ICM là gì? Internet Capital Market tái định nghĩa gọi vốn từ cộng đồng
ICM là gì?
ICM (Internet Capital Market) là mô hình gọi vốn phi tập trung trong Web3, cho phép nhà phát triển/cá nhân huy động vốn trực tiếp từ cộng đồng thông qua mạng xã hội (thường là X), bằng cách phát hành token đại diện cho ý tưởng, sản phẩm, hoặc dịch vụ dự kiến triển khai trong tương lai.
Cụ thể, một ý tưởng hay một chủ đề đang thịnh hành cũng đều có thể được token hóa chỉ với vài bước đơn giản. Điều này cho phép cộng đồng đầu tư vào các ý tưởng sớm dựa trên cảm xúc và sự ủng hộ, thay vì dựa vào số liệu tài chính hoặc công nghệ như trước đây.
Tuy nhiên, sự đơn giản hóa này cũng đi kèm rủi ro, bao gồm biến động giá cao, như pump-and-dump hoặc rug pull... Có thể thấy, ICM đại diện cho sự giao thoa giữa SocialFi và DeFi, tận dụng sức mạnh của cộng đồng để thúc đẩy sáng tạo, nhưng đòi hỏi người tham gia phải nghiên cứu kỹ lưỡng để giảm thiểu rủi ro.
Internet Capital Market, từ đâu mà có?
ICM bắt đầu thu hút sự chú ý của cộng đồng vào khoảng giữa năm 2025, khi nền tảng Believe.app ra mắt và tạo ra hơn 3.4 tỷ USD khối lượng giao dịch, với hơn 28,000 token được tạo, nâng tổng vốn hóa các token thuộc hệ sinh thái Believe.app lên hơn 200 triệu USD tính đến tháng 6/2025.
Tuy vậy, ý tưởng “Internet Capital Market” đã được Lily Liu - Chủ tịch Solana Foundation, nhiều lần đề cập trước đó với tầm nhìn: xây dựng một “phiên bản Nasdaq bản địa trên Internet”, nơi bất kỳ ý tưởng nào cũng có thể tiếp cận nhà đầu tư toàn cầu mà không cần qua trung gian hay xin phép.
Tầm nhìn này dần trở thành hiện thực với sự ra đời của Believe.app vào tháng 4/2025 - một thử nghiệm tiêu biểu cho mô hình ICM trên Solana.
Có thể nói, sự xuất hiện của ICM là kết quả tất yếu của quá trình tiến hóa kéo dài gần một thập kỷ trong lĩnh vực gọi vốn Web3. Nếu ICO 2017 mở ra thời kỳ đầu tư phi tập trung, thì IEO và Launchpad giai đoạn 2019 - 2021 đại diện cho xu hướng bài bản hóa dưới sự kiểm soát của các sàn giao dịch tập trung.
Đến năm 2020, mô hình Fair Launch từ làn sóng DeFi lại đề cao việc phân phối công bằng, không quỹ đầu tư, không pre-mine. Cuối cùng, sự bùng nổ meme coin năm 2023 qua các nền tảng như Pump.fun đã từng bước “mở cửa” cho khái niệm ICM. Khác biệt ở chỗ, ICM cố gắng gắn việc phát hành token với ý tưởng hoặc sản phẩm cụ thể, chứ không chỉ đơn thuần là meme.
ICM không phải là sự phủ định các mô hình trước, mà là sự kế thừa tinh thần dân chủ của ICO, tốc độ triển khai của meme coin, và kỳ vọng giá trị của DeFi. Sự khác biệt của ICM nằm ở việc định vị lại token như một phương tiện gọi vốn thực sự, chứ không đơn thuần là công cụ đầu cơ.
Đáng chú ý, thời điểm 2025 cũng được xem là “thiên thời địa lợi” cho ICM. Văn hóa “vibe coding” (lập trình bằng AI) và làn sóng builder trẻ trên X đang thịnh hành; nhiều ý tưởng nhỏ lẻ không phù hợp với khuôn khổ gọi vốn VC truyền thống đang tìm kiếm lối đi mới.
Không gian mạng xã hội như X đã trở thành kênh phân phối nội dung và huy động cộng đồng mạnh mẽ, minh chứng qua sự trỗi dậy của meme coin do cộng đồng hậu thuẫn. Bản thân cộng đồng Solana và các quỹ như Multicoin Capital cũng nhiệt tình cổ vũ narrative ICM.
Nhờ đó, ngay khi nền tảng Believe triển khai mô hình “tweet-to-launch”, hàng loạt KOL Web2 cũng tham gia thử nghiệm bằng cách token hóa dự án của họ, khiến xu hướng này lan nhanh trong cộng đồng crypto.
Cơ chế hoạt động của ICM, dòng tweet có giá triệu đô
Cơ chế vận hành của một dự án theo mô hình ICM có thể tóm tắt qua các bước sau:
Khởi tạo token qua mạng xã hội: Nhà phát triển dự án chỉ cần đăng một tweet trên X với cú pháp đơn giản, ví dụ: “$TICKER + Tên token + @LaunchCoin”.
Ngay khi tweet được đăng, bot của Believe.app sẽ tự động triển khai hợp đồng thông minh để tạo token mới trên blockchain Solana, niêm yết qua cơ chế bonding curve thay vì orderbook truyền thống.
