Pump và dump scam là gì? Cách nhận biết pump và dump

Pump và dump scam là gì?

Pump và dump scam là hình thức lừa đảo mà thủ phạm tạo một đồng altcoin, sau đó bơm giá thông qua một số hình thức như quảng cáo, add thanh khoản… để dẫn dụ nhà đầu tư. Cuối cùng, kẻ lừa đảo bán toàn bộ số altcoin mà họ sở hữu và đưa giá trị của token về 0.

Token được tạo ra với mục đích scam thường không có nhiều giá trị, dẫn đến việc các token này sẽ không thể phục hồi giá sau một lần “pump và dump". Theo Chainanalysis, năm 2022 có tới 24% dự án scam sử dụng hình thức pump và dump. Nhà đầu tư bỏ 4.2 tỷ USD để “ôm" token và kẻ lừa đảo lại trục lợi tới 30 triệu USD. 

Đọc thêm: Scam là gì? Cách nhận biết và phòng tránh Scam trong Crypto.

Cách thức hoạt động của pump và dump scam

Thông thường, kẻ lừa đảo phải tạo ra độ “hot" cho token của họ để dễ dàng hóa quá trình pump token. Vì vậy, cách thức hoạt động của pump và dump thường diễn ra như sau:

Pre-launch 

Các token tạo ra với mục đích ban đầu là lừa đảo thường không có nhiều giá trị về nội tại, dẫn đến việc kẻ lừa đảo phải tạo cơn sốt nhằm thu hút nhà đầu tư mua token lừa đảo. Vì vậy, mô hình để thu hút người dùng dễ dàng nhất là pre-launch.

Pre-launch là hình thức cho phép một nhóm người nhất định (whitelist, allowlist) có quyền mua token trước cộng đồng với giá thấp hơn. Do pre-launch giới hạn người mua, nên nếu người dùng được whitelist, allowlist hiển nhiên cảm thấy có nhiều đặc quyền hơn. Từ đó, dự án lừa đảo đã có thể tạo dựng một tệp người mua đầu tiên.

Launch

Sau giai đoạn pre-launch, dự án sẽ bắt đầu đẩy mạnh vào giai đoạn marketing thông qua việc seeding trên các nền tảng mạng xã hội như X, Facebook… Thậm chí, một số kẻ lừa đảo còn chấp nhận bỏ nhiều tiền để thuê các KOL seeding cho dự án. Theo ZachXBT, đã từng có nhiều trường hợp KOL seeding dự án lừa đảo như Dwight Howard, Crypto Rover…

Mục đích cho việc marketing và seeding từ dự án là tạo hiệu ứng FOMO cho những nhà đầu tư đã bỏ lỡ vòng pre-launch. Từ đó, khiến tệp người mua tiếp tục mở rộng.

Pump

Sau khi cả hai giai đoạn trên thành công và người dùng bắt đầu mua token, giá token hiển nhiêu sẽ tăng dần. Thậm chí, kẻ lừa đảo sẽ tiếp tục thổi giá token tăng cao hơn nữa thông qua nhiều hình thức khác nhau, nhằm mục đích tạo thêm hiệu ứng FOMO và thu hút người mua mới.

Đã từng có nhiều trường hợp về những memecoin chỉ launch vài giờ đã tăng 1,000% bởi hiệu ứng FOMO như trên. Người mua càng nhiều, giá ngày càng leo thang.

Dump

Bước cuối cùng là dump (xả), sau khi mức giá token chạm đến một mốc nhất định, kẻ lừa đảo sẽ bắt đầu xả một lượng lớn token nắm giữ khiến giá giảm mạnh. Từ đây, nhà đầu tư bắt đầu hoảng sợ và bán tháo token để cắt lỗ và giá vẫn sẽ tiếp tục giảm. Tuy nhiên, kẻ lừa đảo đã bán toàn bộ token nắm giữ nên những hành động như cắt lỗ, DCA… là quá muộn đối với nhà đầu tư.

Thông thường, hình thức này diễn ra chủ yếu ở memecoin khi giá trị nội tại của token gần như bằng không, nên khi giá trị thực của token về 0 thì sẽ không còn cơ hội phục hồi giá. 

Cách nhận biết pump và dump scam

Đối với những dự án có ý định pump và dump scam, chúng thường có những dấu hiệu sau đây:

• Tokenomics không rõ ràng hoặc dễ bị xả: Tokenomics ảnh hưởng tương đối nhiều tới cách hoạt động của pump và dump. Người dùng nên lưu ý tokenomics pump và dump thường có xu hướng chia phần lớn token cho dự án và thời gian mở khoá token lại tương đối nhanh (chưa tới 1 năm).
• Đội ngũ ẩn danh: Nếu đội ngũ phía sau không thể tìm được trên các trang thông tin. Người dùng nên nâng cao cảnh giác với những dự án này, bởi nguy cơ xuất hiện scam tương đối cao.
• Tài khoản xã hội đáng nghi: Đối với các dự án pump và dump scam, tài khoản mạng xã hội của họ như Telegram, Discord… thường xuất hiện nhiều bot hơn người, nhằm mục đích tạo “cộng đồng ảo" đủ lớn để nhà đầu tư tin tưởng. Ngoài ra, tại tài khoản X, những dự án pump và dump thường có lượng engage (tương tác) rất cao nhưng lại không có những alpha, KOL lớn theo dõi.

Đọc thêm: Cách tìm hiểu về Tokenomics của dự án.

Một số câu hỏi về pump và dump

Pump và dump có vi phạm pháp luật không?

Hiện tại, nhiều quốc gia vẫn chưa có khung pháp lý dành cho một số hình thức lừa đảo như pump và dump tại thị trường crypto. Tuy nhiên, ở những thị trường tài chính khác như chứng khoán… pump và dump là hình thức lừa đảo vi phạm pháp luật.

Người dùng có thể lợi dụng pump và dump để kiếm lợi nhuận không?

Về mặt lý thuyết, người dùng có thể “mua đáy, bán đỉnh" trước khi đồng token bị xả bởi kẻ lừa đảo. Tuy nhiên, hình thức này yêu cầu người dùng cần có tốc độ giao dịch nhanh bởi đa phần những dự án pump và dump đều là memecoin - những token luôn thay đổi giá liên tục. Vì vậy, đồng nghĩa người dùng cần sử dụng bot để tăng tốc độ giao dịch.

Pump và dump có ở thị trường NFT không?

Tại thị trường NFT, pump and dump diễn ra cũng tương đối thường xuyên như ở thị trường crypto thông thường. Thông thường, kẻ lừa đảo sẽ liên tục quảng bá dự án NFT của họ, nhằm mục đích giai đoạn pre-mint và mint NFT diễn ra thuận lợi và thu hút nhiều người dùng nhất có thể. Sau khi thu lợi từ hai giai đoạn trên, kẻ lừa đảo từ bỏ dự án và khiến giá trị NFT giảm thấp hơn cả giai đoạn mint và pre-mint.

Xem thêm: 19 hình thức lừa đảo thường gặp trong crypto.