Stream Finance ngã ngựa: 93 triệu USD bốc hơi, XUSD rơi tự do 70%

Đêm ngày 4/11/2025, cộng đồng DeFi bàng hoàng khi Stream Finance, giao thức nổi tiếng trong mảng tối ưu lợi nhuận tự động và staking stablecoin bất ngờ thông báo thiệt hại 93 triệu USD từ quỹ đầu tư chính Stream Fund.

Sự cố nhanh chóng gây ra phản ứng dây chuyền nghiêm trọng: XUSD, stablecoin của giao thức, mất neo (depeg) mạnh, rơi xuống 0.24 USD, tức giảm hơn 74% so với mốc 1 USD.

Cú sập bất ngờ không chỉ làm bốc hơi hàng chục triệu USD giá trị tài sản của người dùng mà còn kéo theo tâm lý hoảng loạn trong toàn bộ thị trường stablecoin.

Bên trong vụ sụp đổ của Stream Finance: XUSD đã mất neo như thế nào?

Khoản lỗ 93 triệu USD của Stream Finance không bắt nguồn từ lỗi kỹ thuật hay tấn công hợp đồng thông minh, mà từ rủi ro quản lý tài sản off-chain, một điểm mù cố hữu của hệ thống DeFi.

Tâm điểm là Stream Fund, quỹ đầu tư trong hệ sinh thái Stream Finance, được giao quản lý phần lớn tài sản người dùng. Thay vì lưu trữ an toàn, quỹ này sử dụng đòn bẩy cao trong các giao dịch futures trên sàn tập trung (CEX). Khi thị trường đảo chiều, chuỗi vị thế bị thanh lý hàng loạt, kéo theo khoản thua lỗ tương đương gần một nửa tổng giá trị khóa (TVL) của giao thức.

Điều khiến cộng đồng phẫn nộ là sự thiếu minh bạch trong cách quản lý quỹ. Stream Finance thừa nhận rằng khoản lỗ đến từ một external fund manager: đơn vị chịu trách nhiệm đầu tư thay mặt dự án, nhưng không công bố danh tính, chiến lược giao dịch hay cơ chế lưu ký.

Việc phụ thuộc vào bên quản lý tài sản bên ngoài mà không có bằng chứng dự trữ (Proof of Reserves) công khai khiến người dùng nghi ngờ khả năng gian lận hoặc quản trị rủi ro yếu kém.

Đáng chú ý, các nhà phân tích đã phát hiện độ vênh lớn giữa số liệu TVL mà Stream Finance báo cáo (~204 triệu USD vào cuối tháng 10) và dữ liệu từ DeFiLlama (~98 triệu USD).

Điều tra sâu hơn cho thấy giao thức vận hành theo mô hình “recursive looping”: liên tục tái vòng vốn để tăng lợi suất, với đòn bẩy lên tới 4×, sử dụng XUSD làm tài sản thế chấp trên các nền tảng lending như Euler, Morpho và Silo trải rộng trên các chain Plasma, Arbitrum và Plume.

Mô hình này giúp lợi nhuận tăng nhanh khi thị trường thuận lợi, nhưng cũng khiến toàn bộ cấu trúc sụp đổ tức thì khi giá collateral giảm, tương tự như hiệu ứng domino mà UST (Terra) từng trải qua năm 2022.

Khi các vị thế futures bị thanh lý, dòng tiền bảo chứng cho XUSD bốc hơi, khiến stablecoin mất cân đối nghiêm trọng giữa tài sản và nợ. Hiệu ứng lan truyền nhanh chóng: tin tức trên mạng xã hội X kích hoạt làn sóng rút vốn ồ ạt, giá XUSD rơi từ 1 USD xuống 0.27 USD chỉ trong vài giờ, còn TVL lao dốc từ 200 triệu USD xuống 93 triệu USD.

