Giấy phép DeFi là gì? Uniswap hết hạn giấy phép và tác động liên quan
Giấy phép là khái niệm được nhắc đến nhiều trong thị trường phần mềm truyền thống. Tuy nhiên với DeFi thì chúng vẫn còn rất mới mẻ và chỉ có một số dự án sử dụng như Uniswap, Compound, MakerDAO… Vậy giấy phép trong DeFi là gì? Vì sao chúng cần thiết? Bài viết này sẽ giải đáp các câu hỏi trên.
Key Insights
- Giấy phép DeFi giúp developer của dự án định rõ quyền sở hữu, đồng thời giúp ngăn chặn việc sao chép, tái sử dụng hoặc thay đổi giao thức mà không được sự cho phép.
- Các giấy phép phổ biến cho developer là GNU GPL, Apache, MIT, BSD, Mozilla. Tuy nhiên, trong thị trường DeFi thì 3 loại đầu là phổ biến nhất.
- Các dự án lớn trong thị trường có sử dụng giấy phép là Uniswap, Aave, Sushiswap, Synthetix, Kyber, Loopring, Ren, Yearn Finance, Gnosis, Bancor…
- Nếu không tuân thủ giấy phép, bên vi phạm có thể bị kiện pháp lý đồng thời áp dụng khoản phạt đối với các khoản thiệt hại.
- Mặc dù Uniswap vẫn còn bản quyền nhưng họ vẫn bị fork một cách công khai. Điều này có ảnh hưởng đến Uniswap nhưng vẫn không thể tác động đến vị thế của họ vì nhiều lý do khác.
Giấy phép trong DeFi
License (Giấy phép) là gì?
License là một tài liệu pháp lý giúp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của người sở hữu công nghệ hoặc sản phẩm. Đối với các giao thức DeFi, license giúp định rõ quyền sở hữu và phân phối thu nhập cho các nhà phát triển, đồng thời giúp ngăn chặn việc sao chép, tái sử dụng hoặc thay đổi giao thức mà không được sự cho phép của chủ sở hữu.
Các DeFi protocol thường sử dụng các loại license mã nguồn mở (open-source license) như MIT, Apache, GNU GPL... Điều này cho phép bất kỳ ai có thể xem, sửa đổi và phân phối mã nguồn của giao thức, tuy nhiên các điều khoản sử dụng được quy định rõ ràng để bảo vệ quyền lợi của người sở hữu.
Trong bài viết này, Coin98 Insights sẽ tập trung nói về các vấn đề xoay quanh giấy phép trong DeFi với trường hợp cụ thể là Uniswap V3.
Tìm hiểu thêm về Uniswap V3, tại đây.
Bản quyền GPL của Uniswap được đăng tải trên Github.
Quyền lợi khi đăng ký giấy phép
Nếu license vẫn còn bản quyền, phía dự án sẽ tiếp tục được sở hữu và kiểm soát giao thức DeFi. Chủ sở hữu có thể quyết định về việc sử dụng và phân phối giao thức, bao gồm thu phí giao dịch và trích dẫn. Họ cũng có thể quyết định về việc bổ sung các tính năng mới hoặc cập nhật giao thức để đảm bảo tính bảo mật và tính ổn định.
Một số giấy phép phổ biến trong DeFi
Dưới đây là một số giấy phép phổ biến được sử dụng nhiều ở các phần mềm và thư viện mã nguồn mở. Tùy thuộc vào mục đích sử dụng và các yêu cầu của từng DeFi Protocol, các nhà phát triển sẽ lựa chọn giấy phép phù hợp cho phần mềm của mình.
Tuy nhiên, trong DeFi, giấy phép GNU GPL, Apache và MIT là 3 dạng giấy phép được sử dụng rộng rãi nhất.
Một dự án có thể sử dụng nhiều hơn một giấy phép tùy thuộc vào nhu cầu và mục đích của dự án đó. Tuy nhiên, khi sử dụng nhiều giấy phép thì việc quản lý và bảo vệ quyền lợi của các bên có thể phức tạp hơn. Điều này yêu cầu nhà phát triển và cộng đồng cần phải hiểu rõ các giấy phép được sử dụng để tránh xung đột và vi phạm quyền sở hữu trí tuệ.
