Đồng sáng lập Manta Network: “Giá token là tấm gương méo mó của thị trường"

Cuộc trò chuyện giữa Upside với Kenny Li, đồng sáng lập Manta Network, về vì sao Layer 2 đang dần trở thành hàng hoá, bước chuyển chiến lược sang application layer, và cơ hội thật sự ở giao điểm AI x dữ liệu.

Từ góc nhìn thị trường đến cuối 2025, anh đặt cược vào lực đẩy của khung pháp lý, cơ hội token hóa tài sản và mở thanh khoản cho doanh nghiệp vừa và nhỏ; còn ở giao điểm AI x blockchain, “nền kinh tế dữ liệu do người dùng sở hữu” có thể là điểm đột phá. Đây là câu chuyện Manta chọn thích nghi thay vì chạy đua hype.

Từ giảng đường MIT đến hành trình khởi tạo Manta

Kenny không phải gương mặt mới trong giới công nghệ. Trước khi đến với blockchain, anh từng nhiều lần khởi nghiệp ở những lĩnh vực khác nhau: từ điện toán đám mây, trí tuệ nhân tạo, y tế đến fintech. Điểm chung ở tất cả hành trình ấy, theo lời anh, là một sự thôi thúc liên tục thử nghiệm và thích nghi.

Sau khi hoàn thành chương trình thạc sĩ tại MIT, Kenny trở thành trợ giảng cho Gary Gensler – khi đó còn là giáo sư, trước khi ông đảm nhiệm vai trò Chủ tịch SEC. Trải nghiệm này không chỉ cho anh nền tảng học thuật vững chắc về tài chính, mà còn mở ra góc nhìn hiếm có về cách chính sách có thể tác động trực tiếp đến sự phát triển của công nghệ mới.

Điều gì đưa anh đến với crypto và quyết định xây dựng Manta Network?

Kenny Li: Manta khởi đầu từ một ý tưởng đơn giản cách đây 5 năm, và kể từ đó đã thay đổi rất nhiều. Thật ra, Manta hôm nay khác hẳn Manta của năm đầu tiên và nếu năm sau bạn hỏi lại, có lẽ nó cũng sẽ khác. Với tôi, Manta không chỉ là một trong những Layer 2 modular lớn nhất thị trường, mà còn là một đội ngũ builder liên tục tiên phong, luôn tìm cách thích nghi để mang lại giá trị cho Web3.

Ngày Layer 2 không còn là vùng đất hứa

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều Layer 2, thậm chí cả những Layer 1 mới cũng liên tục xuất hiện. Vậy đâu là yếu tố then chốt giúp một Layer 2 như Manta thu hút và giữ chân người dùng, thay vì để họ chuyển sang chain khác?

Kenny Li: Thành thật mà nói, câu trả lời ngắn gọn là: bạn không thể. Giá token, hiệu ứng cộng đồng hay công nghệ nền tảng, tất cả đều nằm ngoài khả năng kiểm soát tuyệt đối của bất kỳ dự án nào.

Anh nhớ lại giai đoạn Manta ra mắt Layer 2 cách đây vài năm: thị trường lúc đó chỉ có khoảng ba đến năm dự án cùng phân khúc. Khác biệt công nghệ khi ấy khá rõ, đặc biệt khi Manta chọn Celestia làm data availability - một lựa chọn giúp tối ưu chi phí và mở rộng quy mô, tính đến nay đã tiết kiệm được gần 19 triệu USD phí giao dịch cho người dùng.

Nhưng bức tranh hiện tại hoàn toàn khác. Theo Growthepie, đã có hơn 100 dự án Layer 2 khác đang hoạt động.

Trên thực tế, Manta trước đây là Layer 1 phát triển Polkadot và có thời điểm chúng tôi duy trì 2 chain Manta Atlantic (Polkadot) và Manta Pacific (Ethereum Layer 2).

Tuy nhiên, khi hoạt động trên Polkadot không khả quan, team Manta đã phải ra quyết định dừng Manta Atlantic để tập trung hoàn toàn cho Manta Pacific.

