Đề xuất tăng gas Ethereum gấp 10 lần và tham vọng chống kiểm duyệt của Vitalik

Thế giới Layer 2 vẫn cần Layer 1

Trong bài đăng gần đây, Vitalik lập luận việc tăng giới hạn gas (gas limit) không chỉ giúp chống kiểm duyệt mà còn tạo ra nền tảng bền vững hơn để Ethereum có thể duy trì vị thế hàng đầu.

Trong bối cảnh Ethereum đang tiếp tục phát triển theo chiến lược rollup-centric (lộ trình mở rộng tập trung vào các giải pháp rollup), giới hạn gas của Layer 1 - Ethereum mainnet, đang trở thành một trong những vấn đề quan trọng nhất cần được giải quyết.

Gần đây, cộng đồng Ethereum đã thống nhất nâng giới hạn gas từ 30 triệu lên 36 triệu Gwei - một bước tiến quan trọng giúp tăng khả năng xử lý giao dịch trên chuỗi. Nhưng đối với Vitalik, con số này vẫn chưa đủ. Ông kêu gọi thay đổi mang tính cách mạng hơn - tăng giới hạn gas lên gấp 10 lần hiện tại.

Điều này đặt ra câu hỏi quan trọng: nếu phần lớn các giao dịch và ứng dụng sẽ diễn ra tập trung trên các Layer 2, liệu có cần thiết mở rộng Layer 1?

Trả lời câu hỏi này, Vitalik đưa ra một loạt lập luận cho thấy trong một thế giới Layer 2 đang chiếm ưu thế, không có nghĩa Layer 1 không cần mở rộng thêm.

Một trong những lợi ích lớn nhất của việc tăng giới hạn gas là nâng cao khả năng chống kiểm duyệt của Ethereum.

Theo Vitalik, một blockchain công khai phải đảm bảo nếu một giao dịch hợp lệ và có phí gas đủ cao, nó sẽ được đưa lên chuỗi một cách nhanh chóng.

Tuy nhiên, nhiều Layer 2 hiện nay như Optimism và Arbitrum đang sử dụng cơ chế Sequencer tập trung - một thực thể chuyên biệt quản lý thứ tự và thực thi các giao dịch. Điều này có thể tạo ra rủi ro kiểm duyệt, dù các Layer 2 này cũng có cơ chế cho phép người dùng gửi giao dịch trực tiếp lên Layer 1 để tránh bị chặn/kiểm soát giao dịch.

Vấn đề nằm ở chỗ: nếu phí gas trên Layer 1 quá cao hoặc không có đủ không gian khối (blockspace), cơ chế chống kiểm duyệt này trở nên vô hiệu. Vitalik tính toán rằng để đảm bảo “bypass transactions” luôn khả thi, Ethereum cần mở rộng khoảng 4.5 lần so với hiện tại.

“Giá trị thực tiễn của khả năng chống kiểm duyệt phụ thuộc vào hai yếu tố: phí giao dịch trên Layer 1 đủ thấp và Layer 1 có đủ không gian để người dùng gửi giao dịch trực tiếp ngay cả khi một Layer 2 kiểm duyệt hàng loạt người dùng”, Vitalik nhấn mạnh.

Nếu Ethereum không mở rộng Layer 1, khả năng chống kiểm duyệt trên Layer 2 sẽ ngày càng suy yếu, đặc biệt khi phí giao dịch trở thành rào cản khiến người dùng không thể tận dụng quyền gửi bypass transaction.

Kịch bản nào cho sự sụp đổ một Layer 2 lớn trên Ethereum?

Với hệ sinh thái Ethereum ngày càng mở rộng, việc di chuyển tài sản giữa các Layer 2 trở thành nhu cầu cấp thiết.

Đối với các tài sản phổ biến như ETH hoặc stablecoin, người dùng có thể sử dụng những giao thức intent-based (như ERC-7683) để di chuyển tài sản nhanh hơn. Nhưng đối với các tài sản có khối lượng giao dịch thấp hoặc NFT, cách duy nhất để chuyển giữa các Layer 2 là thông qua Layer 1.