So sánh giấy phép MIT, Apache và GNU GPL.
GNU General Public License (GPL)
Giấy phép này được phát hành bởi Free Software Foundation (FSF) và bao gồm ba phiên bản khác nhau, với phiên bản 3.0 là phiên bản mới nhất. GPL yêu cầu các phần mềm được phát hành với giấy phép GPL phải được phân phối với mã nguồn mở của nó và các phiên bản sửa đổi cũng phải tuân thủ các điều khoản của giấy phép này.
Giấy phép GPL-3.0 được sử dụng bởi Uniswap, Aave, Sushiswap, Synthetix, Kyber, Loopring, Ren, Yearn Finance, Gnosis, Bancor…
MIT License
Giấy phép này cho phép các nhà phát triển sử dụng, sao chép, sửa đổi và phân phối phần mềm mà không yêu cầu họ phải chia sẻ mã nguồn của mình. MIT License có tính linh hoạt cao và được xem là một giấy phép thoải mái cho các phần mềm mã nguồn mở.
Giấy phép MIT được sử dụng bởi Uniswap, The Graph, Aave, Compound, MakerDAO, Augur, Balancer, Geth, Metamask…
Apache License
Giấy phép này được phát hành bởi Apache Software Foundation và có hai phiên bản khác nhau, với phiên bản 2.0 là phiên bản mới nhất. Apache License cho phép các nhà phát triển sử dụng, sao chép, sửa đổi và phân phối phần mềm mà không yêu cầu họ phải chia sẻ mã nguồn của mình. Tuy nhiên, giấy phép này yêu cầu các phiên bản sửa đổi phải được chứng nhận bởi các giấy phép khác.
Giấy phép Apache 2.0 được sử dụng bởi Synthetix, Compound, MakerDAO, Balancer, Chainlink.
BSD License
Giấy phép này cho phép các nhà phát triển sử dụng, sao chép, sửa đổi và phân phối phần mềm mà không yêu cầu họ phải chia sẻ mã nguồn của mình. BSD License có tính linh hoạt cao và được xem là một giấy phép thoải mái cho các phần mềm mã nguồn mở.
Giấy phép BSD được sử dụng bởi Aave, Sushiswap, Balancer.
Mozilla Public License
Mozilla Public License được Mozilla Foundation phát triển và là một giấy phép mở rộng tương tự như Apache License. Nó cho phép sử dụng, sao chép, sửa đổi và phân phối phần mềm, đồng thời yêu cầu phần mềm phải được phát hành dưới cùng một giấy phép.
Giấy phép Mozilla Public được sử dụng bởi Uniswap, Gnosis, OpenZeppelin.
Giấy phép GPL-3.0 của Uniswap
Giấy phép GPL-3.0 là gì?
Giấy phép GNU General Public License (GPL) là giấy phép được phát triển bởi Free Software Foundation (FSF) và có hai phiên bản chính là GPL-2.0 và GPL-3.0. GPL-3.0 cho phép sử dụng, sao chép, phân phối và sửa đổi phần mềm mà không cần phải nộp bất kỳ khoản phí bản quyền nào.
Tuy nhiên, điều kiện để sử dụng phần mềm được phép theo giấy phép GPL-3.0 là phải duy trì các điều khoản của giấy phép này, đặc biệt là điều khoản về việc phải công bố mã nguồn và giữ nguyên các điều khoản của giấy phép.
Free Software Foundation là gì?
Trang chủ của Free Software Foundation.
Free Software Foundation (FSF) là một tổ chức phi lợi nhuận được thành lập bởi Richard Stallman vào năm 1985. Mục đích của FSF là thúc đẩy việc sử dụng phần mềm tự do và mã nguồn mở trên toàn cầu.
Tuy nhiên, FSF không có tầm ảnh hưởng trực tiếp đến việc áp dụng GPL-3.0 License trong DeFi. GPL-3.0 License là một bản giấy phép mã nguồn mở do FSF quản lý và kiểm soát, nhưng sự tuân thủ các điều khoản trong giấy phép này phụ thuộc vào các nhà phát triển và các tổ chức phát triển phần mềm.
