Chu kỳ Benner: Hành trình dự đoán thị trường từ nông trại đến crypto

Hãy đọc câu chuyện về một người nông dân ở Ohio từ tận thế kỷ 19 làm cách nào có thể dự đoán đúng thị trường crypto 2025 và tận những năm sau này.

linhnt

Published Oct 02 2025

Updated 6 days ago

13 min read

Chu kỳ Benner là gì?

Chu kỳ Benner là mô hình dự đoán kinh tế được Samuel Benner, một nông dân ở bang Ohio (Mỹ) phát triển vào cuối thế kỷ 19, dựa trên quan sát về sự lặp lại của giá cả hàng hóa, nông sản và tâm lý thị trường.

Mặc dù ra đời trong bối cảnh nền nông nghiệp của thế kỷ 19, lý thuyết Benner Cycle vẫn tạo được sức hút trong thời hiện đại, đặc biệt là trong thị trường tài sản tiền mã hoá.

Nhiều nhà đầu tư crypto nhận thấy mô hình này phần nào phản ánh nhịp điệu quen thuộc của các chu kỳ bull và bear. Nhờ vậy, chu kỳ Benner không chỉ mang tính lý thuyết lịch sử, mà còn có thể trở thành công cụ tham khảo để nhận diện các giai đoạn tích lũy, bùng nổ và thoái trào của thị trường.

Từ nông trại đến sách lược đầu tư

Mùa thu năm 1874, những cánh đồng lúa mì ở Ohio trải dài bất tận, vàng óng dưới ánh hoàng hôn. Trong căn nhà gỗ nhỏ bên rìa nông trại, Samuel Benner - một nông dân kiêm doanh nhân trung niên lặng lẽ ngồi trước bàn làm việc.

Trước mặt ông không phải là những dụng cụ lao động, mà là hàng chục cuốn sổ dày đặc những con số, những đường biểu đồ được vẽ tay bằng mực đen. Đó là giá lúa mì, giá bông, giá sắt trong gần một thế kỷ qua. Với Benner, những con số ấy không còn khô khan, chúng kể lại câu chuyện về sự thịnh vượng và sụp đổ mà ông và hàng ngàn nông dân khác vừa phải nếm trải.

chu kỳ benner — Người nông dân Samuel Benner phát triển chu kỳ Benner

Chỉ một năm trước đó, nước Mỹ rơi vào Khủng hoảng Tài chính 1873. Sự sụp đổ của ngân hàng Jay Cooke & Company kéo theo thị trường chứng khoán lao dốc, giá nông sản rơi tự do.

Những nông dân như Benner vốn đặt trọn niềm tin và tài sản của mình vào mùa màng bỗng chốc trắng tay. Sự kiện ấy như một cơn bão càn quét, để lại trong ông một câu hỏi ám ảnh: Liệu có quy luật nào ẩn giấu sau những cơn bão kinh tế, hay tất cả chỉ là ngẫu nhiên và may rủi?

Benner không phải là một học giả hay nhà kinh tế. Ông chỉ là một người nông dân với trí tò mò bền bỉ và khát vọng không muốn lặp lại thất bại. Đêm này qua đêm khác, dưới ánh đèn dầu leo lét, ông kiên nhẫn phân tích giá cả từ năm 1780 đến 1872.

Ông tự tay kẻ từng đường thẳng, đánh dấu từng đỉnh và đáy của thị trường trên những tờ giấy thô ráp. Qua nhiều tháng trời, một sự thật dần lộ diện: giá cả không hề biến động vô trật tự. Chúng tuân theo một nhịp điệu, như những con sóng trên đại dương, dâng lên, đạt đỉnh, rồi lại thoái trào và cứ thế lặp lại sau những khoảng thời gian gần như cố định.

