Bitcoin (BTC) là gì? Tìm hiểu về Bitcoin trước khi đầu tư
Bitcoin là gì?
Bitcoin là đồng tiền điện tử đầu tiên trên thế giới, được tạo ra trên công nghệ Blockchain, bởi nhân vật ẩn danh có tên là Satoshi Nakamoto. Bitcoin được giới thiệu lần đầu vào năm 2009. Sự ra đời của Bitcoin đã đặt nền móng cho sự phát triển của thị trường crypto hiện nay.
Bitcoin sử dụng mạng ngang hàng (peer-to-peer), tức là người gửi giao dịch trực tiếp với người nhận mà không cần thông qua bên trung gian nào. Từ đó, loại bỏ đi các khoản phí không cần thiết và giúp mỗi giao dịch có phí rẻ hơn nhiều so với dịch vụ chuyển tiền quốc tế.
Trên thế giới, có tổng là 21,000,000 đồng BTC đã được tạo ra. Sẽ không có một ai thay đổi được con số này kể cả người sáng lập là Satoshi Nakamoto.
Tính đến tháng 3/2024, đã có ~19.6 triệu BTC được khai thác và chỉ còn ~1 triệu BTC chưa được đào.
Bitcoin không chỉ có đơn vị lớn nhất là Bitcoin (BTC) mà còn có đơn vị chia nhỏ hơn là Satoshi (hay sts) - lấy theo tên nhà sáng lập Bitcoin.
Tỷ lệ 1 BTC = 100,000,000 Satoshi, tức một đơn vị Satoshi = 0.00000001 BTC.
Bitcoin hoạt động như thế nào?
Bitcoin hoạt động dựa trên công nghệ blockchain, một hệ thống phân tán và công khai. Mỗi giao dịch Bitcoin được gắn kết vào một khối và các khối này được kết nối với nhau để tạo thành chuỗi khối. Mạng Bitcoin bao gồm hàng nghìn nút (node hay các máy tính) trên toàn cầu, chịu trách nhiệm xác nhận và ghi lại các giao dịch.
Khi một giao dịch Bitcoin được tạo, nó được phát sóng ra mạng và chờ xác nhận từ các nút trong hệ thống. Các nút này kiểm tra tính hợp lệ của giao dịch, bao gồm xác thực nguồn gốc tiền của Bitcoin và kiểm tra chữ ký điện tử. Sau khi giao dịch được xác nhận, nó sẽ được đóng gói vào một khối mới (block) và được thêm vào chuỗi khối (blockchain).
Quá trình xác nhận và ghi lại các giao dịch được thực hiện bởi người đào Bitcoin (gọi là Bitcoin miner). Những người này sử dụng công suất tính toán của máy tính để giải quyết các bài toán số học phức tạp, được gọi là "bài toán khai thác" (mining). Người đào thành công sẽ được thưởng một số lượng Bitcoin nhất định và khối mới sẽ được thêm vào blockchain.
Cơ chế này đảm bảo tính toàn vẹn và độ tin cậy của hệ thống Bitcoin. Ngoài ra, việc sử dụng blockchain giúp ngăn chặn việc gian lận và thay đổi lịch sử giao dịch, vì một khi một khối đã được thêm vào blockchain, gần như không thể thay đổi.
Tổng quan, Bitcoin hoạt động như một hệ thống tiền điện tử phân tán, không thuộc sở hữu của bất kỳ tổ chức nào và dựa trên công nghệ blockchain để đảm bảo tính toàn vẹn và xác thực của các giao dịch.
Đặc điểm của Bitcoin là gì?
Bitcoin cũng giống tất cả các loại tiền tệ pháp định như USD, Euro, VND… nhưng được mã hóa bằng điện tử. Điều tạo nên sự khác biệt của Bitcoin sẽ nằm ở các yếu tố sau:
Tính phi tập trung
Trong thị trường tài chính truyền thống (Centralized Finance), các loại tiền pháp định sẽ bị kiểm soát bởi các tổ chức như Ngân hàng Trung ương hay Chính phủ.
Tuy nhiên, Bitcoin thì không. Thay vào đó, để các giao dịch được thực hiện và xác thực, chúng cần sự đồng thuận của nhiều nút (node) tham gia vào mạng lưới Bitcoin.
