Toàn cảnh Inscriptions - Xu hướng tương lai hay trào lưu nhất thời

Với sự thành công của Ordinals trên mạng Bitcoin, inscriptions dần được xuất hiện trên nhiều mạng lưới khác nhau. Liệu những mạng lưới áp dụng inscriptions có tiếp nối sự thành công của mạng lưới Bitcoin?

Duy Nguyen

Published Apr 10 2024

Updated May 12 2024

8 min read

Ý chính

Inscriptions trong crypto là thuật ngữ ám chỉ việc khắc (inscribe) dữ liệu trực tiếp lên blockchain. Dữ liệu được khắc sẽ được lưu trữ trực tiếp trên mạng lưới.
Khái niệm inscriptions nhận được nhiều sự chú ý với thành công của Bitcoin Ordinals.
Việc inscriptions xuất hiện mang tới những cải tiến thật sự cho mạng lưới Bitcoin còn với những smart contract platform khác, việc phát triển inscriptions khá giống vẽ rắn thêm chân.

Cơn sốt inscriptions

Inscriptions trong crypto là thuật ngữ ám chỉ việc khắc (inscribe) dữ liệu trực tiếp lên blockchain. Dữ liệu ở đây có thể là hình ảnh, text/JSON, thậm chí là game hay smart contract,... Dữ liệu được khắc sẽ được lưu trữ trực tiếp trên mạng lưới. Tuỳ vào kiến trúc nền tảng của blockchain mà việc khắc sẽ có hình thức khác nhau.

Ví dụ: Bitcoin Ordinals cho phép khắc dữ liệu có kích thước không quá 4mb vào mỗi SATS trên mạng lưới Bitcoin.

Khái niệm inscriptions nhận được nhiều sự chú ý với thành công của Bitcoin Ordinals. Từ khi ra mắt vào tháng 01 năm 2023, đã có hơn 64.1 triệu dữ liệu được khắc trên các sats và tạo ra 6,434 $BTC (~430 triệu USD) tiền phí. $ORDI, token của team phát triển Ordinals theo đó cũng tăng trưởng mạnh mẽ.

Tổng số inscriptions và phí tạo ra từ Bitcoin Ordinals - Nguồn: Dune Analytics

Những sàn giao dịch tiên phong trong việc hỗ trợ Bitcoin Ordinals thu hút được một lượng lớn thị phần và vượt qua những dự án hàng đầu trên hệ sinh thái khác.

volume giao dịch nft — Magic Eden đứng đầu về khối lượng giao dịch NFT trong những tháng gần đây - Nguồn: nftpulse

Với sự thành công của Bitcoin Ordinals, hàng loạt sàn CEX như Binance, OKX đã thông báo về việc hỗ trợ giao dịch insciption. Các hệ sinh thái khác như Solana, Avax, Dogechain, Polygon,... cũng bắt đầu phát triển mảng inscriptions. Sau cập nhật Dencun vào tháng 3 vừa qua, việc inscriptions cũng diễn ra trên Ethereum khi dữ liệu được gắn thêm vào các blobs.

Điểm độc đáo của inscriptions

Không phải ngẫu nhiên việc inscriptions nhận được nhiều sự chú ý, chúng mang tới cách tiếp cận độc đáo đối với dữ liệu trong thị trường crypto. Điểm khác biệt lớn nhất mà inscriptions mang lại là đưa dữ liệu lưu trữ trực tiếp trên blockchain. Dữ liệu được đưa lên thông qua việc khắc có tính toàn vẹn song hành với mạng lưới, miễn là mạng lưới còn hoạt động thì dữ liệu sẽ không mất.

Đặc điểm trên khác với những khái niệm hiện có trên thị trường, đơn cử là NFT. Phần lớn NFT hiện tại chỉ chứa link liên kết tới dữ liệu. Phần dữ liệu (hình ảnh, âm nhạc, video,...) được lưu ở các sever tập trung như Google Drive, AWS hoặc trên các nền tảng lưu trữ phi tập trung như IPFS chứ không được lưu trực tiếp trên mạng lưới. Điều này dẫn tới những rủi ro liên quan cho dữ liệu.

Ví dụ một PFP NFT on-chain nhưng dữ liệu hình ảnh lưu trữ ở máy chủ tập chung, nếu máy chủ sập thì hình ảnh hiển thị cũng mất.

Inscriptions là xu hướng tương lai hay trào lưu nhất thời?

Inscriptions có thật sự đột phá?

Không phải ngẫu nhiên các mạng lưới ngoài Bitcoin trước đây đã chọn không lưu trữ dữ liệu trực tiếp trên blockchain. Việc lưu trữ dữ liệu sẽ tốn phí gas và chi phí để lưu trữ dữ liệu trực tiếp trên blockchain là rất lớn.

Theo thử nghiệm từ RareSkills, với giá ETH ở $2,425 và phí gas cơ bản là 15 gwei, để lưu trữ 32 bytes dữ liệu sẽ tốn $0.8. Tương tự với Solana, với giá SOL ở $90 sẽ tốn $0.1. Quy đổi theo tỷ giá hiện tại, để lưu trữ được một file dữ liệu nặng 300kb trên Ethereum sẽ tốn khoảng $10,824 và trên Solana là $1,770.

