Dự án tìm vốn, nhà đầu tư tìm sóng: Bạn ở đâu trong xu hướng IPO?
Dự án đã phát hành token có thể IPO không?
Câu trả lời là hoàn toàn có thể, nhưng không hề dễ. Một dự án đã phát hành token vẫn có cơ hội IPO trong tương lai, miễn là đáp ứng được các yêu cầu khắt khe về pháp lý, tài chính và cấu trúc tổ chức từ các sàn giao dịch lớn như Nasdaq hoặc NYSE.
Hiện tại vẫn chưa có dự án nào đi trọn con đường này. Tuy nhiên, các tín hiệu đã bắt đầu xuất hiện. Binance từng nhiều lần úp mở khả năng IPO, trong khi Coinbase – dù đã được niêm yết với mã COIN, vẫn đang rục rịch phát hành token riêng cho Layer 2 Base.
Điều đó cho thấy: việc phát hành token và IPO không nhất thiết loại trừ nhau, mà có thể tách biệt vai trò như giữa công ty mẹ và công ty con trong thị trường truyền thống.
Tuy nhiên, các công ty crypto hiện nay vẫn đang khá dè chừng trong việc kết hợp cả hai. Phát hành token và IPO đại diện cho cùng một pháp nhân có thể làm gia tăng rủi ro pháp lý, đặc biệt khi SEC vẫn xem nhiều token là chứng khoán chưa đăng ký.
Với nhà đầu tư, đây là điều cần đặc biệt chú ý, vì mô hình kết hợp hoặc tách biệt giữa token và cổ phiếu sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và cơ hội đầu tư.
Nếu phải chọn ra hai dự án DeFi tiềm năng nhất để IPO, thì Aave và Sky (MakerDAO) là hai ứng viên nặng ký. Những dự án này có dòng tiền thật, lợi nhuận thật và hệ sinh thái bền vững trong suốt 4 - 5 năm qua, đây là điều hiếm thấy trong thế giới Web3.
Aave tạo ra doanh thu ổn định từ chênh lệch giữa người vay và người cho vay. Với TVL hơn 25.2 tỷ USD, giao thức này thu về 485 triệu USD phí trong năm qua, trong đó Aave Foundation nhận được 63 triệu USD.
Sky cũng không kém cạnh khi stablecoin DAI hiện có vốn hóa 4.3 tỷ USD và tạo ra doanh thu 205 triệu USD từ phí giao dịch. Nếu chỉ xét về dòng tiền, cả hai đều dư sức đạt tiêu chuẩn niêm yết của Nasdaq hoặc NYSE.
Nhưng có lợi nhuận thôi là chưa đủ. Cả Aave và Sky hiện vẫn chưa công bố báo cáo tài chính theo chuẩn GAAP – bộ tiêu chuẩn kế toán được chấp nhận toàn cầu và bắt buộc đối với các công ty muốn niêm yết tại Mỹ. Đây là rào cản đầu tiên.
Thách thức lớn hơn nằm ở cấu trúc pháp lý. Aave và Sky đều đang vận hành dưới dạng DAO (tổ chức tự trị phi tập trung) và chưa có pháp nhân rõ ràng tại bất kỳ quốc gia nào. Nếu muốn IPO, họ buộc phải chuyển đổi sang mô hình công ty cổ phần như cách Circle đã làm với USDC. Nhưng việc “tập trung hóa” như vậy có thể gây phản ứng ngược từ cộng đồng holder, những người vốn ủng hộ tính phi tập trung từ đầu.
Ngoài lợi nhuận và pháp nhân, còn một yếu tố nữa là kiểm toán. Hầu hết các dự án crypto đều không thực hiện kiểm toán tài chính đầy đủ do không bị buộc phải làm vậy trong môi trường phi tập trung. Nếu muốn bước vào sân chơi IPO, họ cần minh bạch như một công ty tài chính thực thụ.
