Phân tích các dịch vụ riêng tư trong thị trường crypto

Coinbase CEO, quỹ đầu tư A16Z, và các tên tuổi hàng đầu trong ngành coi bảo mật riêng tư là một xu hướng bắt buộc phải có trong thị trường crypto. Khác với những năm trước khi chỉ có vài cái tên nổi bật như Monero, Zcash hay Tornado Cash. Hiện những dịch vụ riêng tư đột phá đã dần xuất hiện và có khả năng đáp ứng được nhu cầu thực của thị trường. 

Bài viết sẽ phân tích về những dịch vụ riêng tư bao gồm: Mixing service, Privacy coin và các giải pháp hạ tầng. 

Mixing service 

Tưởng tượng bản bỏ 100 nghìn VND (BTC, ETH,...) vào một ống heo (mixing service). 100 nghìn đó hiện được trộn với nhiều đồng tiền khác. Sau một thời gian bạn lấy 100 nghìn đó ra một cách bí mật, những người khác rất khó để biết được ai là người đã lấy đi tờ tiền. 

Mixing service giống như một ống heo, tuy nhiên người dùng chỉ được lấy đi đúng hoặc ít hơn số tiền mà mình gửi vào. 

Ưu điểm:

Cơ chế hoạt động của mixing service khá giống với việc gửi tiền vào các sàn CEX rồi từ sàn CEX gửi ra ví khác và rất khó để bị theo dõi. Tuy nhiên, điểm khác biệt lớn là với sàn CEX người dùng phải KYC, còn với mixing service người dùng sẽ không cần làm thủ tục nào cả. 

Nhược điểm:

Bản chất của mixing service là một nơi chứa tài sản, nên có khả năng chúng sẽ bị tấn công và gây thiệt hại về tài sản cho người sử dụng. Ống heo hoàn toàn có thể bị đánh cắp. 

Một nhược điểm khác của mixing service là hiệu quả sử dụng vốn. Một ống heo chỉ có 1 đồng 500 nghìn mà tờ tiền đó bị lấy ra thì mọi người sẽ biết ai là người lấy. Do đó nếu muốn rút, người gửi phải đợi cho ống heo có thêm tờ 500 nghìn hoặc là phải chia việc rút tiền thành nhiều lần. 

Dự án tiêu biểu 

Dự án biểu tượng trong mảng mixing service là Tornado Cash ($TORN). Đã có hơn 3.6 triệu ETH và hơn 7.8 tỷ USD được gửi vào dự án từ trước đến nay, cho thấy nhu cầu cho sự riêng tư trong thị trường là rất lớn. 

Tuy nhiên sau lệnh trừng phạt khắt khe từ Mỹ vào tháng 8 năm 2022, lượng tài sản nạp vào nền tảng đã giảm đi đáng kể, từ mức vài chục triệu USD được nạp/rút hàng tuần xuống còn vài triệu USD. Điều này cho thấy thái độ không mấy thiện chí của chính phủ Mỹ với các dự án bảo mật riêng tư. Đây là yếu tố rủi ro mà người dùng phải cân nhắc nếu muốn sử dụng hoặc đầu tư các dự án tương tự trong tương lai. 

Privacy Coin 

Privacy coin là những đồng coin được phát triển để đảm bảo tính riêng tư cho người dùng. Những thông tin giao dịch của đồng coin rất khó bị theo dõi. Các privacy coin tiêu biểu có thể kể đến như Monero, Zcash,...Mỗi loại lại có cơ chế bảo vệ tính riêng tư khác nhau.

Ưu điểm: 

Tính bảo mật riêng tư của các dự án privacy coin thuộc mức cao. Bản thân Zcash và Monero cũng đã tồn tại lâu trong thị trường và đã được kiểm chứng về mặt công nghệ.

Nhược điểm:

Tương tự như Bitcoin, những mạng lưới trên không hỗ trợ smart contract và chỉ có thể được dùng để gửi qua lại giữa các địa chỉ với nhau. Do đó bài toán về tăng độ chấp thuận sử dụng các loại privacy coin đang được đặt lên hàng đầu. 

Các giải pháp hạ tầng

Ngày càng có nhiều giải pháp hạ tầng được phát triển để giải quyết các nhược điểm của những dịch vụ kể trên. Chúng không chỉ giúp bảo mật riêng tư mà còn tăng tính linh hoạt và hiệu quả sử dụng vốn cho người dùng. 