Hiện tại, việc rút tiền từ Layer 2 về Layer 1 tốn khoảng 250,000 gas, trong khi việc nạp tiền trở lại mất thêm 120,000 gas. Với mức phí gas trung bình, chi phí để chuyển một NFT giữa hai Layer 2 có thể lên tới 13.87 USD - một con số không nhỏ đối với người dùng thường xuyên giao dịch.

Cụ thể, quy trình di chuyển NFT giữa các Layer 2 yêu cầu sự xác nhận trên Layer 1, làm tăng đáng kể chi phí giao dịch. Sơ đồ dưới đây minh họa cách một nhóm NFT được chuyển từ Ink sang Arbitrum thông qua Ethereum.

Có thể thấy, việc di chuyển tài sản giữa các Layer 2 đòi hỏi thao tác trên Layer 1, chẳng hạn cập nhật state root và thực hiện lệnh chuyển. Đây là lý do Ethereum cần mở rộng để giảm chi phí cho những giao dịch này.

Vitalik ước tính chi phí này có thể giảm xuống còn 0.28 USD nếu Ethereum mở rộng khoảng 5.5 lần.

Một trong những lý do khiến Ethereum ưu tiên giải pháp Layer 2 thay vì mở rộng trực tiếp Layer 1 là khả năng cho phép người dùng rút tài sản về Layer 1 nếu Layer 2 gặp sự cố.

Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu một Layer 2 lớn như Arbitrum hay Optimism bị sập và hàng triệu người dùng cố gắng rút tiền cùng một lúc?

Theo tính toán của Vitalik, với cấu trúc hiện tại, Ethereum chỉ có thể xử lý khoảng 7.56 triệu trường hợp người dùng muốn “thoát khỏi” một Layer 2 nào đó trong vòng một tuần. Nếu một Layer 2 có khoảng 100 triệu người dùng, việc rút tiền khẩn cấp có thể trở thành thảm họa.

Nếu Ethereum muốn có đủ khả năng xử lý khối lượng giao dịch này mà không cần đến các giải pháp quá phức tạp, Layer 1 có thể cần mở rộng ít nhất 9 lần.

Cân bằng mong manh cho tương lai Ethereum

Dù việc mở rộng Layer 1 có nhiều lợi ích, nó cũng đi kèm rủi ro đáng kể.

Khi giới hạn gas tăng lên, trạng thái (state) của blockchain cũng sẽ phát triển nhanh, khiến việc chạy một node đầy đủ trở nên khó khăn hơn. Điều này có thể dẫn đến sự tập trung hóa khi chỉ những tổ chức lớn mới có đủ tài nguyên duy trì node.

Hơn nữa, chi phí phần cứng để chạy một full node Ethereum có thể tăng cao, làm giảm số lượng cá nhân tham gia bảo vệ mạng lưới. Điều này có thể khiến Ethereum mất đi một trong những giá trị cốt lõi - sự phi tập trung.

Có thể thấy việc mở rộng Layer 1 không phải lựa chọn đơn giản mà là một sự đánh đổi. Vitalik đã tổng hợp các nhu cầu gas của Ethereum trong bảng sau, cho thấy sự khác biệt giữa công nghệ hiện tại, công nghệ lý tưởng và mức cần thiết để chi phí trở nên hợp lý.

Nhìn vào các con số này có thể thấy Ethereum vẫn cần mở rộng đáng kể để duy trì phí giao dịch ở mức hợp lý cho người dùng.

Ngoài ra, Ethereum đang tiến gần đến bản nâng cấp Pectra vào cuối Q1/2025 với mục tiêu cải thiện khả năng mở rộng thông qua các “blob” dữ liệu lớn hơn. Liệu Ethereum có nên tiếp tục đẩy mạnh Layer 2 hay nên tăng giới hạn gas của Layer 1, đảm bảo nền tảng đủ mạnh để hỗ trợ tất cả nhu cầu của hệ sinh thái?

Vitalik tin rằng Layer 1 vẫn đóng vai trò quan trọng, ngay cả trong một thế giới với lộ trình rollup-centric. Và nếu phân tích của ông chính xác, Ethereum có thể cần một sự mở rộng lớn hơn nhiều những gì cộng đồng hiện tại đang hình dung.

Đọc thêm: Next Gen Layer 2 - Kế hoạch hoàn hảo cho tương lai Ethereum?