Tuy nhiên, nếu vượt qua được những thách thức kể trên, Aave và Sky sẽ sở hữu một lợi thế cực lớn: nền tảng tài chính vững chắc, thương hiệu mạnh và cộng đồng đông đảo. Việc IPO không chỉ giúp họ huy động vốn từ nhà đầu tư truyền thống mà còn mở rộng hệ sinh thái DeFi ra thế giới ngoài crypto – thứ mà hiện tại rất ít dự án làm được.
IPO có khiến dòng vốn rời khỏi thị trường crypto?
Đây là chủ đề gây tranh cãi lớn trong cộng đồng, bởi bản chất của blockchain từ đầu đã định vị như một “phản đề” của tài chính truyền thống. Khi các công ty crypto bước lên sàn chứng khoán – một hệ thống vốn đại diện cho luật lệ, sự kiểm soát và chủ nghĩa tư bản tập trung, liệu có phải crypto đang từ bỏ lý tưởng ban đầu?
Một bộ phận lo ngại rằng IPO sẽ kéo dòng tiền khỏi thị trường token. Ví dụ, nếu một công ty phát hành cả token và cổ phiếu, nhưng chỉ phân phối lợi nhuận cho cổ đông, không chia sẻ gì với token holder, thì người dùng sẽ dần chuyển vốn sang cổ phiếu. Token trở thành “hàng hóa phụ”, bị loãng giá trị, mất động lực nắm giữ.
Tuy nhiên, theo góc nhìn khác, quy mô thị trường crypto còn quá nhỏ, tổng vốn hóa toàn thị trường chưa bằng công ty Apple. Việc các công ty crypto được niêm yết trên Nasdaq hay NYSE không hẳn khiến dòng tiền chảy ra, mà đây là cánh cửa để tiền truyền thống chảy vào.
IPO giúp thu hút dòng vốn từ nhà đầu tư tổ chức, quỹ hưu trí, các định chế tài chính truyền thống, những dòng tiền mà crypto chưa từng tiếp cận trực tiếp.
Tất nhiên, không phải lúc nào việc lên sàn cũng có lợi cho thị trường. “Coinbase đã nhiều lần bán lượng Ethereum thu được từ Base nhằm làm đẹp báo cáo tài chính”, Andre Cronje – nhà sáng lập Sonic (Fantom), từng tố cáo. Động thái này khiến giá Ethereum chịu áp lực, trong khi cổ phiếu COIN hưởng lợi.
Ethereum: “Vườn ươm” cho làn sóng IPO Web3
Nếu làn sóng IPO thực sự bùng nổ trong crypto, Ethereum đang nắm gần như toàn bộ lợi thế trở thành "vườn ươm" cho các dự án được niêm yết. Blockchain này hiện là nền tảng của hơn 70% các ứng dụng DeFi hàng đầu, bao gồm Aave, Synthetix, Uniswap và Lido.
Không phải các dự án DeFi nào cũng có thể IPO, nhưng nếu có, chỉ những cái tên trên Ethereum mới đủ điều kiện: có doanh thu, có người dùng, có thương hiệu, và đặc biệt là minh bạch.
Không chỉ hệ sinh thái DeFi, mà cả những công ty chuẩn bị hoặc đã IPO cũng đang dựa hoàn toàn vào Ethereum. Circle – đơn vị phát hành USDC, có hơn 65% nguồn cung stablecoin này trên Ethereum, tương đương hơn 36 tỷ USD.
Trong khi đó, Base – Layer 2 của Coinbase, một trong những dòng doanh thu tăng trưởng nhanh nhất của sàn này cũng được xây dựng trên Ethereum.
Xu hướng IPO thậm chí còn song hành với một xu hướng khác: tài sản thực (RWA) trên blockchain. Mọi hoạt động RWA lớn nhất hiện tại, từ token hóa quỹ trái phiếu, bất động sản, đến tín dụng đều đang diễn ra trên Ethereum hoặc các Layer 2 như zkSync. Ethereum gần như không có đối thủ trong mảng này.