Các nút (node) trong mạng lưới sẽ được kiểm soát bởi các cá nhân/tổ chức khác nhau (gọi là thợ đào) và họ nằm ở khắp nơi trên thế giới. Khi hơn 50% số node trong mạng lưới chấp nhận cho một giao dịch, tạo ra sự đồng thuận chung thì giao dịch đó sẽ thành công.
Dựa vào hình trên đây, bạn có thể thấy mạng Bitcoin không bị kiểm soát bởi bất kỳ thực thể nào một cách quá mức, tổ chức mạnh nhất là Foundry USA cũng chỉ nắm 22% thị phần Hashrate.
Vì vậy, Bitcoin được xem là blockchain phi tập trung không thể bị tấn công.
Tính bảo mật
Trên lý thuyết, bạn có thể hack mạng lưới của Bitcoin để đảo ngược giao dịch hoặc thực hiện các hành vi xấu để trục lợi. Tuy nhiên, trên thực tế thì chưa ai có thể làm được điều này vì Bitcoin có hệ thống bảo mật rất cao.
Tính bảo mật của Bitcoin được đảm bảo bởi 2 yếu tố:
- Tính phi tập trung: Nếu muốn xâm nhập mạng Bitcoin, bạn cần kiểm soát được 51% Hashrate của mạng tại thời điểm đó. Tuy nhiên điều này là không thể vì chi phí để bạn sở hữu sức mạnh tính toán đó sẽ rất cao. Theo ước tính, chi phí để tấn công Bitcoin trong 1 giờ là hơn 700,000 USD mà chưa tính những rủi ro khác.
- Thuật toán SHA-256: Đây là thuật toán băm bảo mật dùng để tạo ra các hàm băm không thể bị đảo ngược. Theo tính toán của các chuyên gia từ đại học Sussex, để một máy tính lượng tử có thể phá vỡ Bitcoin trong 1 tiếng thì cần 317 triệu qubit, trong khi máy tính mạnh nhất hiện nay chỉ có 127 qubit. Đó cũng là lý do một khi đã thực hiện giao dịch, bạn sẽ không thể hoàn tác hay lấy lại tiền vì thông tin lúc này đã được ghi vào mạng lưới, sẽ không ai có thể thay đổi hay chỉnh sửa thông tin đó được.
Tính minh bạch
Tuy nhiên, đối với Bitcoin thì mọi thông tin đều được ghi nhận trên sổ cái của blockchain. Điều này đồng nghĩa bất kỳ ai cũng có thể trở thành thợ đào, bất kỳ ai cũng có thể đọc dữ liệu của mạng lưới.
Phí giao dịch thấp
So với chi phí chuyển tiền quốc tế thông qua các tổ chức như ngân hàng, thì chi phí giao dịch Bitcoin là một con số tương đối thấp.
Trên thực tế, mỗi ngân hàng sẽ có cách tính phí khác nhau. Tuy nhiên phần lớn các ngân hàng sẽ tính phí theo % số tiền bạn cần gửi, trong khi đó Blockchain sẽ tính phí theo số lần giao dịch.
Ví dụ: Nếu bạn gửi khoảng 10,000 USD ra nước ngoài, mức phí sẽ không thể thấp hơn 100 USD, chưa kể bạn cần tốn thời gian làm các giấy tờ thủ tục. Đối với Bitcoin thì mức phí chỉ là 1 USD/giao dịch với thời gian chờ là một tiếng đồng hồ.
Tính hữu hạn và độ khó để khai thác
Đây là hai đặc tính giúp Bitcoin được xem là Vàng kỹ thuật số. Nếu như Vàng là tài nguyên hữu hạn trên Trái Đất thì Bitcoin là hữu hạn trên Blockchain (giới hạn ở mức 21 triệu Bitcoin).
Chính vì lý do trên độ hiếm để khai thác được BTC cũng ngày càng khó hơn. Để đào được Bitcoin, thợ đào phải liên tục nâng cấp máy đào vì độ khó của mạng lưới Bitcoin (Hashrate) đã liên tục tăng.
Nhược điểm của Bitcoin
Mặc dù Bitcoin có vốn hoá lớn nhất thị trường crypto nhưng Bitcoin vẫn tồn tại nhiều hạn chế:
- Block size thấp 1MB
- Mạng lưới chậm: Chỉ thực hiện 7 giao dịch/giây.
