ERC-8004: Tại sao ERC-8004 lại đi cùng với xu hướng x402?

ERC-8004 là gì?

ERC-8004 là tiêu chuẩn Ethereum Improvement Proposal (EIP) được đề xuất vào tháng 8/2025, với mục tiêu xây dựng lớp tin cậy (trust layer) giúp các AI agent có thể hoạt động, tương tác và xác minh lẫn nhau trực tiếp trên blockchain mà không cần bên trung gian.

Còn được gọi là “Trustless Agents”, tiêu chuẩn này mở rộng giao thức Agent-to-Agent (A2A) do Google phát triển, cho phép các agent từ nhiều tổ chức khác nhau khám phá và hợp tác an toàn trong môi trường phi tập trung.

Hiểu đơn giản, ERC-8004 giúp các AI agent trên blockchain có thể nhận diện, tin tưởng và làm việc cùng nhau, không cần qua trung gian. Nhờ tiêu chuẩn này, các agent có thể tự nói chuyện, hợp tác và hoàn thành nhiệm vụ một cách an toàn và minh bạch, vì mọi hoạt động đều được ghi nhận và xác thực trên chuỗi.

Tiêu chuẩn này được phát triển bởi Ethereum Foundation, MetaMask, Google và Coinbase, với sự tham gia của các chuyên gia như Davide Crapis, Marco De Rossi, Jordan Ellis và Erik Reppel.

Kể từ khi ra mắt, ERC-8004 đã thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng Ethereum, trở thành một phần quan trọng trong chiến lược phát triển AI phi tập trung (decentralized AI), đặc biệt trong bối cảnh xu hướng x402 do Coinbase khởi xướng đang thúc đẩy mạnh mẽ mô hình AI agent kết nối với blockchain.

Vì sao thị trường cần ERC-8004?

Trong vài năm qua, trí tuệ nhân tạo (AI) đã phát triển nhanh đến mức các “agent”, tức là những chương trình tự động có thể hành động, phân tích và ra quyết định  ngày càng đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, có một vấn đề lớn: các agent này không thể hợp tác và làm việc cùng nhau.

Hiện nay, hầu hết các hệ thống AI đều nằm trong môi trường khép kín của những tập đoàn lớn như Google, OpenAI, Anthropic.... Mỗi công ty xây dựng một “vương quốc riêng”, dữ liệu riêng, tiêu chuẩn riêng, cách xác thực riêng.

Vì vậy, các agent không thể tự do trao đổi thông tin, hợp tác hay giao dịch. Ví dụ, một agent tài chính của Coinbase không thể dễ dàng làm việc với agent dữ liệu của Google vì không có chuẩn tin cậy chung để xác định “bạn là ai” và “kết quả của bạn có đáng tin không”.

Hệ quả là thị trường AI hiện nay bị phân mảnh và giống như một chuỗi hòn đảo rời rạc: mỗi nơi tự phát triển, nhưng không thể kết nối. Điều này tạo ra ba vấn đề lớn:

• Thiếu định danh minh bạch: không có cách thống nhất để xác nhận một agent là thật hay giả.
• Không thể đo độ tin cậy: không có hệ thống chấm điểm hoặc lịch sử uy tín để biết agent nào hoạt động tốt, agent nào rủi ro.
• Không có cơ chế kiểm chứng: nếu một agent báo kết quả sai, không có cách nào để xác minh độc lập hoặc quy trách nhiệm.

ERC-8004 giải quyết những gì?

Đó chính là lúc ERC-8004 ra đời, tiêu chuẩn đầu tiên trên Ethereum nhằm xây dựng “lớp tin cậy chung” cho toàn bộ thế giới AI agent. Nói đơn giản, ERC-8004 giúp mọi agent có danh tính rõ ràng, có điểm uy tín, và có thể chứng minh kết quả mình tạo ra là thật.

ERC-8004 hoạt động dựa trên ba “trụ cột”:

• Danh tính (Identity): Mỗi agent được cấp một “thẻ ID” duy nhất trên blockchain (dạng NFT), ghi rõ thông tin cơ bản như tên, mô tả, kỹ năng, địa chỉ ví và các dịch vụ mà nó cung cấp. Nhờ vậy, bất kỳ ai cũng có thể tra cứu và xác nhận đây là một agent thật, không phải giả mạo.
• Uy tín (Reputation): Mọi người hoặc agent khác có thể để lại phản hồi (feedback) sau khi hợp tác, tạo thành điểm uy tín công khai. Tất cả dữ liệu này được ghi lại trên blockchain, giúp người khác dễ dàng xem lịch sử hoạt động của agent.
• Xác thực (Validation): Với những tác vụ quan trọng, kết quả của agent có thể được một bên thứ ba độc lập xác minh, ví dụ như bằng chứng mật mã (ZKP) hoặc xác thực bằng phần cứng an toàn (TEE). Nhờ đó, người dùng có thể tin tưởng rằng kết quả thật sự chính xác.