Chính sự hỗn loạn đó thôi thúc Benner xuất bản cuốn sách Benner’s Prophecies of Future Ups and Downs in Prices (1875). Với ông, đây vừa là sự cứu chuộc bản thân, vừa là một lời cảnh báo gửi đến thế hệ sau: thị trường có nhịp điệu, và ai nhận ra nhịp điệu ấy sẽ có lợi thế sống còn.

Chu kỳ Benner và ba mốc A - B - C

Trong cuốn sách của mình, Benner chia các biến động thành ba mốc A – B – C:

Năm A (Năm hoảng loạn): Các năm khủng hoảng lớn, xảy ra theo chu kỳ 16-18-20 năm (16 năm giữa A đầu và A thứ hai, 18 năm giữa A thứ hai và A thứ ba, 20 năm giữa A thứ ba và A thứ tư, rồi lặp lại). Đây là thời điểm thị trường sụp đổ do hiệu ứng bán tháo (panic selling), như 1873, 1884, 1902, 1921. Nhà đầu tư nên bán khẩn cấp để bảo toàn vốn.
Năm B (Thời điểm tốt để bán): Các năm đỉnh giá, xảy ra theo chu kỳ 8-9-10 năm, như 1881, 1891, 1900. Đây là thời điểm thịnh vượng, giá hàng hóa đạt đỉnh, lý tưởng để bán chốt lời.
Năm C (Thời điểm tốt để mua): Các năm đáy giá, xảy ra theo chu kỳ 11-9-7 năm, như 1875-1878, 1886-1889. Đây là giai đoạn khó khăn, giá thấp, là cơ hội mua vào và giữ đến Năm B.

Benner xây dựng các chu kỳ này dựa trên dữ liệu giá lúa mì, bông và sắt, kết hợp với quan sát về chu kỳ mặt trời (solar cycle) ảnh hưởng đến mùa vụ và tâm lý thị trường.

Ông nhận thấy rằng lòng tham đẩy giá lên cao ở Năm B, trong khi nỗi sợ khiến thị trường sụp đổ ở Năm A. Ví dụ, sau khủng hoảng 1873 (Năm A), Benner dự đoán giá bông sẽ tăng vào khoảng 1878-1881 (Năm B), và giai đoạn khó khăn 1875-1878 (Năm C) là thời điểm mua vào. Biểu đồ của ông năm 1875 và mở rộng trong sách Benner's Prophecies of Future Ups and Downs in Prices, dự báo các năm này đến tận 2059.

Ban đầu, cuốn sách của Benner bị giới tài chính hoài nghi. Làm sao một người nông dân có thể dự đoán tương lai thị trường? Nhưng khi dự báo của ông về giá bông tăng mạnh vào cuối những năm 1870 trở thành hiện thực, các thương nhân và nhà đầu tư bắt đầu chú ý.

Cuốn sách không chỉ là tập hợp dự đoán mà còn là một lời nhắc nhở rằng thị trường, dù phức tạp, vẫn mang những nhịp điệu có thể nhận diện. Hơn một thế kỷ sau, câu chuyện của Benner vẫn truyền cảm hứng, đặc biệt trong thị trường crypto, nơi tâm lý FOMO và FUD chi phối giá cả không kém gì thời của ông. Các Năm A, B, C của Benner dường như phản ánh các giai đoạn bull bear của thị trường và chu kỳ tích lũy của Bitcoin, đưa chúng ta đến câu hỏi:

Liệu lý thuyết này có thể giúp nhà đầu tư crypto dự đoán tương lai?

Thành công và thất bại của chu kỳ Benner trong thị trường truyền thống

Để hiểu tính ứng dụng và hạn chế của chu kỳ Benner, chúng ta cần xem xét những lần lý thuyết này được thử nghiệm trong thực tế. Một trong những thành công lớn nhất của Benner là dự đoán giá bông vào cuối thập niên 1870.

Sau Khủng hoảng 1873 (Năm A), Benner xác định giai đoạn 1875-1878 là Năm C, thời điểm giá bông chạm đáy do suy thoái kéo dài (Long Depression). Ông dự đoán một đợt tăng giá mạnh vào Năm B (1881), khi cung cầu phục hồi và tâm lý thị trường chuyển sang lạc quan.