- Phí giao dịch không quá cao nhưng cũng không đủ thấp để cạnh tranh với blockchain khác.
- Không có tính ứng dụng cao vì không có Smart Contract như Ethereum.
Kể từ khi Bitcoin ra đời, đã có rất nhiều giải pháp được ra mắt để xử lý các hạn chế trên. Tuy nhiên, các bản Hard Fork lại không mang lại giá trị cho Bitcoin, vì vậy đã có một số giải pháp có tác động trực tiếp: SegWit, SegWit2x, Lighting Network.
Cách kiếm lợi nhuận từ Bitcoin
Đào Bitcoin (Bitcoin Mining)
Đào Bitcoin là hoạt động trở thành một node của mạng lưới Bitcoin hay còn gọi là "thợ đào". Thợ đào sử dụng các máy đào coin để giải mã các bài toán và nhận phần thưởng.
Phần thưởng này đến từ 2 nguồn:
- Phí giao dịch của người dùng trả cho mạng lưới: Có người dùng giao dịch thì sẽ có thưởng
- Phần thưởng khối (Block reward) từ mạng lưới Bitcoin
Theo tầm nhìn của Nakamoto Satoshi, phần thưởng khối giống như Incentive để thu hút người dùng ban đầu và thợ đào để vận hành bộ máy cho Bitcoin. Khi Bitcoin đã đủ lớn mạnh, có cộng đồng, giá trị BTC tăng cao thì mạng lưới Bitcoin sẽ tự vận hành mà không cần block reward.
Đọc thêm: Bitcoin Halving là gì? Sự kiện giảm phần thưởng khối Bitcoin
Mua và nắm giữ Bitcoin
Về bản chất thì hold Bitcoin là việc nhà đầu tư mua BTC ở giá thấp, nắm giữ trong một khoảng thời gian dài chờ đến khi giá tăng cao và bán ra để có lợi nhuận. Quyết định mua bán sẽ dựa vào việc phân tích cơ bản là chính, đánh giá, dự đoán về tương lai dự án chứ không chỉ dựa vào mỗi phân tích kỹ thuật.
Tuy nhiên, nhà đầu tư phải có niềm tin lớn với Bitcoin và có độ kiên nhẫn cao.
Lưu trữ Bitcoin (BTC) như thế nào?
Lưu trữ Bitcoin trên sàn
Đa số các sàn CEX đều hỗ trợ giao dịch mua bán Bitcoin, vì vậy, bạn cũng có thể lưu trữ Bitcoin trên sàn. Tuy nhiên, đối với các nhà đầu tư có tài sản lớn, trữ tài sản trên sàn là điều không nên.
Trường hợp FTX sụp đổ là minh chứng lớn nhất cho thấy việc trữ trên sàn sẽ để lại rất nhiều rủi ro. Vì vậy các bạn nên lưu trữ bằng các ví Non-custodial (Ví phi tập trung) để được toàn quyền kiểm soát với tài sản của bạn.
Nếu để tài sản trên sàn để tiện giao dịch, các bạn nên chọn các sàn lớn và uy tín như Binance, Bybit, Coinbase, OKX…
Ví lưu trữ Bitcoin
Để lưu trữ Bitcoin, người dùng cần chuẩn bị ví Bitcoin. Trong đó ví Non-custodial (ví phi tập trung) là loại ví an toàn nhất để nhà đầu tư toàn quyền kiểm soát đối với tài sản của mình.
Mỗi ví Bitcoin sẽ bao gồm:
- Một địa chỉ công khai (giống như số tài khoản và tên chủ sở hữu) gọi là Bitcoin Address.
- Một khóa riêng tư (giống như mật khẩu của tài khoản Internet Banking) là Private Key hoặc Passphrase.
Một lưu ý đặc biệt là ví phi tập trung sẽ không thể khôi phục lại Private key hoặc Passphrase. Do đó người dùng bắt buộc phải lưu trữ Private key hoặc Passphrase cẩn thận và không tiết lộ cho bất kỳ ai cho dù đó là bên hỗ trợ bạn tạo ví như Coin98 Super Wallet, Metamask, Trust...