Có nhiều bộ sưu tập NFT hiện tại sở hữu tổng cung từ vài ngàn tới vài chục ngàn NFT, nhiều bộ trong số đó có chất lượng art tốt và yêu cầu dung lượng hơn 300kb. Đó sẽ là mức chi phí khổng lồ cho những dự án có ý định lưu trữ dữ liệu hoàn toàn trên mạng lưới.

Việc các mạng lưới hỗ trợ smart contract giúp tạo ra giải pháp tối ưu với chi phí thấp hơn cho nhà phát triển, những nhánh như NFT cũng phát triển từ đó. Ngược lại với Bitcoin, mạng lưới không hỗ trợ smart contract và không thể phát triển các tính năng liên quan. Việc Inscriptions xuất hiện đã mở ra một hướng phát triển mới cho Bitcoin khi các nhà phát triển giờ đây có thể tạo ra những token mới, bộ sưu tập NFT, game và thậm chí là smart contract trên mạng lưới.

Tất nhiên chi phí để khắc dữ liệu trên mang lưới Bitcoin cũng rất đắt đỏ. Theo thử nghiệm (tại đây), để khắc một file hình ảnh 300kb lên mạng lưới Bitcoin cần tốn $529 (1 giờ xử lý) hoặc $179 (vài ngày xử lý). Con số trên chưa bao gồm chi phí mua sats hiếm(nếu có), chi phí thiết kế,... Do đó các bộ sưu tập hiện tại trên Bitcoin đều có kích thước khá nhỏ, trung bình chỉ vài kb.

Tóm lại, việc inscriptions xuất hiện mang tới những cải tiến thật sự cho mạng lưới Bitcoin còn với những smart contract platform khác, việc phát triển inscriptions khá giống vẽ rắn thêm chân.

Cần lưu ý, việc lưu trữ dữ liệu hoàn toàn trên blockchain không có gì sai. Dự án và người dùng có toàn quyền khắc dữ liệu của mình lên mạng lưới miễn là họ đáp ứng được chi phí và các yếu tố kĩ thuật.

Hiện trạng inscriptions trên Bitcoin

Khác với những nỗ lực cải tiến trước đây, việc inscriptions mang tới những cải tiến thật sự cho mạng lưới Bitcoin. Số giao dịch liên quan đến inscriptions đang chiếm tỷ trọng đáng kể trên mạng lưới. Tuy nhiên tỷ lệ trên có biên biến động lớn, có lúc chỉ vài % nhưng có lúc lên tới 30-40%. Chứng tỏ thị trường hiện tại có tính đầu cơ cao và chưa ổn định.

thị phần giao dịch trên bitcoin — Thị phần các loại giao dịch trên mạng lưới Bitcoin - Nguồn: Dune Analytics

Việc inscriptions giúp tạo ra nhiều loại tài sản mới trên mạng lưới Bitcoin. Các dự án theo đó được phát triển nhằm giải quyết bài toán luân chuyển tài sản cho người dùng. Trong chưa đầy một năm, hệ sinh thái Ordinals đã có bước tiến đáng kể với nhiều sản phẩm được ra mắt.

Để biết chi tiết các nhánh đang thu hút giá trị cũng như cơ hội đầu tư trên hệ sinh thái Bitcoin Ordinals, bạn đọc có thể tìm hiểu thêm tại đây.

Hiện trạng inscriptions trên các mạng lưới khác

Do sự khác biệt về cấu trúc giữa các blockchain, việc khắc dữ liệu ở đâu trên mỗi blockchain sẽ khác nhau. Việc dữ liệu được khắc ở đâu cũng gây ảnh hưởng đến quá trình khắc và có những tác động khác nhau tới mạng lưới.

Ví dụ Bitcoin Ordinals cho khắc dữ liệu lên các sats, Ethereum cho khắc dữ liệu lên các blob, Solana cho khắc dữ liệu trên các account,...

Vào tháng 02/2024, mạng lưới Avalanche đã bị dừng hoạt động trong 6 tiếng, nguyên nhân được cho là từ một dự án cho mint inscriptions. Sau cập nhật Dencun của Ethereum, inscriptions cũng đẩy việc xử lý giao dịch trên mạng tới giới hạn vào thời điểm cuối tháng 3. Có thể thấy Inscriptions đã và đang có những tác động tới mạng lưới, gây ảnh hưởng tới dự án và trải nghiệm người dùng.

Tất cả những yếu tố trên đã khiến xu hướng inscriptions trên các mạng lưới khác ngoài Bitcoin sụt giảm nhanh chóng. Số inscriptions tạo ra mới không đáng kể và cũng không còn nhiều dự án phát triển xoay quanh mảng inscriptions.

inscription trên blockchain — Số lượng inscriptions diễn ra trên các mạng lưới - Nguồn: Dune

Tổng kết

Với việc cung cấp một hướng phát triển mới cho Bitcoin, Inscriptions là một nhánh đáng chú ý cho những ai tìm kiếm cơ hội trên mạng lưới đứng đầu thị trường. Với những hệ sinh thái khác vốn đã hỗ trợ smart contract, inscriptions giống như một trào lưu nhất thời và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho những ai có ý định đầu tư.