Các thương nhân tin vào dự báo của Benner đã tích trữ bông ở mức giá thấp trong giai đoạn 1875-1878, chờ đợi cơ hội. Khi giá bông thực sự bùng nổ vào năm 1878-1881, họ bán ra và thu về lợi nhuận khổng lồ. Hình ảnh những thương nhân này, đứng trên sàn giao dịch với nụ cười chiến thắng, là minh chứng cho sức mạnh của chu kỳ Benner trong thị trường nông sản.

Tuy nhiên, chu kỳ Benner không phải lúc nào cũng bất bại. Một thất bại đáng chú ý xảy ra vào năm 1929, khi thị trường chứng khoán Mỹ sụp đổ, đánh dấu sự khởi đầu của Đại Suy Thoái. Dựa trên chu kỳ 16-18-20 năm, Benner dự đoán một Năm A (khủng hoảng) vào khoảng 1921, và thực tế, một đợt suy thoái nhẹ đã xảy ra.

Nhưng cuộc khủng hoảng thực sự, với mức độ nghiêm trọng chưa từng thấy, lại đến vào năm 1929, nghĩa là lệch 8 năm so với dự đoán. Các nhà đầu tư sử dụng chu kỳ Benner đã không lường trước được sự sụp đổ này, do các yếu tố mới như công nghiệp hóa, sự ra đời của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) năm 1913 và các biến động địa chính trị đã làm lệch nhịp điệu chu kỳ. Thất bại này dạy chúng ta rằng chu kỳ Benner, dù hiệu quả trong thị trường nông sản, cần được điều chỉnh để phù hợp với sự phức tạp của kinh tế hiện đại.

Dù vậy, di sản của Benner vẫn sống mãi. Trong thế kỷ 20, các nhà phân tích tài chính tiếp tục sử dụng chu kỳ Benner như một công cụ tham khảo để dự đoán các giai đoạn tăng trưởng và suy thoái. Ví dụ, một số nhà đầu tư đã dựa vào chu kỳ 16-18-20 năm để dự đoán các đợt điều chỉnh thị trường vào những năm 1950 và 1970, với độ chính xác khoảng 70%.

Dù không hoàn hảo, lý thuyết của Benner vẫn cung cấp một góc nhìn dài hạn về nhịp điệu thị trường, đặc biệt hữu ích khi kết hợp với các công cụ hiện đại. Những thành công và thất bại này đặt nền móng cho việc áp dụng chu kỳ Benner vào một lĩnh vực mới: thị trường crypto, nơi các Năm A, B, C dường như phản ánh những con sóng bull và bear.

Ứng dụng chu kỳ Benner trong crypto

Thị trường crypto, với những đợt tăng giá chóng mặt và sụp đổ bất ngờ, dường như là sân chơi lý tưởng cho chu kỳ Benner. Tại sao? Vì crypto, giống như thị trường nông sản thời Benner, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ bởi tâm lý con người.

Những cơn sốt FOMO đẩy giá Bitcoin từ vài nghìn đô lên hàng chục nghìn đô, trong khi FUD có thể khiến thị trường sụp đổ chỉ qua một bài đăng trên X.

Hơn nữa, thị trường crypto có tính chu kỳ rõ rệt, với các đợt bull run lớn (2013, 2017, 2021) thường xảy ra sau mỗi 4 năm, trùng hợp với sự kiện Bitcoin Halving làm giảm nguồn cung và kích thích tăng giá. Chu kỳ 8-9-10 năm của Benner dường như tương ứng với các chu kỳ Halving này, với Năm B (đỉnh bull run), Năm C (đáy bear), và Năm A (crash lớn).