Các quy định của giấy phép GNU GPL
Các quy định chính của giấy phép GNU GPL bao gồm:
- Đòi hỏi tất cả các phần mở rộng và sửa đổi phải được phân phối dưới cùng một giấy phép GPL.
- Yêu cầu bất kỳ phần nào của phần mềm sử dụng hoặc liên kết đến phần mềm được phân phối theo giấy phép GPL cũng phải được phân phối theo giấy phép GPL.
- Yêu cầu đưa ra mã nguồn khi phần mềm được phân phối hoặc cung cấp cho người dùng.
- Cho phép bất kỳ ai sử dụng, sao chép, sửa đổi và phân phối phần mềm.
- Yêu cầu giữ nguyên các điều khoản của giấy phép GPL và ghi rõ tên tác giả.
- Không được phép sử dụng các hành động phá hoại bản quyền để ngăn chặn người khác sử dụng và phân phối phần mềm.
- Không có sự đảm bảo nào về chất lượng phần mềm được phân phối theo giấy phép GPL.
- Không được phép áp đặt bất kỳ giới hạn nào đối với người sử dụng khi sử dụng phần mềm.
- Cho phép sử dụng phần mềm để tạo ra các sản phẩm phần mềm thương mại.
Hậu quả pháp lý nếu không tuân thủ theo giấy phép
Việc tuân thủ theo giấy phép không chỉ là vấn đề pháp lý. Nó là một phần của nền văn hóa mã nguồn mở và thể hiện tinh thần chia sẻ và tôn trọng lẫn nhau trong cộng đồng phát triển phần mềm.
Việc tuân thủ giấy phép và tôn trọng quyền riêng tư của người dùng cũng là yếu tố quan trọng trong việc xây dựng niềm tin của người dùng DeFi. Tuy nhiên, nếu nhà phát triển không tuân thủ các điều khoản của Giấy phép GPL-3.0, họ sẽ phải chịu một số hậu quả sau:
- Bị kiện về mặt pháp lý, bao gồm cả những vấn đề liên quan đến vi phạm bản quyền và quyền sở hữu trí tuệ.
- Bị kiện vì vi phạm các điều khoản đã quy định trong giấy phép.
- Bị đòi lại tất cả các khoản phí mà họ đã nhận được từ việc sử dụng mã nguồn này, hoặc bị cấm sử dụng mã nguồn mở đó hoặc các phiên bản tiếp theo của nó.
- Bị kiện và yêu cầu bồi thường thiệt hại nếu có đối với các sản phẩm vi phạm bản quyền.
Người khởi kiện không chỉ là bên nắm giữ bản quyền mà người dùng thông thường cũng có thể kiện bên vi phạm. Vì vậy, việc tuân thủ bản quyền là điều cần thiết để đảm bảo quyền lợi cho tất cả các bên.
Bối cảnh hiện tại và tương lai của Uniswap
Bối cảnh hiện tại của Uniswap
TVL của Uniswap. Nguồn: DefiLlama.
Hiện tại UniSwap là một trong những giao thức DeFi lớn nhất trên thị trường với TVL đạt 4 tỷ USD. Sàn AMM DEX này cũng có khối lượng giao dịch hằng ngày khoảng 800 triệu USD, tạo ra doanh thu khoảng 1 triệu USD mỗi ngày.
Uniswap bắt đầu với Ethereum và lần lượt mở rộng sang các blockchain khác như Arbitrum, Optimism, Celo, Polygon. Mặc dù Uniswap có phần chậm chân hơn so với các dự án native tại các hệ sinh thái nhưng tác động của Uniswap thường lớn hơn và nhanh chóng lọt top các dự án có TVL cao nhất hệ sinh thái.
Vì lý do này, đội ngũ của Uniswap đã phải gấp rút trong việc triển khai protocol trên BNB Chain trước khi hết hạn bản quyền giấy phép. Nếu không, họ sẽ bị thiệt về khối lượng giao dịch và số lượng người dùng khổng lồ trên BNB Chain.
Vì sao Uniswap hết hạn bản quyền và không thể gia hạn?
Bản quyền Uniswap V3 được bảo vệ bởi giấy phép GPL-3.0, với thời hạn 2 năm kể từ ngày Uniswap V3 được phát hành vào tháng 4 năm 2021. Vì vậy, bản quyền Uniswap V3 sẽ hết hạn vào tháng 4 năm 2023.