Hai loại giải pháp được chú ý nhất hiện nay bao gồm: 

1/ Tạo ra một blockchain layer 1 hỗ trợ smart contract và đảm bảo sự riêng tư như Secret Network, Aleph Zero,...

2/ Tạo một layer 2 cung cấp dịch vụ riêng tư như Aztec Network làm với Ethereum. 

Blockchain layer 1 hỗ trợ smartcontract và đảm bảo sự riêng tư  

Aleph Zero 

Hệ sinh thái mainnet từ tháng 12/2022 và đã có một vài dự án phát triển, tuy nhiên do ra mắt chưa lâu, chất lượng của các dự án chưa quá tốt.  

Secret Network 

Secret Network đã mainnet từ 2020 và phát triển cho mình nhiều dapp. Tuy nhiên hệ sinh thái làm chưa tốt trong việc thu hút người dùng. Giá trị tài sản khóa trên mạng lưới giảm liên tục và hiện chỉ còn hơn 5 triệu USD. 

Secret Network cũng dính nhiều lùm xùm liên quan tới việc founder của dự án đã lén bán một lượng đáng kể token $SCRT của mạng lưới khiến cộng đồng phẫn nộ. Nhiều validator đã ngưng hợp tác với Secret Network sau sự việc đó. 

Giải pháp blockchain layer 1 giúp dự án linh hoạt hơn với định hướng phát triển. Tuy nhiên việc phát triển một thứ gì mới yêu cầu dự án phải xây dựng mạng lưới cộng đồng từ đầu. Việc này là rất khó và các dự án nổi bật như Aleph Zero và Secret Network hiện vẫn đang loay hoay với bài toán thu hút nhà phát triển và người dùng

Layer 2 cung cấp dịch vụ riêng tư

Aztec Network 

Aztec Network là một layer 2 không hỗ trợ smart contract sử dụng công nghệ zkRollup. Cách hoạt động của Aztec khá giống với mixing service. Người dùng sẽ nạp tài sản vào Aztec, số tài sản đó được trộn với tài sản của người khác khiến việc theo dõi rất khó khăn. 

Tuy nhiên Aztec khác biệt ở chỗ người dùng có thể sử dụng Aztec để tham gia các hoạt động khác. 

Ví dụ: 

• A muốn stake kín 1 ETH trên Lido. 
• A nạp 1 ETH đó lên Aztec
• A sử dụng Aztec để stake ETH trên Lido. 
• Aztec gom lệnh của A và 10 người nữa. 
• Aztec gửi tổng ETH đó lên Ethereum và stake trên Lido
• A có thể rút 1 ETH đó một mà không ai biết.

Điều này không chỉ giúp bảo đảm tính riêng tư (tài sản được trộn với nhau) , tối ưu trải nghiệm người dùng (sử dụng trực tiếp các dapp từ Aztec) mà còn tăng hiệu quả sử dụng vốn (chia nhỏ phí giao dịch nếu nhiều người có nhu cầu sử dụng 1 dapp).

Aztec Network đã gọi vốn thành công hơn 191 triệu USD sau nhiều vòng từ nhiều quỹ đầu tư nổi tiếng và đang được tích hợp cho nhiều dự án crypto hàng đầu.

Aztec Network có một hướng phát triển được đánh giá cao trong nhánh bảo mật riêng tư và ta có thể thấy các kết quả ấn tượng mà dự án đạt được trong thời gian qua. Nhưng cần lưu ý rằng giải pháp này còn rất mới. Theo thống kê tại đây, hiện tại mới chỉ có hơn 135,000 ETH được gửi lên Aztec từ trước đến nay (hơn 100,000 ở phiên bản V2, hơn 35,000 ETH ở phiên bản V1). Việc Aztec hoạt động như một nơi chứa tài sản cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro bị tấn công. 

Bảo mật riêng tư là cách để đạt được sự tự do thực sự khi tham gia thị trường crypto. Đã có nhiều giải pháp được ứng dụng và phát triển để bảo vệ sự riêng tư cho người dùng. Chúng đều có những ưu, nhược điểm khác nhau và nên được xem xét kỹ tùy với mục đích của mỗi người dùng.

Đọc thêm:  Phân tích các mô hình triển khai Incentives trong crypto