Hành trình phát triển của memecoin trong crypto
Meme lan truyền trên internet giống như bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, thay vì lây lan virus từ người này sang người khác, chúng lây lan các biểu tượng và ý tưởng mang tính văn hoá từ tâm trí này sang tâm trí khác.
Với sự ra đời của memecoin, giờ đây những biểu tượng và ý tưởng mang tính văn hoá này cùng khả năng lây lan của chúng đã trở thành đối tượng để giao dịch và đầu cơ. Sở hữu vốn hóa thị trường hơn 60 tỷ USD và khối lượng hàng ngày vượt quá 13 tỷ USD, memecoin đang trở thành một nhân tố đem lại trị tài chính đáng kể.
Dường như mỗi chu kỳ của thị trường đều gắn liền với một số dạng memecoin, tuỳ thuộc vào công nghệ cơ bản của chu kỳ đó (proof-of-work, ERC20, NFT). Mặc dù memecoin tồn tại ở các nền tảng khác nhau nhưng chúng tích luỹ giá trị theo cùng một cách: sự chú ý và những cơn phấn khích của cộng đồng.
Để có thể tồn tại lâu dài, memecoin cần sở hữu một cộng đồng mạnh, nhà sáng lập hay “người phát ngôn” có khả năng tạo nội dung, quảng bá thương hiệu và truyền bá “meme”.
Các memecoin thời kỳ đầu thường ra mắt một cách công bằng (fair launch), với việc nhóm sáng lập không được phân bổ trước token. Tuy nhiên, giai đoạn gần đây đã bắt đầu nổi lên các dự án memecoin có đội ngũ sáng lập theo sát để tăng cường sự chú ý của cộng đồng, chẳng hạn các dự án PFP (Profile picture NFT).
Những memecoin đầu tiên: 2013-2014
Vào năm 2013, Jackson Palmer, thành viên nhóm marketing của Adobe Systems và Billy Markus, kỹ sư phần mềm của IBM, đã hợp tác để tạo ra Dogecoin. Họ lấy cảm hứng từ meme “Doge” phổ biến trên mạng thời đó với hình ảnh chú chó Shiba Inu.
Jackson Palmer sau đó đã đăng lên Twitter một tuyên bố có vẻ như đùa cợt: “đầu tư vào dogecoin đi, khá chắc đây sẽ là đột phá lớn tiếp theo”. Bất chấp nguồn gốc không nghiêm túc của mình, Dogecoin được cộng đồng đánh giá như một loại crypto tiềm năng.
Dogecoin ban đầu sử dụng hàm băm Scrypt với thuật toán đồng thuận proof-of-work (bằng chứng công việc), cho phép các thợ đào xác thực giao dịch trên mạng. Tuy nhiên, vào cuối năm 2014, Dogecoin chuyển sang hoạt động khai thác hợp nhất với Litecoin, cho phép thợ đào Litecoin Scrypt có thể đồng thời khai thác Dogecoin mà không phải trả thêm phí.
Thành công của Dogecoin đã mở đường cho một thế hệ token “văn hoá” mới sử dụng cơ chế proof-of-work mang tính bất kính, hài hước hay mỉa mai.
Sau chó Shiba Inu thì gấu trúc cũng trở thành nguồn cảm hứng của memecoin với Pandacoin ra mắt vào ngày 11/2/2014, được mệnh danh là “Doge-Coin châu Á” hay “Doge 2.0”. Thời điểm này cũng có những memecoin cố gắng thu hút một cộng đồng cụ thể, chẳng hạn PotCoin, ra mắt ngày 21/1/2014 dành cho ngành công nghiệp cần sa.
Ngoài ra, có thể kể đến những đồng meme dựa trên người nổi tiếng như CoinYe ra đời vào ngày 2/1/2014. Đồng meme dùng hình ảnh của nghệ sĩ hip hop người Mỹ Kanye West dù West không có liên kết gì với dự án. CoinYe đã bị huỷ bỏ sau khi West đệ đơn kiện dự án. Tương tự là MaxCoin ra mắt vào ngày 29/1/2014, tập trung vào phát thanh viên và nhà sản xuất phim người Mỹ gốc Salvador Max Keiser.