Nguyên nhân của việc hết hạn bản quyền là do giấy phép GPL-3.0 không cho phép việc gia hạn bản quyền, mà chỉ được phép phân phối và sử dụng các tài nguyên mã nguồn mở với các điều kiện được quy định trong giấy phép.
Do đó, sau mốc thời gian tháng 4/2023, nếu Uniswap v3 sử dụng mã nguồn mở, họ sẽ vi phạm giấy phép GPL-3.0. Điều này nhằm đảm bảo tính cạnh tranh và khuyến khích sự phát triển và chia sẻ mã nguồn mở.
Hành động của khi Uniswap hết hạn bản quyền
Khi bản quyền của Uniswap v3 hết hạn, một số bối cảnh có thể xảy ra, bao gồm:
- Uniswap không làm gì và giấy phép trở thành mã nguồn mở
Điều này có thể dẫn đến việc nhiều dự án DeFi khác sử dụng mã nguồn của Uniswap v3 để phát triển các dịch vụ và ứng dụng của riêng mình.
- Uniswap chuyển sang sử dụng giấy phép khác
Uniswap có thể quyết định chuyển sang sử dụng một giấy phép khác như Apache hoặc MIT. Điều này sẽ cho phép Uniswap giữ được quyền kiểm soát và tài sản trí tuệ của họ trong khi vẫn cho phép người dùng sử dụng mã nguồn của họ để phát triển các dịch vụ mới.
- Thực hiện các biện pháp gia hạn khác
Nếu Uniswap muốn gia hạn bản quyền, họ sẽ phải phát hành phiên bản mới của Uniswap v3 dưới một giấy phép khác thay vì GPL 3.0, điều này có thể gây ra một số thay đổi phức tạp trong việc quản lý mã nguồn và sử dụng công nghệ của Uniswap.
Liệu Uniswap có hụt hơi trước đối thủ?
Theo góc nhìn của Coin98 Insights, Uniswap sẽ không dễ dàng hụt hơi trước đối thủ cho dù bị mất đi quyền lợi từ bản quyền vốn có. Hiện tại, khi bản quyền chưa hết hạn, Uniswap đã bị fork ở rất nhiều chain khác nhau (theo DefiLlama). Cộng đồng developer đã fork cả 2 phiên bản Uniswap v2, v3 và tạo thành rất nhiều sản phẩm khác trên thị trường.
Tuy nhiên, điều này không hề khiến vị thế của Uniswap suy giảm nhiều vì sự thành công của Uniswap không đến từ việc kiểm soát bản quyền mà đến từ rất nhiều yếu tố như:
- Chất lượng sản phẩm liên tục cải tiến từ Uniswap v1 v2 v3.
- Có tuổi đời trong thị trường khi phát triển từ năm 2018 và được nhiều quỹ lớn đầu tư.
- Là một trong số ít sản phẩm tạo ra Real Yield cho DeFi.
- Là sàn được quản lý bởi DAO và hỗ trợ bởi Uniswap Foundation.
- Là sàn có thanh khoản cao, trải nghiệm mượt và hoàn toàn permissionless.
- Có cộng đồng sôi nổi, network effect mạnh, uy tín thương hiệu cao (Đây là yếu tố mà các dự án mới không thể fork).
Ngoài ra, trong thời gian tới Uniswap có nhiều chiến lược mới với sản phẩm wallet, NFT marketplace… Vì vậy, Uniswap sẽ khó có thể hụt hơi nếu như họ tiếp giữ vững phong độ như từ trước đến nay.
Các dự án fork từ Uniswap. Nguồn: DefiLlama.
Tổng kết
Sự kiện hết hạn giấy phép GPL-3.0 của Uniswap V3 là một vấn đề quan trọng trong ngành DeFi, ảnh hưởng đến quyền sở hữu và định hướng phát triển của giao thức. Tuy nhiên, Uniswap V3 và các nhà phát triển có nhiều giải pháp để giữ lại quyền sở hữu bản quyền, đồng thời cũng có nhiều thách thức và cơ hội để tăng cường sự cạnh tranh và tính hấp dẫn của giao thức trong tương lai.