Tuy nhiên, ở một mảng ngách hơn là cổ phiếu được mã hóa, sân chơi vẫn còn bỏ ngỏ. Vốn hóa mảng này mới chỉ hơn 300 triệu USD, và cái tên nổi bật nhất hiện tại lại là Algorand, không phải Ethereum. Nhưng không có gì đảm bảo Algorand sẽ giữ được vị thế đó. Rất có thể Ethereum, Solana hoặc Base sẽ lấn sân và chiếm lĩnh thị phần khi cuộc chơi đủ lớn.
Nhà đầu tư có thể làm gì để không bỏ lỡ xu hướng này?
Xu hướng IPO trong lĩnh vực blockchain đang mở ra nhiều cơ hội đầu tư mới, đặc biệt cho những ai am hiểu cả tài chính truyền thống lẫn phi tập trung. Đây không còn là sân chơi chỉ dành cho các quỹ đầu tư hay tổ chức lớn, mà nhà đầu tư cá nhân cũng có thể tham gia nếu chuẩn bị đủ kiến thức và công cụ.
Việc token hóa cổ phiếu là một trong những bước đột phá đáng chú ý. Coinbase đang lên kế hoạch token hóa cổ phiếu COIN, cho phép nhà đầu tư crypto tiếp cận cổ phiếu dễ dàng hơn, ví dụ như mua bằng USDC hoặc ETH thông qua các nền tảng như Securitize, tZero hay Polymath. Điều này giúp rút ngắn khoảng cách giữa tài chính truyền thống và Web3.
Một cách tiếp cận khác là theo dõi các công ty blockchain đang chuẩn bị IPO như Blockchain.com, Bithumb, OKX hay Tron. Những công ty này có thể đang bị định giá thấp so với tiềm năng, tạo ra cơ hội đầu tư hấp dẫn. Với lợi thế hiểu biết về thị trường crypto, nhà đầu tư Web3 có thể nhìn ra những tín hiệu mà các nhà đầu tư truyền thống dễ bỏ qua.
Nếu đã sẵn sàng, nhà đầu tư có thể lựa chọn mua cổ phiếu các công ty blockchain thông qua sàn Etoro, Robinhood… hoặc dưới dạng cổ phiếu được token hoá. Dù là hình thức nào, điều quan trọng là nhà đầu tư phải hiểu rõ mô hình kinh doanh, lợi thế cạnh tranh và rủi ro của từng công ty.
Ngoài ra, khi cổ phiếu truyền thống dần được token hóa, người dùng Web3 sẽ có thể tiếp cận các cổ phiếu lớn như Tesla, Apple, Nvidia... một cách dễ dàng, không cần thông qua quy trình pháp lý phức tạp. Đây là một bước tiến lớn về khả năng tiếp cận tài sản truyền thống thông qua blockchain.
Vậy có nên tham gia vào làn sóng IPO này hay không? Câu trả lời phụ thuộc vào khẩu vị rủi ro của từng người. So với phần lớn dự án crypto, cổ phiếu – đặc biệt của các công ty lớn, là loại tài sản có mức độ ổn định cao hơn. Ví dụ, cổ phiếu MSTR của MicroStrategy đã tăng hơn 245% trong một năm qua, chủ yếu nhờ chiến lược nắm giữ Bitcoin.
Nếu muốn đầu tư dài hạn nhưng không muốn chịu biến động quá mạnh, nhà đầu tư có thể cân nhắc lựa chọn này, nhưng vẫn chỉ đầu tư với số vốn có thể mất, do cổ phiếu MSTR (và cổ phiếu các công ty thu mua Bitcoin) có sự tương quan lớn với giá Bitcoin.
Đọc thêm: Kỷ nguyên IPO: Crypto thôi “nổi loạn”, bắt đầu chơi theo luật Phố Wall