Nâng cấp Pectra thành công: Ethereum tăng 20%, mức tăng cao nhất kể từ 2021

Pectra - bao gồm 11 đề xuất cải tiến (EIP), được xem là bản nâng cấp lớn nhất của Ethereum, kể từ Dencun vào tháng 3/2024.

Trọng tâm của Pectra là tăng cường khả năng mở rộng, tối ưu hóa staking, và cải thiện trải nghiệm người dùng thông qua các EIP đáng chú ý:

• EIP-7691: Tăng cường thông lượng và khả năng mở rộng cho các giải pháp Layer 2 (L2).
• EIP-7251, EIP-6110, EIP-7002: Tối ưu hóa cơ chế staking, cải thiện hiệu quả và giảm rủi ro cho nhà đầu tư tham gia staking trên Ethereum.
• EIP-7685: Nâng cấp cơ sở hạ tầng mạng lưới, đảm bảo tính ổn định và bảo mật trước các tác động của tình trạng tắc nghẽn giao dịch.
• EIP-7702: Cải thiện trải nghiệm người dùng thông qua tối ưu hóa giao diện tương tác và quy trình xử lý giao dịch, tăng cường tính thân thiện và dễ dàng tiếp cận của mạng.

Những tiến bộ này được kỳ vọng sẽ củng cố vị thế của Ethereum trên con đường hiện thực hóa tầm nhìn "Ethereum 3.0" - cơ sở hạ tầng cho "Internet of Value".

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích tiềm năng, việc nâng cấp này cũng đặt ra những lo ngại nhất định về vấn đề tập trung hóa và bảo mật, đòi hỏi sự theo dõi và đánh giá cẩn trọng từ cộng đồng.

Các trụ cột kỹ thuật chính của Pectra: Phân tích sâu về các EIP

Vai trò của EIP-7691 trong sự phát triển của Layer 2

EIP-7691 tập trung vào việc tăng cường đáng kể thông lượng dữ liệu cho các giải pháp L2 bằng cách nhân đôi dung lượng blob. Điều này có nghĩa là số lượng blob có thể chứa trong mỗi block đã tăng từ khoảng 3-6 lên 6-9 (mục tiêu/tối đa), mang lại lợi ích trực tiếp cho các giải pháp rollup.

Việc mở rộng dung lượng blob đồng nghĩa với khả năng nén và gửi nhiều giao dịch hơn thông qua các giải pháp L2, từ đó cải thiện tốc độ xử lý và giảm thiểu phí giao dịch cho người dùng cuối.

Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh các ứng dụng DeFi và dApps trên L2 ngày càng gia tăng về khối lượng giao dịch, yêu cầu khả năng mở rộng lớn hơn mà không ảnh hưởng đến phí giao dịch hay thời gian xác nhận.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng liên tục của mạng lưới L2 có thể dẫn đến tình trạng bão hòa dung lượng trong tương lai gần, đặt ra thách thức cho việc mở rộng xa hơn. Mặc dù vậy, EIP-7691 vẫn tạo ra động lực mạnh mẽ khuyến khích người dùng và nhà phát triển dịch chuyển sang L2, khi chi phí giao dịch thấp hơn và hiệu suất mạng lưới được cải thiện đáng kể.

Cuộc cách mạng về Staking: Phân tích các EIP 7251, 6110 và 7002

Pectra đánh dấu bước ngoặt trong cơ chế staking của Ethereum, với những cải tiến vượt bậc thông qua ba EIP nổi bật: EIP-7251, EIP-6110, và EIP-7002.

• EIP-7251: Tăng giới hạn stake lên 2,048 ETH

Trước Pectra, mỗi validator chỉ được nhận thưởng tối đa trên 32 ETH stake (gọi là effective balance), lượng ETH staking vượt quá sẽ không sinh lãi và tự động chuyển về địa chỉ rút sau mỗi chu kỳ.

Điều này buộc các nhà đầu tư lớn phân tán số lượng ETH vào nhiều validator, gây phức tạp trong quản lý và vận hành.

EIP-7251 giải quyết vấn đề này bằng cách nâng trần staking lên 2,048 ETH cho mỗi validator, trong khi vẫn giữ nguyên yêu cầu tối thiểu 32 ETH để kích hoạt một validator.

Cải tiến này mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho cả staker cá nhân (khả năng gộp phần thưởng, số lượng ETH staking linh hoạt hơn) và các tổ chức (quản lý validator đơn giản hơn, giảm độ phức tạp trong vận hành).

Ví dụ, trước đây nếu một người sở hữu 40 ETH, họ bắt buộc thành lập validator 32 ETH và 8 ETH dư sẽ không sinh lãi, hoặc họ phải tạo thêm một validator mới. Với EIP-7251, người này có thể stake toàn bộ 40 ETH vào một validator duy nhất và nhận thưởng trên toàn bộ số dư này.