Memcoin và sự trỗi dậy của Ethereum: 2017-2018
Sự xuất hiện của Ethereum đã thổi một luồng sinh khí mới vào thị trường, cho phép nhiều ứng dụng hơn ra đời với trải nghiệm người dùng tốt hơn. Đồng thời nó cũng thổi bùng lên cơn sốt ICO (Đợt phát hành coin đầu tiên).
Thời kỳ này, memecoin không chiếm vị trí chủ đạo trên sân khấu thị trường nhưng vẫn xuất hiện một số đồng thu hút chú ý.
Đơn cử có Useless Ethereum Token, ra mắt vào tháng 6/2017 để chế nhạo ý tưởng về ICO. UET CEO, người sáng lập ẩn danh của dự án, nói với New York Observer: “Tôi nhận ra rằng mọi người không thực sự quan tâm đến sản phẩm. Họ chỉ quan tâm đến việc bỏ ra chút tiền, nhìn chart và sau đó thu lại một chút tiền nhiều hơn”.
Chỉ trong vòng chưa đầy ba ngày sau khi ra mắt, đồng meme này đã huy động được hơn 40,000 USD.
Ngoài ra, có thể kể đến HayCoin ra mắt vào 2018 - memecoin chuẩn ERC-20 đầu tiên được triển khai trên Uniswap. Ban đầu, Hayden Adams, sáng lập Uniswap, tạo ra HayCoin như một phiên bản thử nghiệm có phí gas thấp.
Thời điểm đó, khối lượng giao dịch của nó không đáng kể, tuy nhiên, vào năm ngoái đồng meme này có cú hồi sinh ngoạn mục. Sự chú ý và đầu cơ của cộng đồng khiến Adams vô cùng ngạc nhiên và khiến ông đi đến quyết định đốt gần như toàn bộ nguồn cung HAY trong ví của mình.
Memecoin và những NFT đầu tiên: 2016 - 2019
Giữa năm 2016 - 2018, một nhóm các nhà phát triển giao thức hợp đồng thông minh xây trên mạng Bitcoin và những người đam mê meme Pepe đã tạo ra Rare Pepe Wallet, Pepe Cash và tuyển chọn các meme “Rare Pepe” để giao dịch trên Counterparty Protocol.
Vào tháng 9/2016, những Rare Pepe đầu tiên được khai thác ở khối 428,919 trên Bitcoin, với tuổi đời sớm hơn các NFT phổ biến trên Ethereum. Đến năm 2017, một cộng đồng đã phát triển xung quanh những bộ sưu tập kỹ thuật số Rare Pepe, giúp thúc đẩy các nhà phát triển xây dựng nền tảng để lập danh mục và trao đổi những hình ảnh này.
Và như thế, thị trường crypto art đầu tiên đã ra đời. Đáng chú ý, vào ngày 26/10/2021, một Rare Pepe với tên gọi PEPENOPOULOS đã được bán tại cuộc đấu giá của Sotheby's với giá 3.6 triệu USD.
Một ví dụ khác về memecoin đóng vai trò như vật phẩm sưu tập là Unisocks (SOCKS) do Hayden Adams ra mắt vào ngày 9/5/2019. Về cơ bản, Unisocks là một NFT “thử nghiệm” được niêm yết trên Uniswap, đại diện cho một đôi tất vật lý có phiên bản giới hạn với giá linh hoạt mà người dùng có thể mua ở bất kỳ đâu trên thế giới.
Người nắm giữ SOCKS có thể bán chúng thông qua nền tảng Unisocks bất cứ lúc nào họ muốn. Với giá mỗi SOCKS hiện tại rơi vào khoảng 53,000 USD, đây có thể là những đôi tất đắt nhất thế giới.
Memecoin “thức ăn” và Mùa hè DeFi: 2020
Vào tháng 6/2020, Compound Finance đã mở ra phong trào phân phối token theo kiểu mới, trong đó người dùng sẽ được thưởng token khi khoá tài sản của mình để cung cấp thanh khoản cho dự án.