Hãy xem xét bull run năm 2017, một case study điển hình về sự thành công của chu kỳ Benner trong crypto. Sau giai đoạn khó khăn 2015-2016 (Năm C), khi giá Bitcoin dao động ở mức thấp 200-400 USD, Benner dự đoán một Năm B (thịnh vượng) vào khoảng 2017.

Quả nhiên, Bitcoin tăng từ 1,000 USD lên gần 20,000 USD trong năm đó, được thúc đẩy bởi tâm lý FOMO khuếch đại qua X và các diễn đàn như Reddit. Những nhà đầu tư hiểu được nhịp điệu này đã mua vào trong giai đoạn tích lũy 2015-2016 và bán ra ở đỉnh 2017, thu về lợi nhuận đáng kể. Hình ảnh một nhà đầu tư trẻ, ngồi trước màn hình máy tính, theo dõi giá Bitcoin tăng vọt trong khi đọc các bài đăng FOMO trên X, là minh chứng cho sự tương đồng giữa chu kỳ Benner và crypto.

Một ví dụ khác là giai đoạn tích lũy 2021-2023 (Năm C). Sau đỉnh giá 2021 (Năm B, 69,000 USD), thị trường crypto bước vào bear market, với Bitcoin giảm xuống 15,000-20,000 USD vào năm 2022-2023. Các nhà đầu tư sử dụng chu kỳ Benner nhận ra đây là giai đoạn khó khăn (Năm C), lý tưởng để mua dip và giữ đến đợt bull run tiếp theo.

Dự báo của Benner cho thấy Năm B tiềm năng vào 2025-2026, trùng với chu kỳ Bitcoin Halving 2024, khi giá có thể đạt 100,000 USD hoặc cao hơn. Những nhà đầu tư kiên nhẫn, mua vào trong Năm C, đang chuẩn bị cho cơ hội lớn.

Tuy nhiên, chu kỳ Benner không phải lúc nào cũng chính xác trong crypto. Năm 2022 là một ví dụ về thất bại. Sau bull run 2021, nhiều nhà phân tích dự đoán một giai đoạn tích lũy ngắn (Năm C) trước khi tiếp tục tăng giá. Nhưng thị trường crypto sụp đổ mạnh mẽ, với Bitcoin giảm từ 69,000 USD xuống dưới 17,000 USD, do các yếu tố như lãi suất tăng cao, lạm phát toàn cầu và sự sụp đổ của sàn FTX.

Đọc thêm: Sự trỗi dậy và lụi tàn của FTX - "Cơ đồ" 32 tỷ USD "hóa tay không"

Cuộc khủng hoảng này giống một Năm A hơn là Năm C, làm lệch dự đoán của Benner. Lý do? Thị trường crypto còn non trẻ, chỉ hơn một thập kỷ và dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố ngoại lai như quy định pháp lý hay động thái của “cá voi”. Thất bại này nhắc nhở chúng ta rằng chu kỳ Benner cần được kết hợp với các công cụ hiện đại để tăng độ chính xác.

Nhìn về tương lai, chu kỳ 2025-2029 hứa hẹn sẽ rất thú vị. Dựa trên biểu đồ Benner, năm 2025-2026 là Năm B (thịnh vượng), phù hợp với bull run dự kiến sau Halving 2024.

Tuy nhiên, một Năm A (panic) có thể xảy ra vào 2026, do rủi ro từ quy định pháp lý của SEC hoặc suy thoái toàn cầu. Nhà đầu tư cần chuẩn bị mua dip ở Năm C (2021-2023), bán chốt lời ở Năm B (2025) và tránh panic selling ở Năm A (2026).

Đối với các nhà đầu tư crypto, thông điệp từ chu kỳ Benner rất rõ ràng: hiểu chu kỳ, kiên nhẫn và không để cảm xúc chi phối. Hãy sử dụng các Năm A, B, C như một bản đồ, nhưng đừng quên kiểm tra “thời tiết” thị trường qua X, on-chain data và các chỉ báo kỹ thuật.