Nhờ có lớp tin cậy này, các agent ở nhiều tổ chức khác nhau có thể cộng tác một cách an toàn, không cần trung gian hay thỏa thuận riêng. Mọi hành động, phản hồi và thanh toán đều được ghi lại trực tiếp trên blockchain, minh bạch, có thể kiểm chứng, và không thể chỉnh sửa.

ERC-8004 vì thế được xem là bước đầu tiên để xây dựng “nền kinh tế agent mở”: nơi các hệ thống AI có thể tự động làm việc, thanh toán và trao đổi giá trị với nhau.

Thay vì phụ thuộc vào “niềm tin con người” hay “thương hiệu công ty”, niềm tin được thay thế bằng bằng chứng on-chain: nếu agent làm tốt, điểm uy tín cao; nếu gian dối, mọi người đều thấy ngay trên sổ cái công khai.

Dù vẫn đang ở giai đoạn dự thảo, tính đến tháng 10/2025, ERC-8004 đã có hơn 3 bản triển khai thử nghiệm, với hơn 40 đội ngũ đang phát triển ứng dụng. Nó cũng là chủ đề nổi bật trên Ethereum Magicians Forum, nơi các nhà phát triển hàng đầu thảo luận về tương lai của AI phi tập trung.

Ethereum Foundation (EF) đang thúc đẩy mạnh mẽ tiêu chuẩn này thông qua các chương trình Builders và DevConnect, coi ERC-8004 là mảnh ghép chiến lược trong roadmap “decentralized AI (dAI)”, cùng với các công nghệ song hành như x402 (chuẩn thanh toán cho agent) do Coinbase phát triển.

Đọc thêm: Cơn sốt x402: Top dự án đáng chú ý

Cách ERC-8004 hoạt động

Để hiểu cách ERC-8004 vận hành, hãy tưởng tượng nó như “hệ thống hộ chiếu và đánh giá uy tín” dành cho các AI agent trên blockchain. Mỗi agent có thể được định danh, được chấm điểm tin cậy, và được xác minh kết quả công việc, tất cả đều minh bạch và ghi nhận trên chuỗi.

Bắt đầu từ danh tính: Ai là ai?

Trước đây, các agent thường hoạt động ẩn danh hoặc nằm trong hệ thống riêng của từng công ty. ERC-8004 giải quyết điều này bằng cách cấp cho mỗi agent một mã định danh on-chain, giống như một thẻ căn cước kỹ thuật số.

Mỗi agent được “mint” thành một NFT (theo chuẩn ERC-721), chứa các thông tin như:

• Tên, mô tả, và hình đại diện.
• Địa chỉ ví (wallet), nơi thực hiện thanh toán hoặc nhận phần thưởng.
• Endpoint hoặc “điểm liên hệ” để agent khác có thể giao tiếp (theo chuẩn A2A hoặc MCP).

Nhờ vậy, các agent từ bất kỳ tổ chức nào đều có thể tra cứu và xác nhận danh tính của nhau trên blockchain, giảm thiểu mối lo “agent giả mạo” hay thiếu minh bạch.

Uy tín: Ai đáng tin cậy?

Sau khi agent hoạt động, người dùng hoặc các agent khác có thể để lại đánh giá và phản hồi. Những phản hồi này được lưu trữ trong Reputation Registry, hình thành nên “hồ sơ uy tín” của từng agent.

Ví dụ:

• Một agent cung cấp dữ liệu chính xác, nhanh và minh bạch sẽ nhận được nhiều đánh giá tốt.
• Một agent gửi kết quả sai hoặc gian lận sẽ bị đánh giá thấp, và điểm uy tín giảm rõ rệt.

Những thông tin này không chỉ giúp người dùng chọn đúng đối tác mà còn có thể được các smart contract khác sử dụng để tự động ra quyết định: chỉ hợp tác hoặc trả tiền cho agent có uy tín cao, chẳng hạn.

Xác thực: Kết quả có thật không?

Với những nhiệm vụ quan trọng (như giao dịch tài chính, kiểm toán dữ liệu hay phân tích y tế), chỉ dựa vào lời nói hoặc điểm uy tín là chưa đủ. ERC-8004 vì thế bổ sung Validation Registry, nơi kết quả của agent được xác thực bởi bên thứ ba độc lập (gọi là validator).

• Validator có thể chạy lại tác vụ để kiểm chứng (nếu sai, agent bị trừ điểm hoặc mất tiền đặt cọc).
• Hoặc sử dụng công nghệ như TEE (môi trường phần cứng an toàn) hay zk-proof (bằng chứng mật mã) để xác nhận rằng quá trình xử lý là hợp lệ.