Tuy nhiên, cơ chế này có thể tồn tại rủi ro tập trung hóa. Khi nâng trần staking lên 2,048 ETH, các tổ chức lớn có thể dễ dàng nắm giữ nhiều quyền lực hơn trong mạng lưới. Đồng thời, rủi ro kinh tế khi bị slashing cũng tăng lên nếu số lượng ETH stake trong một validator quá lớn.

Mặc dù vậy, ngưỡng staking tối thiểu vẫn được giữ ở mức 32 ETH, và có những lập luận cho rằng các nhà khai thác lớn vẫn có thể ưu tiên việc chạy nhiều validator phân tán để giảm thiểu rủi ro bị phạt slashing.

• EIP-6110: Xử lý nạp tiền staking trực tiếp trên chuỗi.

Trước đây, quá trình nạp tiền vào staking đòi hỏi các bước thủ công phức tạp, bao gồm việc gửi ETH đến các hợp đồng ký gửi (deposit contract) và chờ xác nhận trên Beacon Chain.

Quá trình này có độ trễ và phụ thuộc vào việc truyền thông điệp giữa EL (execution layer - lớp thực thi) và CL (consensus layer - lớp đồng thuận). EIP-6110 đơn giản hóa quy trình này bằng cách cho phép nạp tiền staking trực tiếp on-chain thông qua các giao dịch tự động hóa.

Kết quả là, thay đổi này giúp rút ngắn đáng kể thời gian chờ đợi cho các validator mới và cải thiện tính bảo mật bằng cách loại bỏ sự phụ thuộc vào các quy trình ngoài chuỗi.

Dù cải tiến này diễn ra sau “hậu trường", người dùng cuối có thể không trực tiếp nhận thấy, nhưng nó tăng cường độ tin cậy và hiệu quả của hệ sinh thái staking. EIP-6110 cũng tạo điều kiện thuận lợi cho việc mở rộng quy mô bộ validator khi nhu cầu staking tăng lên.

Với các tổ chức vận hành nhiều validator, việc on-board hàng loạt node mới cũng sẽ thuận tiện và ít rủi ro lỗi hơn. Tổng thể, EIP-6110 giúp mở rộng quy mô validator khi nhu cầu staking tăng, mà không làm giảm tính an toàn hoặc tốc độ của mạng lưới.

• EIP-7002: Rút tiền staking thông qua lớp thực thi

EIP-7002 cho phép các validator chủ động rút ETH đã stake trực tiếp thông qua lớp thực thi, mang lại sự linh hoạt và kiểm soát cao hơn. Trước đây, quy trình rút tiền trên Beacon Chain khá phức tạp và đòi hỏi nhiều bước.

Thay đổi này giúp việc unstake trở nên dễ dàng hơn nhiều, tăng tính linh hoạt cho người staking, đặc biệt là những người sử dụng các dịch vụ staking pool và các nhà cung cấp dịch vụ ủy quyền stake.

Ví dụ, một staking pool có thể thiết lập các hợp đồng thông minh để tự động hóa lệnh exit khi người dùng yêu cầu rút tiền, giúp quá trình này diễn ra nhanh chóng và liền mạch.

Điều này giúp rào cản tâm lý về việc “stake ETH bị khóa cứng, rút ra rất khó” sẽ giảm đi đáng kể. Người stake có thể an tâm hơn vì biết rằng việc unstake giờ cũng đơn giản gần như một giao dịch thông thường.

Cải thiện cơ sở hạ tầng cốt lõi: EIP-7685 chuẩn hoá giao tiếp EL-CL

Để tối ưu hóa và đồng bộ hóa các thay đổi từ EIP-7002, Ethereum giới thiệu EIP-7685, một chuẩn giao tiếp mới giúp hai lớp EL và CL trao đổi thông tin về hoạt động của validator một cách minh bạch và hiệu quả hơn.

Tại sao EIP-7685 quan trọng?

Trước Pectra, các giao dịch liên quan đến deposit (nạp staking) và exit (rút staking) phải dựa vào cơ chế sự kiện (event-driven) giữa EL và CL, điều này đôi khi gây ra:

• Độ trễ cao: Mỗi sự kiện cần thời gian để đồng bộ hóa giữa hai lớp.
• Phức tạp trong xử lý: Thiếu chuẩn giao tiếp thống nhất khiến các sự kiện đôi khi bị thất lạc hoặc không đồng bộ kịp thời.

Với EIP-7685, các thao tác staking như nạp 32 ETH hay rút khỏi vai trò validator được phản ánh thông suốt, giảm thiểu độ trễ cũng như sai lệch.

