Từ biểu tượng cộng đồng đến công cụ đầu cơ: Thị trường meme coin đang đi quá xa?

Khi những cái chết được token hóa, những lời trăng trối bị đẩy giá, và lòng thương cảm biến thành lợi nhuận đầu cơ, meme coin đang trượt sâu vào vòng xoáy đạo đức khi ngày càng nhiều đồng ra đời trên nỗi đau người khác.

nghianq

Published 2 days ago

8 min read

Khi vụ việc đau lòng bị biến thành meme coin

Ngày 21/2/2025, cộng đồng crypto trên X “lặng người” khi nghe tin Arnold Robert Haro – một thanh niên 23 tuổi ở California (Mỹ) đã tự sát bằng súng và còn livestream cái chết của mình. Trước khi bóp cò, Haro đã để lại lời trăng trối: “Nếu tôi chết, hãy biến cái chết này thành một meme coin”.

Toàn cảnh vụ việc đã được phát sóng trực tiếp cho những người theo dõi tài khoản X @MistaFuccYou của Haro. Video của Haro thậm chí còn xuất hiện trên tab “Trending” của X, trước khi đội ngũ X xoá cảnh quay đau thương này khỏi nền tảng.

Theo The Wall Street Journal, trước khi xảy ra vụ việc, Haro đã liên tục bị rug pull. “Khi vay tiền từ bố mẹ để mua token TRUMP, tôi hứa với họ sẽ mang về cả gia tài, nhưng giờ đồng này xuống quá”, anh viết trên X. Anh còn để tên hiển thị cho tài khoản của mình là “Tôi thực sự nghèo”.

Điều đáng nói là ngay sau khi Haro qua đời, nhiều meme coin lấy “cảm hứng” từ cái chết của anh đã xuất hiện. Một số trader “ngửi thấy mùi tiền”, liên tục mua vào đồng coin MistaFuccYo (MISTA), đẩy vốn hoá token này lên tới 2.1 triệu USD. Vài giờ sau, MISTA đã nhanh chóng sụp đổ, giảm tới 96% giá trị.

Cộng đồng crypto đã bày tỏ sự giận dữ với hiện tượng này. “Nếu đang trade đồng coin liên quan đến cái chết của Haro, các người thật là bệnh hoạn”, tài khoản Beanie nói.

Trong phần bình luận trên Pump.Fun, một người dùng còn viết: “Token này cho thấy ngành meme coin đang thật tệ hại và phi đạo đức”, nhưng trớ trêu thay, người này lại kết thúc bình luận bằng việc kêu gọi mọi người đầu tư vào MISTA.

Thêm một cái chết bị biến thành meme coin, nhưng lần này lạ lắm

Ngày 6/5/2025, cộng đồng crypto lại được một phen dở khóc dở cười khi chứng kiến câu chuyện của Jeffy Yu – nhà sáng lập dự án AI Zerobro. Hôm đó, trang web Legacy.com bất ngờ đăng cáo phó của nhà sáng lập trẻ tuổi, ghi nhận rằng anh đã qua đời ở tuổi 22.

“Khi bạn đang đọc những dòng này thì tôi cũng đã không còn trên cõi đời này nữa. Tôi để lại một đồng coin mang tính di sản – cũng là tác phẩm nghệ thuật cuối cùng của tôi, tên nó là $LLJEFFY”, Jeffy Yu “trăng trối” trong một bài blog được đăng cùng ngày.

Ngay lập tức, token LLJEFFY – được phát hành thông qua nền tảng Pump.fun trên Solana, đã tăng mạnh 2,100% và đạt vốn hoá gần 105 triệu USD.

Tuy nhiên, các trader nhanh chóng nhận ra địa chỉ ví triển khai token (deployer wallet) vẫn đang mua thêm LLJEFFY, dù Jeffy Yu đã “qua đời”. Giá token LLJEFFY cũng giảm 87% chỉ trong một giờ sau đó.

Đến ngày 8/5/2025, những phóng viên của tờ The San Francisco Standard đột nhiên phát hiện Jeffy Yu vẫn còn sống khoẻ mạnh và đang đi dạo. Anh còn than thở mình đã bị “làm phiền” và “quấy rối”, và rằng cha mẹ tội nghiệp của anh giờ sẽ phải chuyển nhà.

“Nhìn vào mắt tôi đi, bạn có thấy tôi đang khổ như thế nào không?”, Jeffy Yu nói, sau đó xua đuổi cánh phóng viên.

Meme coin đang “sa ngã”

Meme coin ra đời từ năm 2013 với sự xuất hiện của Dogecoin. Về bản chất, những đồng tiền này là một loại crypto thuần về đầu cơ tài chính. Trong thị trường crypto trị giá 2,800 tỷ USD, meme coin trở nên nổi bật vì hầu như không có giá trị nội tại.