Nói đơn giản, đây là lớp “kiểm toán tự động” giúp đảm bảo mọi kết quả của agent đều có thể tin cậy và kiểm chứng được.

Gắn thanh toán và trách nhiệm

Một điểm đặc biệt của ERC-8004 là có thể liên kết thanh toán với hành động và bằng chứng, nhờ tích hợp chuẩn x402: “mã thanh toán” mà Coinbase đang phát triển. Như vậy, khi một agent thực hiện công việc:

• Người thuê agent có thể trả phí thông qua x402.
• Biên lai thanh toán được gắn trực tiếp vào feedback và kết quả xác thực. Từ đó tạo nên chuỗi dữ liệu hoàn chỉnh: ai làm – làm gì – được trả bao nhiêu – có làm đúng không.

Đây chính là nền tảng để các agent có thể kinh doanh, hợp tác và giao dịch hoàn toàn tự động mà vẫn đảm bảo trách nhiệm rõ ràng.

Mối liên hệ giữa ERC-8004 và x402

Trong vài tuần gần đây, hai cái tên ERC-8004 và x402 liên tục xuất hiện cùng nhau trong các diễn đàn kỹ thuật, hội thảo DevConnect, và cả các thread trên X. Lý do không chỉ vì chúng ra đời gần như cùng thời điểm (tháng 8-9/2025), mà còn bởi chúng giải quyết hai nửa của cùng một bài toán: làm thế nào để các AI agent có thể vừa tin tưởng nhau, vừa trao đổi giá trị một cách tự động và minh bạch.

Về bản chất, ERC-8004 và x402 là hai mảnh ghép bổ trợ cho nhau. ERC-8004 đóng vai trò như “lớp tin cậy” (trust layer), giúp các AI agent có thể xác định danh tính, ghi nhận uy tín và xác thực kết quả hoạt động trên chuỗi.

Trong khi đó, x402 là “lớp thanh toán” (payment layer), đảm bảo mọi giá trị được trao đổi giữa các agent đều được ghi nhận và xác minh bằng biên lai thanh toán on-chain.

Khi hoạt động song song, cộng đồng Ethereum nhanh chóng nhận ra tiềm năng của việc kết hợp hai tiêu chuẩn này. Trên Ethereum Magicians Forum, hàng chục chủ đề thảo luận xoay quanh việc “tích hợp ERC-8004 với chuẩn thanh toán x402” để hình thành mô hình “AI có ví riêng”, nơi mỗi agent có thể tự động nhận tiền, thanh toán cho agent khác và lưu trữ toàn bộ lịch sử giao dịch trên blockchain.

Tại DevConnect Istanbul 2025, nhóm phát triển từ Ethereum Foundation và Coinbase Cloud đã giới thiệu khái niệm “Pay-to-Validate”, trong đó một agent chỉ được xác nhận kết quả sau khi hoàn tất thanh toán qua x402. Biên lai thanh toán này sau đó được ghi lại trong Validation Registry của ERC-8004, tạo nên mối liên kết trực tiếp giữa giá trị và hành động.

Một số dự án như Unibase, OpenServ hay ChaosChain đã bắt đầu thử nghiệm cơ chế “ERC-8004 + x402”, cho phép agent vừa hoàn thành nhiệm vụ, vừa được trả tiền ngay lập tức sau khi kết quả được xác minh on-chain.

Mối liên hệ giữa hai tiêu chuẩn này không chỉ mang tính khái niệm mà đã được thể hiện rõ trong thiết kế kỹ thuật. Trong cấu trúc của ERC-8004, đặc biệt ở Reputation Registry, phản hồi (feedback) từ client agent có thể chứa thêm trường "proof_of_payment" – một object JSON lưu thông tin chi tiết về giao dịch theo chuẩn x402, gồm địa chỉ người gửi, người nhận, chainId và txHash.

Việc gắn bằng chứng thanh toán trực tiếp vào phản hồi giúp liên kết giữa kết quả công việc và giá trị thực được trả, ngăn chặn tình trạng đánh giá giả mạo, đồng thời tăng tính minh bạch cho hệ thống.

Ví dụ, sau khi agent B hoàn thành nhiệm vụ, client agent gửi feedback kèm bằng chứng thanh toán x402 để cập nhật điểm uy tín on-chain, vừa đảm bảo agent được trả công đúng, vừa tạo cơ sở đánh giá đáng tin cậy cho các giao dịch tiếp theo.

Nhờ sự kết hợp giữa ERC-8004 và x402, các AI agent không chỉ có thể nhận dạng và tin tưởng lẫn nhau, mà còn có khả năng giao dịch tài chính một cách tự động, minh bạch và an toàn.