Làn sóng “yield farming” này đã khởi động Mùa hè DeFi với sự xuất hiện của những memecoin “thức ăn” có APY (tỷ suất lợi nhuận hàng năm) lên đến 10,000%. Có thể kể đến Sushi, ra mắt vào tháng 8/2020, một bản fork của Uniswap với một token là memecoin; hoặc Spaghetti, ra mắt vào 21/8/2020, trong đó những người dùng khoá tài sản sẽ được nhận lại token ERC-20 giảm phát PASTA.
Thực tế, theo định nghĩa, những coin chủ đề thức ăn này không chính xác là memecoin. Tuy nhiên, do chúng được tạo ra ồ ạt để “ăn theo” xu hướng yield farming mà không chứa nhiều ý nghĩa thực tế, nên người ta vẫn xếp chúng vào nhóm memecoin.
Memecoin chủ đề chó: 2021
Trong thời kỳ buồn chán và căng thẳng của đại dịch Covid, những nhà giao dịch crypto đã có một thú vui mới: giao dịch các memecoin chủ đề chó.
Dù DOGE đã xuất hiện vào năm 2018, nhưng nhờ rất nhiều tweet của Elon Musk về meme Doge, đồng meme này đã đạt đỉnh vào tháng 5/2021, với mức vốn hóa thị trường 90 tỷ USD.
Sự thành công bất thần của DOGE dẫn đến một đợt sóng các memecoin chủ đề chó. Có thể kể đến Shiba Inu, ra mắt vào tháng 10/2021 từ người sáng lập ẩn danh Ryoshi. Ryoshi đã quảng bá Shiba Inu như là “kẻ tiêu diệt Dogecoin”, lập luận rằng công nghệ của memecoin này “hướng đến cộng đồng” nhiều hơn.
Tiếp theo là sự xuất hiện của Floki vào tháng 11/2021 từ một nhà phát triển ẩn danh, người đã từ bỏ dự án ngay sau nó khi ra mắt. Floki lấy cảm hứng từ tên chú chó của Elon Musk và cũng được mệnh danh là “Shiba Inu tiếp theo”. Chỉ vài tháng sau khi ra mắt, Floki đã được đạt mức định giá rất cao.
Memecoin thế hệ mới: 2023 đến nay
Khi thị trường dần bước vào giai đoạn hồi phục, memecoin nổi lên như một trong số ít phân khúc tiếp tục thu hút đông đảo sự chú ý của cộng đồng. Có thể nói, nhiều cơn sốt gần đây thuần được thúc đẩy bởi các memecoin đa dạng chủ đề và hướng tiếp cận.
Đầu tiên phải nhắc đến mạng Bitcoin, “anh cả” của thị trường cũng đã bắt đầu bước vào cuộc chơi memecoin với sự xuất hiện của các giao thức mới như Ordinals, BRC-20, Runes.
Các hệ sinh thái cũng phát triển memecoin của riêng mình: Brett (Base), Degen (Farcaster), Toise (Blast), Seiyan (Sei), Lube (Linea), COQ (AVAX)... Trong đó, memecoin của hệ Solana khuấy đảo cộng đồng với Bonk, Wif, Popcat.
Cũng có những memecoin tận dụng những meme phổ biến hiện tại trên internet như DogWifHat, Pepe, Wojack. Ngoài ra cũng xuất hiện những memecoin “ăn theo” các nhân vật nổi tiếng ở Mỹ như Trump, Tremp, Jeo Boden…
Memecoin trong mắt nhiều người khá giống một tấm vé ẩn chứa trong mình cơ hội làm giàu, được thúc đẩy bởi những người có ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội hay những suy đoán về các xu hướng và ý tưởng xã hội. Nhưng bất kể là gì đi nữa, memecoin vẫn tiếp tục phát triển không ngừng kể từ thời khởi thuỷ của crypto.
Đọc thêm: Để memecoin không chỉ là đầu cơ.