Việc tiêu chuẩn hóa này cải thiện hiệu quả và độ tin cậy của các quy trình như nạp và rút tiền. Mặc dù chủ yếu mang tính kỹ thuật, bản nâng cấp này rất quan trọng đối với hoạt động trơn tru của mạng lưới và các bản nâng cấp phức tạp trong tương lai.

Về dài hạn, một kênh giao tiếp tối ưu giữa hai lớp cũng là tiền đề cho những nâng cấp phức tạp hơn (như sharding dữ liệu, DAS) hoạt động hài hòa. Tóm lại, EIP-7685 giữ vai trò “dầu bôi trơn” cho cỗ máy Ethereum hậu Pectra, đảm bảo các cải tiến staking ở trên phát huy tối đa hiệu quả.

Trao quyền cho người dùng: Giải mã tiềm năng của EIP-7702

EIP-7702 là một trong những bản nâng cấp quan trọng và hướng đến người dùng nhất trong Pectra, tập trung vào việc mở rộng khả năng của các Externally Owned Accounts (EOAs) thông qua việc tích hợp các tính năng vốn trước đây chỉ khả dụng trên smart contract.

Điều này cho phép các tài khoản EOA tạm thời thực thi mã của smart contract trong một giao dịch duy nhất, mở ra nhiều khả năng tương tác mạnh mẽ và bảo mật cao hơn trên mạng lưới Ethereum.

Các chức năng chính được mở khóa bao gồm

• Phí gas linh hoạt (Giao dịch được tài trợ): Khả năng thanh toán phí gas bằng các token khác ngoài ETH.
• Gom nhóm (batch) và tự động hóa giao dịch: Kết hợp nhiều hành động vào một giao dịch duy nhất.
• Xác thực và khôi phục nâng cao: Hỗ trợ passkey, xác thực sinh trắc học và các cơ chế khôi phục ví được cải thiện.
• Khóa phiên (Session key): Cho phép người dùng cấp quyền truy cập tạm thời cho các dApps mà không cần phải ký giao dịch nhiều lần.

EIP-7702 cũng được thiết kế để tương thích ngược với cơ sở hạ tầng ERC-4337 hiện có. Tuy nhiên, cần lưu ý khóa riêng tư của EOA vẫn giữ quyền kiểm soát cuối cùng.

Một điểm nổi bật của EIP-7702 là khả năng tương thích ngược hoàn toàn với cơ sở hạ tầng ERC-4337 hiện có, giúp các nhà phát triển dễ dàng tích hợp mà không cần thay đổi cấu trúc hệ thống.

Tuy nhiên, cần lưu ý private key của tài khoản EOA vẫn nắm quyền kiểm soát tối thượng đối với tài sản và giao dịch, đảm bảo tính toàn vẹn và bảo mật của người dùng.

EIP-7702 là bước đi chiến lược để đưa Ethereum đến gần hơn với mục tiêu "EOA = smart contract", cho phép các tài khoản thuộc sở hữu bên ngoài có thể thực hiện các chức năng phức tạp và bảo mật cao như smart contract, nhưng với trải nghiệm mượt mà hơn.

Đặc biệt đối với các nhà đầu tư tổ chức, nâng cấp này mang lại sự tiện lợi trong việc triển khai các chính sách bảo mật ngay trên L1 , chẳng hạn như ví multisig, khóa rút tiền định kỳ (time-lock withdrawals) mà không cần dựa vào các giải pháp off-chain.

Đương nhiên, vẫn tồn tại giới hạn: do private key vẫn giữ quyền tối cao, nếu khóa bị lộ, kẻ xấu vẫn có thể vượt qua mọi cơ chế thông minh và lấy hết tài sản.

Vì vậy, về bảo mật dài hạn, người dùng sẽ còn cần các bước tiếp theo để loại bỏ hoàn toàn sự phụ thuộc vào khóa EOA truyền thống.

Dù sao, EIP-7702 đã hiện thực hóa "giấc mơ" account abstraction ở quy mô rộng một cách đơn giản và hiệu quả, hứa hẹn thay đổi căn bản cách người dùng tương tác với Ethereum.

Đóng góp của Pectra vào tầm nhìn "Internet of Value" của Ethereum

Nâng cấp Pectra đánh dấu bước tiến lớn để Ethereum tiến gần hơn vai trò hạ tầng căn bản cho nền kinh tế phi tập trung. Với thông lượng cao và ví thông minh hơn, Ethereum có thể hỗ trợ lượng người dùng và ứng dụng lớn hơn nhiều lần hiện tại, trong khi vẫn duy trì tính bảo mật và phi tập trung.