Rủi ro và thách thức của ERC-8004 và x402

Dù mang lại tiềm năng to lớn, ERC-8004 và x402 vẫn đang ở giai đoạn đầu của quá trình triển khai. Điều đó đồng nghĩa với việc hệ thống còn tồn tại nhiều rủi ro kỹ thuật, vận hành và kinh tế mà cả builder lẫn nhà đầu tư cần đặc biệt lưu ý.

Một trong những rủi ro lớn nhất là vấn đề Sybil và fake reputation, khi nhiều agent giả mạo có thể liên kết với nhau để tạo đánh giá ảo, khiến uy tín của hệ thống bị sai lệch.

Nếu không có cơ chế xác minh chặt chẽ, người dùng hoặc các agent khác có thể bị dẫn dắt đến lựa chọn sai. Để khắc phục, cộng đồng đang triển khai giải pháp gắn proof_of_payment từ x402 vào từng phản hồi (feedback), buộc mọi đánh giá phải đi kèm bằng chứng thanh toán thật. Song song, các validator cũng phải stake tài sản thông qua EigenLayer AVS và sẽ bị phạt nếu phát hiện xác thực sai.

Rủi ro thứ hai nằm ở khả năng thông đồng giữa agent và validator. Một nhóm validator có thể cố tình xác nhận kết quả sai để “bật đèn xanh” cho các tác vụ gian lận. Để ngăn chặn, các dự án đang áp dụng cơ chế multi-validator quorum: yêu cầu nhiều validator độc lập cùng xác nhận một kết quả hoặc thay thế hoàn toàn TEE bằng ZK-proof nhằm loại bỏ yếu tố con người trong khâu xác thực (điển hình như hướng tiếp cận của Phala và Marlin).

Tiếp theo là vấn đề chi phí xác thực. Với những tác vụ giá trị cao cần đến TEE hoặc ZK-proof, chi phí có thể tăng mạnh, làm mất đi ý nghĩa của các tác vụ thanh toán vi mô.

Giải pháp hiện nay là áp dụng đánh giá theo rủi ro: những nhiệm vụ giá trị thấp có thể chỉ cần uy tín on-chain của agent, trong khi nhiệm vụ giá trị cao mới bắt buộc xác thực nâng cao. Ngoài ra, mô hình restaking trên EigenLayer giúp chia sẻ chi phí giữa nhiều tác vụ, giảm gánh nặng cho từng giao dịch nhỏ.

Một rủi ro khác đến từ sự tập trung hóa registry. Nếu chỉ tồn tại một registry duy nhất và nó bị tấn công hoặc lỗi kỹ thuật, toàn bộ hệ sinh thái agent có thể bị tê liệt. Để phòng ngừa, các nhóm phát triển đang triển khai multi-chain deployment: mỗi Layer 2 như Base, BNB hay Arbitrum đều có một registry độc lập, vận hành theo cơ chế singleton, không phụ thuộc vào Mainnet.

Ngoài ra, khi phong trào ERC-8004 và x402 ngày càng lan rộng, thị trường cũng bắt đầu xuất hiện các meme coin “ăn theo” nhằm lợi dụng danh tiếng của hai tiêu chuẩn này để thu hút dòng tiền đầu cơ. Không ít token được tung ra với tên hoặc ký hiệu na ná, như một chiến thuật “pump-and-dump” hoặc rug-pull trá hình, khiến nhiều nhà đầu tư dễ bị cuốn vào cơn sốt rồi chịu thiệt hại. Vì vậy, việc phân biệt rõ đâu là chuẩn kỹ thuật thật sự, đâu là token ăn theo, là điều bắt buộc với bất kỳ ai tham gia sớm vào mảng này.

Song song đó, rủi ro về quyền riêng tư cũng là một vấn đề đáng chú ý. ERC-8004 lưu trữ metadata của agent trên các hệ thống off-chain như IPFS, và đôi khi các tệp này có thể chứa thông tin nhạy cảm về người dùng hoặc dữ liệu hoạt động.

Nếu không được bảo vệ đúng cách, chúng có thể vi phạm các quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân như GDPR. Để khắc phục, nhiều nhóm phát triển đang thử nghiệm mô hình zero-knowledge metadata, trong đó dữ liệu được mã hóa hoàn toàn và chỉ giải mã khi cần thiết, hoặc triển khai cơ chế TEE-only execution (như Phala Cloud) nhằm đảm bảo thông tin được xử lý trong môi trường bảo mật, hạn chế tối đa nguy cơ rò rỉ dữ liệu.

Tóm lại, như bất kỳ công nghệ non trẻ nào, cơ hội luôn đi kèm rủi ro. Sự xuất hiện của các meme coin, vấn đề xác thực, chi phí vận hành hay rò rỉ dữ liệu đều là những thách thức cần được giải quyết. Dù vậy, hướng đi của cộng đồng đang rõ ràng: xây dựng hệ thống vừa minh bạch, vừa an toàn, nơi các agent có thể hoạt động và tạo giá trị thực mà không cần trung gian.