Đọc thêm: Hướng dẫn tạo và sử dụng ví Bitcoin
Rủi ro khi nắm giữ Bitcoin mà nhà đầu tư cần biết
Rủi ro về thị trường
Không riêng Bitcoin, thị trường crypto có độ rủi ro cao do biến động giá cao. Vì vậy, các bạn chỉ nên đầu tư với số vốn nhỏ để giảm thiểu rủi ro. Bitcoin đã có lịch sử giá vô cùng “điên rồ":
- 1/2016-2/2017: 400-1000 USD/BTC
- 12/2017: Lập đỉnh 17,000 USD/BTC
- 8/2018: Về đáy chu kỳ 3,400 USD/BTC
- 4/2021: Lập đỉnh 63,000 USD/BTC
- 7/2021: Giảm về 31,000 USD/BTC
- 11/2021: Lập đỉnh ATH 67,000 USD/BTC
- 1/2023: Trượt dài về 16,000 USD/BTC
Đọc thêm: 6 lần sập giá sâu và đáng nhớ nhất của Bitcoin (BTC)
Rủi ro về bảo mật
Bảo mật là yếu tố mà đại đa số người dùng khi nắm giữ Bitcoin quan tâm. Nếu tài khoản không được bảo mật đúng cách, nhà đầu tư có thể sẽ bị mất toàn bộ tài sản mà họ nắm giữ.
Đọc thêm: 4 Tips bảo vệ tài sản Crypto an toàn
Rủi ro về mặt pháp lý
Mức độ công nhận Bitcoin của các nước khác nhau. Vì vậy nhà đầu tư cần tìm hiểu kỹ các quy định của quốc gia mình đang sinh sống để có các hoạt động đầu tư Bitcoin phù hợp.
Tại sao Bitcoin được tạo ra và có giá trị?
Theo dữ liệu mới cập nhật từ Coingecko, BTC đã đạt mức giá cao nhất là 73,737 USD/BTC vào ngày 14/3/2024. Nhưng đây không phải giá trị thực của BTC, mà chỉ là phản ánh quy luật cung cầu của thị trường.
Theo những thông tin đã đề cập ở trên thì giá trị lớn nhất của Bitcoin đến từ tính phi tập trung. Đây là một trong những loại tài sản không bị kiểm soát bởi cơ quan/tổ chức/Chính phủ, không bị ngưng giao dịch hay bị loại bỏ vì quyết định hay luật lệ của một quốc gia.
Đối với những tỷ phú hoặc những nhà tài phiệt, những tài sản hữu hạn như Bitcoin, Vàng, bất động sản mới thật sự là tài sản, còn các đồng tiền pháp định thì luôn bị lạm phát. Vì vậy Bitcoin được cân nhắc để trở thành kênh đầu tư hoặc là kênh trú ẩn cho sự lạm phát của tiền tệ.
Mặc dù Bitcoin không cầm nắm được như Vàng hay có sổ chứng nhận như bất động sản nhưng đó cũng là lợi thế vì Bitcoin không thể bị làm giả & không bị kiểm soát. Ngược lại, Bitcoin có thể được truy cập ở bất kỳ đâu miễn bạn có kết nối Internet.
Các tổ chức mua & hold Bitcoin
Ngoài cá nhân nắm giữ BTC ra thì các công ty cũng thông báo họ có nắm giữ Bitcoin. Tuy nhiên chúng ta sẽ khó theo dõi thông qua Blockchain Explorer vì họ có thể sử dụng dịch vụ lưu ký bên thứ 3 như Coinbase, BitGo... hoặc chia ra nhiều ví nhỏ để nắm giữ.
Số lượng ví có số dư Bitcoin được ghi nhận là 43 triệu ví. Trong đó:
- Top 10 holder chiếm 5.4%
- Top 20 holder chiến 7.4%
- Top 50 holder chiếm 10.7%
- Top 100 holder chiếm 13.5%
Với tỉ lệ sở hữu được phân bổ đồng đều, điều này cho thấy Bitcoin là tài sản không bị kiểm soát bởi bất kỳ thực thể nào.
Top Bitcoin holder thường sẽ có sự thay đổi, các bạn có thể theo dõi tại đây. Theo dữ liệu phía trên, chúng ta không thể xác định Bitcoin thuộc về ai vì đa số ví lớn nhất đều là ví sàn, mà ví sàn lại chứa tài sản của nhà đầu tư.