Bonding curve là một mô hình định giá tự động: càng nhiều người mua, giá token càng tăng. Để ngăn bot đầu cơ, các giao dịch đầu tiên sẽ chịu phí cao, sau đó giảm dần xuống 2% khi token đạt mức vốn hóa 100,000 USD.
Mốc này cũng là ngưỡng "tốt nghiệp", khi token được chuyển sang pool thanh khoản trên Meteora để được giao dịch rộng rãi hơn. Từ đây, token không chỉ là một sản phẩm "nội bộ" trong bonding curve nữa, mà thực sự trở thành một tài sản có thanh khoản mở.
Phí giao dịch thu được sẽ được chia đôi, một nửa cho người sáng lập dự án, một nửa cho nền tảng. Cơ chế “chia phí” này biến token của dự án thành nguồn thu nhập cho builder: nếu dự án càng thu hút giao dịch, nhà sáng lập càng được hưởng nhiều phí - tạo động lực tài chính để họ phát triển sản phẩm thật sự.
Tuy nhiên, để ngăn chặn việc nhà phát triển “bán đứng” dự án sau khi huy động được vốn, phần doanh thu phí của nhà phát triển sẽ không được nhận ngay một lần, mà được khóa có thời hạn và trả dần theo thời gian.
Ngoài ra, nhà phát triển cũng được khuyến khích thông báo trước cho đội ngũ Believe.app trước khi launch để nhận được tư vấn. Nói cách khác, dù bất kỳ ai cũng có thể tạo token, nhưng những dự án nghiêm túc sẽ được nền tảng hỗ trợ thêm nhằm tạo niềm tin cho nhà đầu tư.
Cơ hội và bẫy đầu tư: Ai sẽ chiến thắng trong thị trường ICM?
Nhìn trước cơ hội
Internet Capital Market được ví như "bình minh mới" cho cả nhà đầu tư nhỏ lẻ lẫn các dự án khởi nghiệp. Trong khi mô hình đầu tư truyền thống dành phần lớn cơ hội cho các quỹ đầu tư lớn, thì ICM lại mở ra cánh cửa cho bất kỳ ai có ví crypto và một ít vốn (thậm chí chỉ vài chục USD) cũng có thể tham gia vào giai đoạn sớm của một dự án đầy triển vọng.
Không chỉ vậy, các token ICM thường được phát hành với vốn hóa cực nhỏ, nên nếu dự án thành công, tiềm năng tăng giá là rất lớn. Trường hợp LAUNCHCOIN tăng 20 lần trong vài tuần hay BUDDY tăng 1,146% trong một ngày là minh chứng rõ rệt cho sức mạnh cộng đồng.
Không chỉ là nhà đầu tư, người mua các token ICM còn đóng vai trò là người ủng hộ dự án (early backer). Họ có thể tham gia đóng góp ý tưởng sản phẩm, quảng bá trên mạng xã hội, lan tỏa meme, và trở thành một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái dự án ngay từ ngày đầu.
Thách thức phía trước
Tuy nhiên, sự tiện lợi mà ICM mang lại cũng đồng nghĩa với việc cạm bẫy đầu cơ nhiều hơn so với các mô hình đi trước.
Cụ thể, các token ICM được phát hành và giao dịch gần như ngay lập tức sau một dòng tweet, nên chúng thường không gắn liền với sản phẩm hay có giá trị nội tại vào lúc ra mắt. Do đó, giá token hoàn toàn bị chi phối bởi tâm lý và tin đồn.
Khi cộng đồng hưng phấn, giá có thể tăng hàng chục lần; nhưng chỉ cần sự chú ý giảm sút, token có thể sập 50 - 90% trong vài giờ. Ví dụ, token Noodle mất hơn 50% giá trị chỉ trong 24h sau khi ra mắt.
Bên cạnh đó, việc ai cũng có thể tạo token một cách ẩn danh trong vài phút đồng nghĩa với việc kẻ xấu cũng có thể lợi dụng. Không có KYC hay thẩm định dự án, ICM đã xuất hiện vô số chiêu trò pump-and-dump hay rug pull.
Kẻ gian có thể tạo token, thêu dệt hype trên X, lôi kéo người mua rồi bất ngờ xả hết lượng token nắm giữ hoặc rút thanh khoản, bỏ mặc nhà đầu tư với token rác. Nếu không được kiểm soát, mô hình ICM rất dễ trở thành “thiên đường cho scam” đội lốt khởi nghiệp.
Tựu trung, ICM là con dao hai lưỡi: nó mang đến cơ hội nhưng cũng đem lại rủi ro rất cao. Những sự tương đồng với các bong bóng trước đây (từ ICO 2017, DeFi 2020 cho đến meme coin 2023) cho thấy lịch sử có thể lặp lại – nhiều dự án sớm muộn sẽ vỡ bong bóng và nhà đầu tư sẽ hứng chịu thua lỗ.
Điều an ủi là nếu vượt qua được giai đoạn hỗn loạn ban đầu, một số dự án ICM thực sự có thể trưởng thành và phát triển dài hạn, giống như một vài dự án AI vẫn trụ lại và tăng trưởng sau khi bong bóng AI trong crypto đang xẹp xuống. Vấn đề là làm sao phân biệt dự án "làm thật" giữa vô vàn cơn sốt ảo, điều này đòi hỏi cả sự tiến hóa từ phía mô hình ICM lẫn sự cẩn trọng của cộng đồng.