Tương tự như vậy, Manta chọn cách không cố “chết trên ngọn đồi Layer 2” nếu như thị trường đang bão hoà. Thay vào đó, đội ngũ quyết định dịch chuyển trọng tâm sang application layer – nơi họ có thể phát triển use case trong mảng DeFi và ứng dụng tiêu dùng, trực tiếp chạm đến người dùng cuối, và quan trọng hơn cả, tạo ra doanh thu thật sự.

Giá token là tấm gương méo mó của thị trường

Một số Layer 2 hiện rất sôi động, ví dụ Optimism hay Arbitrum, nhưng giá token lại ảnh hưởng mạnh đến cách mọi người nhìn nhận về các chain đó. Vậy khi xây dựng Manta, anh làm thế nào để vừa thu hút, giữ chân người dùng, vừa không bị “giam hãm” trong biến động giá token?

Kenny Li: Câu trả lời thẳng thắn là: bạn không thể.

Kenny nhấn mạnh rằng giá token thường là chiếc gương méo mó của thị trường. Nó phản chiếu cảm xúc nhiều hơn là sức khoẻ sản phẩm. Một hệ sinh thái có thể vẫn sôi động ở mức người dùng, nhưng nếu token giảm giá, lập tức bị coi là “yếu”. Ngược lại, có những dự án chưa có sản phẩm hoàn chỉnh, nhưng nhờ giá token tăng mà lại được nhìn nhận như “ngôi sao mới”.

Với Kenny, thước đo bền vững nằm ở những con số khó làm giả:

• Doanh thu thực từ phí giao dịch, lending hay dịch vụ.
• Dòng tiền ổn định chảy qua ứng dụng.
• Mức độ gắn bó của người dùng, thể hiện qua retention và tỷ lệ quay lại.

Thực tế, thị trường cũng đang dịch chuyển theo hướng này:

• Uniswap Foundation báo cáo 140 triệu USD doanh thu quý 1/2025, chi phí hoạt động chỉ 1,9 triệu USD, cho thấy dòng tiền tự nuôi được hệ sinh thái.
• Aave tạo ra 101 triệu USD doanh thu nửa đầu 2025, nhưng do chi tới 74,9 triệu USD cho incentive, nên kết quả là lỗ ròng ~64 triệu USD – minh chứng rằng revenue phải đi cùng unit economics hợp lý.
• BlackRock BUIDL, quỹ trái phiếu kho bạc token hóa, đã vượt 1 tỷ USD AUM chỉ sau một năm và trả 7 triệu USD cổ tức cho nhà đầu tư – một ví dụ rõ ràng về dòng tiền thật thay vì giá token.

Với Manta, thông điệp rất rõ: giá token có thể tạo sóng ngắn hạn, nhưng chỉ doanh thu và sự gắn bó thật mới giữ niềm tin lâu dài. Đó là lý do đội ngũ chọn dịch chuyển lên application layer – nơi có thể xây dựng sản phẩm chạm trực tiếp người dùng và chứng minh giá trị bằng cashflow, chứ không phải bằng biểu đồ token.

Hackathon, grant và trò chơi “đốt tiền” hay xây giá trị thật?

Hiện nay tôi thấy hầu hết các hệ sinh thái blockchain đều đổ rất nhiều tiền vào hackathon hoặc grant để thu hút developer. Nhưng team chỉ nhận tài trợ rồi “chạy mất”. Làm thế nào để cân bằng giữa incentive ngắn hạn và việc giữ chân developer lâu dài?

Kenny Li: Bạn hoàn toàn đúng. Hackathon có thể phù hợp nếu bạn là Solana, Base hay BNB Chain - nơi bản thân hệ đã có cộng đồng khổng lồ. Khi ấy, developer đến vì muốn chạm tới người dùng sẵn có.

Nhưng với những chain nhỏ hơn, hackathon hay grant truyền thống chỉ biến bạn thành “trạm trung chuyển” – team build MVP để lấy tiền rồi rời đi. Nếu hệ sinh thái nào không đối diện với thực tế này, thì chỉ là đang tự lừa mình.