Hậu trường khủng hoảng: Stream Finance phản ứng trong tuyệt vọng

Ngay sau khi phát hiện khoản thua lỗ, đội ngũ Stream Finance tuyên bố ưu tiên bảo vệ người dùng và khởi động một cuộc điều tra độc lập. Tuy nhiên, phản ứng này không đủ xoa dịu làn sóng phẫn nộ từ cộng đồng. Nhiều nhà đầu tư chỉ ra rằng dự án chưa từng công bố báo cáo kiểm toán (audit) hay bằng chứng dự trữ (PoR), khiến cam kết “minh bạch” trở nên khó tin.

Đối mặt với nguy cơ dòng tiền rút ồ ạt, đội ngũ Stream Finance đã kích hoạt chế độ khẩn cấp, tạm dừng toàn bộ hoạt động nạp rút nhằm ngăn chặn khủng hoảng thanh khoản. Tuy nhiên, thông tin về sự cố lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội X, khiến tâm lý hoảng loạn bùng phát và tạo ra hiệu ứng rút vốn dây chuyền trên toàn hệ sinh thái.

Để ngăn chặn thiệt hại lan rộng, Stream Finance thu hồi thanh khoản khỏi các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) và tập trung (CEX), đồng thời thuê hãng luật Perkins Coie LLP: đơn vị từng tham gia điều tra nhiều vụ hack DeFi quy mô lớn để tiến hành kiểm toán và rà soát pháp lý độc lập.

Tuy nhiên, những biện pháp này chỉ giúp tình hình tạm lắng. Giá XUSD vẫn dao động quanh 0.27 USD.

Đáng chú ý, các dấu hiệu bất ổn đã xuất hiện trước khi Stream Finance công bố sự cố. Khoảng 10 giờ trước thông báo chính thức, Omer Goldberg, nhà sáng lập Stream Labs, đã đăng cảnh báo trên X rằng XUSD đang bắt đầu mất peg nghiêm trọng sau vụ hack hơn 100 triệu USD nhắm vào Balancer .

Manh mối từ vụ Balancer hack và câu hỏi chưa có lời giải của Stream Finance

Đến nay, chưa có bằng chứng cho thấy đây là một cuộc tấn công có chủ đích. Tuy nhiên, nhóm pháp lý của Perkins Coie vẫn đang xem xét khả năng liên quan đến vụ hack Balancer trị giá 100 triệu USD, sau khi phát hiện một số giao dịch rút thanh khoản bất thường có dấu hiệu tương đồng.

Theo đánh giá của các chuyên gia on-chain, việc Stream Finance quản lý phần lớn tài sản ngoài blockchain khiến quá trình truy vết và thu hồi gần như bất khả thi. Phần lớn số tiền bị mất được cho là không thể phục hồi, ngoại trừ một phần nhỏ hiện đang bị đóng băng trên một số sàn tập trung.

Hệ quả của sự cố không chỉ dừng ở Stream Finance. Cú sập này đã tạo ra hiệu ứng domino trên toàn thị trường: nhà đầu tư đồng loạt rút thanh khoản khỏi các giao thức yield-bearing khác, trong khi các dự án như Morpho hay Euler phải công bố chi tiết báo cáo dự trữ để trấn an cộng đồng.

Trong bối cảnh rủi ro lan rộng, giới phân tích khuyến nghị nhà đầu tư chuyển sang chiến lược phòng thủ, tập trung vào stablecoin có cơ chế thế chấp minh bạch và hạn chế nắm giữ các token lợi suất có mô hình tái đầu tư phức tạp. Việc sử dụng đòn bẩy cũng cần được kiểm soát chặt chẽ, đặc biệt với các nền tảng thiếu công bố rõ ràng về đối tác quản lý tài sản hoặc nguồn lợi nhuận.

Và hơn hết, APY cao luôn đi kèm rủi ro cao, một lời nhắc nhở quen thuộc nhưng chưa bao giờ cũ: hãy tự nghiên cứu kỹ lưỡng (DYOR) trước khi tìm kiếm bất kỳ “cơ hội lợi nhuận” nào.