“Ban đầu, meme coin là những tài sản "cho vui", chúng cho phép một cộng đồng có thể gói gọn văn hoá của mình vào một đồng coin chung”, Nic Puckrin – nhà sáng lập The Coin Bureau, nói. “Nhưng về sau này, meme coin không còn giúp ích cho cộng đồng nữa, chúng đã trở thành công cụ để nhà phát hành kiếm lời thật nhiều và thật nhanh từ cộng đồng”.

Theo John Authers – nhà báo kỳ cựu của Bloomberg, xu hướng kiếm lời từ cộng đồng đã tạo ra một thị trường meme coin không có ứng dụng thực tế nào. Còn theo Michael Lebowitz, chuyên gia quản lý tài sản tại RIA Advisors, thị trường đang quá say mê với meme coin, mà gần đây nhất là cơn sốt do các đồng TRUMP và MELANIA tạo ra.

“Chỉ phút chốc sau khi được phát hành, các đồng này tăng giá chóng mặt, biến những bit dữ liệu 0 và 1 trong code máy tính thành hàng chục tỷ USD”, Michael Lebowitz nói.

Ông cho rằng nhiều kênh truyền thông đang tuyên truyền rằng những đồng meme coin sẽ mang lại sự giàu có. Tuy nhiên, những meme coin này chỉ mang lại lợi nhuận cho những nhà phát hành coin và một số trader, còn tổng lượng tiền trong hệ thống không hề thay đổi.

“Những coin này không tạo ra của cải, chúng chỉ chuyển sự giàu có từ người mua sang người bán”, Michael Lebowitz nhận xét.

Về mặt đạo đức, meme coin cũng ngày càng vượt quá những “thuần phong mỹ tục” chung của Internet. “Chúng ta đã bước đến giai đoạn mà mọi người đều hướng ánh nhìn về meme coin chữ Vạn (biểu tượng của Đức Quốc Xã) mà Kanye West sắp sửa phát hành”, Azeem Khan từ Foresight Ventures nhận xét. “Meme coin giờ kinh khủng quá”.

Đọc thêm: TRUMP, MELANIA, CAR, LIBRA: Giờ "rug pull" của tổng thống

Pump.Fun và tổng thống Mỹ phải chịu trách nhiệm?

Ra mắt vào tháng 1/2024, Pump.Fun – nền tảng hỗ trợ phát hành token trên Solana, cho phép bất kỳ ai cũng có thể tạo ra meme coin mà gần như không tốn phí. Chỉ một năm sau đó, Pump.Fun đã cho ra đời gần 6 triệu meme coin.

Tính năng livestream được tích hợp trên Pump.Fun cũng từng dẫn đến những tình huống “khó đỡ”. Một trong số đó là vụ việc một người đàn ông bị bỏng nặng ngay trên sóng livestream khi đang quảng bá meme coin.

Trả lời phỏng vấn của Business Insider, trader meme coin Vic Laranja cho rằng Pump.Fun có thể là nguyên nhân của cơn sốt meme coin suốt một năm qua, còn nhà báo Joel Khalili của Wired thậm chí còn quy trách nhiệm cho Pump.Fun đối với hiện tượng meme coin sau cái chết của Haro.

Tuy nhiên, đối mặt với những chỉ trích, Troy Gravitt, người phát ngôn của Pump.Fun, phản bác rằng những đồng coin này không vi phạm chính sách của nền tảng. “Chúng tôi thừa nhận cái chết của Haro là một bi kịch, nhưng những token này không đi kèm với những nội dung bất hợp pháp hoặc phản cảm”, ông nói.

Trên thực tế, sự xuất hiện của Pump.Fun đã giúp tiêu chuẩn hoá hoạt động phát hành meme coin, hạn chế tình trạng người mua không bán được token, hoặc nhà phát hành mint token vô tội vạ.

Khi nhận thấy tính năng livestream đang góp phần cổ xuý cho “hình ảnh khoả thân, vũ khí và đe doạ tự sát”, Pump.Fun cũng đã dừng tính năng này (nhưng gần đây đã mở lại một cách hạn chế). Dù vậy, theo Vic Laranja, như vậy là chưa đủ, vì nền tảng đã không ngăn chặn được những vụ “pump dump” và mô hình Ponzi.

Không chỉ Pump.Fun, tổng thống Mỹ Donald Trump cũng bị chỉ trích là đã góp phần tạo nên làn sóng meme coin mất kiểm soát. Sự kiện ra mắt meme coin của ông đã đẩy cuộc chiến giành sự chú ý của cộng đồng lên một mức độ mới, nơi mà chỉ có những ý tưởng cực đoan như vụ tự sát của Haro mới tạo ra những meme coin nổi bật nhất.

“Tổng thống của một trong những quốc gia quyền lực nhất thế giới ra mắt đồng coin, chuyện này sẽ đi xa đến mức nào nữa?”, Azeem Khan nói. “Khi những đồng coin vô nghĩa đạt đỉnh, chúng sẽ cắm đầu nhanh tới mức nào?”.