Incentive có nhưng phải gắn với sự đồng hành

• Solana: nổi tiếng với hackathon quy mô hàng nghìn developer. Tuy nhiên, theo dữ liệu năm 2024, chỉ một tỷ lệ nhỏ dự án từ hackathon còn hoạt động sau 12 tháng.
• Base (Coinbase): thay vì chạy đua hackathon, họ công bố mục tiêu “nền kinh tế” tập trung đưa 25 triệu người dùng thật và $100 tỷ tài sản onchain. Incentive vẫn có, nhưng gắn chặt với KPI người dùng và volume.
• Arbitrum DAO: từng phân bổ 200 triệu ARB cho incentive, nhưng báo cáo quý cho thấy nhiều dự án chỉ đạt spike ngắn hạn về TVL rồi nhanh chóng rơi rụng.

Những case này củng cố quan điểm của Kenny: incentive chỉ là mồi lửa ban đầu; cái giữ lửa phải là revenue và user thật.

Kenny: Cách tiếp cận của chúng tôi khá khác biệt.

Thứ nhất, chúng tôi không ép buộc các dự án phải deploy trên Manta mới nhận được grant. Nếu họ có thể chứng minh có người dùng thật và dòng tiền thật, dù chạy đa chain, họ vẫn xứng đáng được hỗ trợ.

Thứ hai, chúng tôi thiết kế cơ chế chia sẻ doanh thu. Nghĩa là một phần lợi nhuận của các dự án nhận grant sẽ quay về Kho bạc của Manta. Nhờ đó, chúng tôi có nguồn lực để tái đầu tư, phát triển cộng đồng hoặc thậm chí mua lại token. Điều này hoàn toàn khác với mô hình grant “cho không” mà nhiều hệ đang áp dụng.

Điều này đồng nghĩa chúng tôi không chạy theo số lượng để khoe có hàng trăm dự án trên hệ, mà tập trung vào chất lượng và tính bền vững. Với Manta, giữ chân developer không phải bằng grant ngắn hạn, mà bằng việc cùng họ xây dựng một mô hình kinh doanh lâu dài. Cách duy nhất để cộng đồng và hệ sinh thái tồn tại là khi cả dự án lẫn người dùng đều thực sự hưởng lợi từ giá trị được tạo ra.

Và cuối cùng, chúng tôi tập trung vào application layer. Chúng tôi ưu tiên những use case có khả năng tạo doanh thu rõ ràng, đặc biệt trong mảng DeFi dành cho doanh nghiệp và ứng dụng tiêu dùng. Chúng tôi không muốn lặp lại tình trạng cấp tiền cho các dự án “thử cho vui” nhưng không tồn tại lâu dài.

Ở giao điểm AI và blockchain, liệu cơ hội thật sự nằm ở đâu?

AI đang là một trong những narrative nóng nhất hiện nay, nhưng không ít người cho rằng cộng đồng crypto vẫn chưa hiểu đúng về nó. Với trải nghiệm từng khởi nghiệp trong lĩnh vực AI, anh nhìn nhận thế nào về tiềm năng kết hợp AI và blockchain trong 1–2 năm tới?

Kenny Li: Tôi biết câu trả lời này có thể hơi gây tranh cãi: hiện tại AI và blockchain chưa có product-market fit. Cần phân biệt giữa “hype” và “product-market fit”. Với nhà đầu tư, hype đôi khi còn quan trọng hơn vì nó giúp tối đa hóa lợi nhuận, nhưng điều đó không đồng nghĩa là sản phẩm đã thật sự phù hợp với thị trường.

Hãy nhìn vào thực tế: phần lớn sản phẩm crypto hiện nay đều chưa có product-market fit. Nhưng điều đó cũng không ngăn cản nhà đầu tư kiếm lợi nhuận, nhất là khi giao điểm giữa AI và blockchain đang cực kỳ nóng. Dù vậy, về dài hạn, tôi không nghĩ nó sẽ bùng nổ mạnh như kỳ vọng, giống như cách NFT từng trải qua một cơn sốt rồi nguội dần.

