao dịch MEV trong năm 2022. Đây cũng là loại hình MEV sinh lời lớn nhất do chi phí bỏ ra thấp.
Liquidation: MEV trở thành bên đầu tiên thu mua tài sản thế chấp ở giá chiết khấu khi xảy ra sự kiện thanh lý trên các lending protocol hoặc các nền tảng phái sinh rồi đem bán ở giá thị trường.
Sandwiching: Khi phát hiện một giao dịch lớn, MEV sẽ mua vào token trước. Khi giao dịch lớn được thực hiện, MEV sẽ đẩy giá lên, bán lượng token vừa mua để ăn chênh lệch.
Trong 3 dạng trên, Arbitrage và Liquidation có lợi vì giúp khắc phục tình trạng chênh lệch giá trên thị trường. Sandwiching có hại do gây ra trượt giá lớn, khiến giao dịch của người dùng bị thực hiện ở mức giá cao hơn thời điểm ban đầu. Đến thời điểm cuối năm 2022, đã có hơn 1.5 triệu vụ tấn công sandwich trên Ethereum. Hầu hết chúng được thực hiện trên sàn có thanh khoản cao nhất là Uniswap.
Tương lai của MEV
Khi các nhánh như DeFi phát triển thì thị trường MEV sẽ phát triển theo vì nguồn lợi mà nó mang lại. Chúng ta không thể ngăn chặn người khác kiếm lợi nhuận từ hệ thống. Với thiết kế hiện tại, MEV đã, đang và sẽ tiếp tục là vấn đề của thị trường crypto.
MEV có mặt lợi và hại tùy thuộc vào cách thức khai thác. Chúng khuyến khích các hoạt động cân bằng thị trường giúp các nhánh như DeFi hoạt động trơn tru. Mặt khác, chúng có thể gây mất ổn định mạng lưới và phá vỡ trải nghiệm người dùng.
Thay vì tìm cách loại bỏ hoàn toàn, việc cần làm hiện tại là giảm thiểu các tác động xấu của MEV và phân bổ chúng công bằng hơn. Đã có những giải pháp xung quanh MEV được phát triển để thực hiện hoá các điều trên. Giải pháp nền tảng nổi bật và được sử dụng nhiều nhất hiện tại là MEV-Boost.
Coin98 đã có bài phân tích chi tiết về MEV-Boost và thành phần được hưởng lợi nhiều nhất từ giải pháp này, bạn đọc có thể tham khảo tại đây.
Ngoài giải pháp MEV-Boost có những giải pháp ở cấp độ ứng dụng giúp hạn chế tác động của MEV như CowSwap, dự án giúp người dùng giao dịch trực tiếp mà không cần đi qua pool. Bên cạnh đó người dùng cũng cần ghi nhớ các mẹo để giảm tác hại từ MEV như chia nhỏ giao dịch và chỉnh mức trượt giá thấp.
MEV sẽ tồn tại và phát triển song song với các smart contract platform. MEV có cả lợi ích lẫn tác hại mà nếu được kiểm soát tốt sẽ tạo động lực thúc đẩy hệ sinh thái. Các giải pháp phục vụ cho mục đích trên sẽ có vị thế tốt trong xu hướng này.