Các cải tiến như blob data giúp L2 bùng nổ, mở đường cho phí giao dịch siêu rẻ và tốc độ cao - yếu tố then chốt để biến Ethereum thành “settlement layer” của Internet of Value.

Đây là khái niệm mà trong đó các tài sản kỹ thuật số có giá trị, bao gồm tiền tệ, tài sản và thậm chí cả tài sản vô hình, có thể được chuyển giao và trao đổi trực tiếp giữa các bên ngang hàng qua internet, mà không cần đến các bên trung gian như ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính khác.

Điều này nghĩa là trong tương lai, Ethereum có thể đảm nhiệm vai trò nền tảng thanh toán và lưu ký giá trị toàn cầu, tương tự như internet hiện nay là nền tảng truyền tải dữ liệu.

Brian Armstrong - CEO Coinbase từng nhấn mạnh Ethereum đang dẫn đầu cuộc đua Internet of Value và cần liên tục cải tiến để giữ vững vị thế trước các đối thủ L1 khác.

Pectra chính là minh chứng cho chiến lược đó: tập trung nâng cao trải nghiệm và hiệu suất để giữ chân người dùng và nhà phát triển. Tóm lại, từ góc độ nhà đầu tư, những nâng cấp này mang lại lợi ích kép:

(1) Tăng cường giá trị nội tại của mạng lưới Ethereum vì mạng trở nên an ninh hơn (nhiều ETH stake hơn, compounding thu hút staker lâu dài), hữu dụng hơn (phí rẻ, ví dễ dùng).

(2) Gia tăng tính thân thiện cho dòng tiền tổ chức: Các quỹ, công ty có thể tham gia Ethereum với chi phí vận hành thấp hơn và công cụ quản lý rủi ro tốt hơn (ví multisig, chính sách rút linh hoạt…), giúp giảm rào cản pháp lý và kỹ thuật để họ "all-in" vào Ethereum.

Một mạng lưới mạnh về kỹ thuật và mở về trải nghiệm chắc chắn sẽ hấp dẫn dòng tài sản lớn tìm đến để xây dựng ứng dụng hoặc tìm kiếm lợi tức, củng cố vị thế thống trị của Ethereum trong hệ sinh thái blockchain.

Vượt qua thách thức

Tuy vậy, không nâng cấp lớn nào lại không đi kèm thách thức. Về rủi ro kỹ thuật, việc triển khai đồng thời nhiều EIP là một nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các client và quá trình kiểm thử kỹ lưỡng. Đã có trường hợp mạng thử nghiệm Holesky của Ethereum gặp sự cố chia tách do có vấn đề misconfig giữa các validator khi thử nâng cấp, buộc các lập trình viên phải hoãn triển khai để khắc phục.

May mắn, sau nhiều vòng testnet (Sepolia, Goerli…) Pectra đã chứng minh tính ổn định với tỷ lệ đề xuất khối hoàn hảo. Các nhà cung cấp staking lớn như Galaxy còn chủ động lên kế hoạch tạm dừng validator trước thời điểm fork vài phút để tránh rủi ro lỗi đồng thuận, và theo dõi sát sao mạng cho đến khi chắc chắn nâng cấp suôn sẻ.

Điều này cho thấy tính nghiêm ngặt trong vấn đề quản trị nâng cấp của Ethereum, giảm thiểu tối đa khả năng xảy ra sự cố trên mainnet. Dù xác suất rất thấp, nhà đầu tư cũng nên lưu ý trong thời gian ngay sau nâng cấp, mạng có thể xuất hiện một số trục trặc nhỏ hoặc tạm thời.

Về rủi ro phân quyền, như đã thảo luận, EIP-7251 có thể dẫn đến một mức độ tập trung stake cao hơn.  Tuy nhiên, cũng có những đối trọng: người vận hành node lớn sẽ tự cân nhắc rủi ro "dồn trứng vào một giỏ" (slashing nhiều) nên có thể họ vẫn duy trì nhiều validator phân tán.

Thêm nữa, các giao thức staking phi tập trung khó lòng “gom” các validator lại vì họ ưu tiên phân quyền node cho nhiều operator độc lập. Do đó, tác động thực tế lên tính phi tập trung của Ethereum vẫn cần theo dõi qua dữ liệu sau nâng cấp.

Tổng thể, những rủi ro kể trên được đánh giá nhỏ hơn rất nhiều so với lợi ích mà Pectra mang lại. Ethereum đang tiệm cận trạng thái “ổn định ở quy mô lớn”: cải tiến dần dần, có lộ trình rõ ràng và thử nghiệm kỹ lưỡng, thay vì những bước nhảy vọt mạo hiểm. Pectra tiếp tục chứng minh triết lý phát triển đó - ưu tiên an toàn và bền vững.