Đến nay, tôi chưa thấy một dự án crypto nào có thể vượt trội hơn OpenAI, Anthropic, hay thậm chí các mô hình open-source có thể chạy trực tiếp trên máy tính cá nhân. Nhiều team trong crypto thường nói: “Chúng tôi minh bạch hơn, có thể xác thực được”, nhưng ít ai nhắc rằng bạn hoàn toàn có thể tải một mô hình mở về để chạy offline, mà kết quả còn tốt hơn nhiều giải pháp blockchain hiện tại.

Khi nhìn xa hơn, tôi tin rằng trong 3-5 năm tới, các mô hình AI sẽ chạy trực tiếp trên điện thoại hoặc kính thông minh, không cần internet. Bạn có thể sử dụng AI ngay cả trên máy bay, với trải nghiệm nhanh hơn, bảo mật hơn, riêng tư hơn. Điều đó cho thấy product-market fit thực sự của AI x blockchain vẫn chưa xuất hiện.

Nhưng tôi thấy một cơ hội rất tiềm năng: dữ liệu. Vấn đề lớn nhất của các mô hình AI hiện nay là hallucination – trả lời sai nhưng cực kỳ tự tin. Để khắc phục, chúng cần dữ liệu chuyên biệt và chất lượng hơn. OpenAI đã “ăn” gần hết dữ liệu công khai trên internet nhưng vẫn không đủ để xử lý các câu hỏi ngách.

Lúc này, chỉ có dữ liệu từ chính người dùng mới có thể giải quyết bài toán. Blockchain có thể mở ra một nền kinh tế dữ liệu, nơi người dùng được khuyến khích và trả công khi chia sẻ dữ liệu để huấn luyện AI. Đây có thể chính là product-market fit thực sự duy nhất giữa AI và blockchain ở thời điểm hiện nay.

Mỗi quyết định là một thí nghiệm sống còn

Trong vai trò đồng sáng lập, mỗi ngày anh phải đưa ra rất nhiều quyết định lớn nhỏ. Vậy làm thế nào để anh biết được một quyết định là đúng đắn ở thời điểm đó?

Kenny Li: Điều quan trọng nhất tôi học được là: không có quyết định nào hoàn hảo. Trong môi trường crypto, nếu bạn chờ đến khi có đầy đủ dữ liệu, thì cơ hội đã đi mất. Vì vậy, tôi tập trung vào việc đưa ra quyết định nhanh dựa trên ba nguyên tắc.

Thứ nhất, dựa trên dữ liệu hiện có thay vì cảm tính. Chúng tôi luôn nhìn vào số liệu: người dùng, dòng tiền, chi phí. Nếu con số cho thấy hướng đi đang hiệu quả, chúng tôi mở rộng. Nếu không, chúng tôi điều chỉnh ngay.

Thứ hai, giới hạn rủi ro khi thử nghiệm. Mỗi quyết định được thiết kế như một “thí nghiệm nhỏ” - chi phí thất bại phải thấp hơn nhiều so với tiềm năng thành công. Điều này cho phép chúng tôi xoay trục nhanh chóng mà không đánh đổi toàn bộ dự án.

Thứ ba, thích nghi liên tục. Manta từ L1 sang L2, và giờ là application layer – tất cả đều là kết quả của việc quan sát, thử nghiệm, rồi điều chỉnh. Với tôi, một quyết định đúng không phải là quyết định không bao giờ sai, mà là quyết định có khả năng được sửa kịp thời khi bối cảnh thay đổi.

Vì vậy, tôi không ám ảnh với việc “đúng tuyệt đối”, mà quan tâm nhiều hơn đến việc học đủ nhanh để sửa sai. Đó là lý do Manta vẫn tồn tại và phát triển sau 5 năm vì chúng tôi không ngại thay đổi.

Đọc thêm:  Founder & CEO Tiger Research: “Chúng tôi không viết báo cáo để shill token”