Thanh khoản tập trung trở thành tiêu chuẩn mới của dự án DEX
Bức tranh tổng quan về thị trường thanh khoản tập trung
Thanh khoản luôn là nguồn lực quý giá trong thị trường tài chính nói chung và crypto nói riêng. Theo đó, các dự án luôn tìm cách thu hút nhiều thanh khoản và sử dụng chúng tối ưu nhất cho token của họ.
Sự ra đời của khái niệm thanh khoản tập trung (CLMM) bắt nguồn từ Uniswap đã góp phần làm thay đổi cách tiếp cận của các dự án trong mảng DEX. Theo đó, đã có rất nhiều ví dụ thực hiện chuyển đổi từ mô hình x*y = k truyền thống sang thanh khoản tập trung như TraderJoe, Pancakeswap, Quickswap, …
Đọc thêm: Thanh khoản tập trung (CLMM) là gì? Mô hình AMM tiềm năng thế hệ mới
Trong bối cảnh giấy phép của Uniswap v3 hết hạn sẽ tạo điều kiện cho các dự án DEX khác dễ dàng “fork”. Từ đó concept thanh khoản tập trung sẽ dần trở nên áp đảo trên thị trường.
“Real yield” có thể là động lực để các sàn DEX chuyển đổi qua mô hình thanh khoản tập trung. Bởi vì nếu cứ tận dụng chiến lược vampire attack và lạm phát token để thu hút thanh khoản thì nhiều khả năng dự án đó sẽ đi vào negative feedback loop khi cạn token để làm liquidity mining.
Khi đó, CLMM sẽ là phương pháp tiếp cận hiệu quả đối với các DEX bởi mức yield mà người cung cấp thanh khoản (liquidity provider - LP) nhận được sẽ cao hơn nhiều lần. Bên cạnh đó, nguồn yield này là từ phí giao dịch chứ không phải từ lạm phát token của dự án. Từ đó, nguồn thanh khoản của dự án cũng sẽ bền vững hơn.
Hiện tại đã có rất nhiều dự án lớn hoạt động trong hệ sinh thái thanh khoản tập trung, chia ra làm hai lớp dự án chính:
- DEX: các sàn giao dịch phi tập trung,
- Yield Optimizer: do khi áp dụng CLMM, các LP sẽ cần phải thay đổi vị thế thanh khoản thường xuyên hơn nên các nền tảng Yield Optimizer trở nên rất cần thiết để giúp các LP quản lý tài sản của họ một cách hiệu quả.
Xu hướng chuyển đổi sang mô hình thanh khoản tập trung
Sau khi Uniswap chính thức khởi chạy v3, người dùng đang có xu hướng ngày càng sử dụng thanh khoản tập trung nhiều hơn.
Dữ liệu khối lượng giao dịch và TVL trong phần này được lấy từ 9 DEX khác nhau làm đại diện (Uniswap, Sushiswap, Pancakeswap, Curve, Balancer, Kyberswap, Quickswap, TraderJoe, Dodo)
Theo dữ liệu đại diện kể trên, hiện tại khoảng 75% khối lượng giao dịch trong mảng DEX đến từ các dự án sử dụng thanh khoản tập trung.
Đối với Uniswap, dự án DEX với TVL lớn thứ hai hiện tại (sau Curve), người dùng cũng đã gần như chuyển hoàn toàn qua sử dụng phiên bản v3 thay vì v2.
Hiện tại, khối lượng giao dịch trên Uniswap v2 chỉ chiếm khoảng dưới 10% tổng khối lượng giao dịch trên Uniswap. Vì vậy, có thể thấy rằng, thanh khoản tập trung đang trở thành xu hướng mới đối với các dự án trong mảng DEX.
Bên cạnh đó chỉ số khối lượng giao dịch trên TVL (Vol/TVL) của các nền tảng DEX áp dụng thanh khoản tập trung luôn vượt trội hơn so với cách tiếp cận x*y = k truyền thống.
Theo đó, chỉ số Vol/TVL trung bình từ ngày 18/4/2021 đến 18/4/2023 của các DEX áp dụng CLMM gấp khoảng 6.36 lần so với các DEX áp dụng x*y = k.
Điều này đồng nghĩa với việc, mức yield bình quân (không tính lạm phát token) của các LP theo concept mới cũng sẽ gấp hơn 6 lần so với các nền tảng cũ.
Do đó, các DEX sẽ càng có động lực hơn nữa để chuyển đổi qua mô hình CLMM trong tương lai vì khi đó họ sẽ không cần tốn quá nhiều chi phí để thu hút thanh khoản mà vẫn có thể đảm bảo độ sâu thanh khoản phù hợp.
Bên cạnh đó, hiện tại khối lượng giao dịch của DEX chỉ tương đương với khoảng 10%-15% khối lượng giao dịch trên CEX (spot).
Và TVL của các DEX thanh khoản tập trung hiện tại cũng kém hơn nhiều so với TVL theo hướng cũ.
Vì vậy, trong tương lai khi thị phần khối lượng giao dịch của DEX gia tăng, mô hình CLMM sẽ cho khả năng mở rộng cao hơn để đáp ứng nhu cầu giao dịch của thị trường.
Các dự án nào sẽ được hưởng lợi từ xu hướng này?
Khi các DEX áp dụng thanh khoản tập trung, các dự án Yield Optimizer cũng sẽ được hưởng lợi. Do lúc này các LP sẽ phải active hơn để có thể đạt được lợi nhuận tối đa thay vì làm “passive LP” như trước.
Thị trường lúc này sẽ đòi hỏi các dự án Yield Optimizer phải cung cấp các chiến lược phức tạp hơn thay vì chỉ là auto-staking như trước.
Trong mảng này, hiện tại đã có nhiều cái tên đã phát triển sản phẩm từ khi Uniswap v3 ra mắt vào năm 2021. Tuy nhiên, hiện tại chỉ có 2 dự án có lượng TVL vượt trội là Arrakis Finance và Gamma Finance.
Bức tranh tổng quan cho thấy, TVL của các dự án này chỉ khoảng hơn 300 triệu USD trong khi TVL của các dự án DEX thanh khoản tập trung (theo các dự án đại diện kể trên) lên tới hơn 3.5 tỷ USD và sẽ còn tăng trong tương lai.
Do đó tiềm năng gia tăng TVL của các dự án này là vẫn còn.
Đối với Gamma, dù doanh thu dự án đã tăng mạnh trong khoảng tháng 3/2023 trở lại đây nhưng chỉ số P/S (fully diluted) của dự án vẫn đang khá cao.
Chỉ số P/S (fully diluted) hiện tại của Gamma lên tới 33.58 do đó dường như thị trường vẫn đang kỳ vọng rằng TVL dự án có thể tăng vọt trong tương lai cùng với các chiến lược mang lại nhiều lợi nhuận hơn.
Đối với Arrakis, hiện tại dự án chưa có token do đó chúng ta có thể trải nghiệm thử sản phẩm và hy vọng vào khả năng airdrop trong tương lai.
Có thể kỳ vọng gì đối với mảng DEX khi áp dụng CLMM rộng rãi?
Trong bối cảnh thị trường crypto đang có dấu hiệu nóng hơn, khối lượng giao dịch trên DEX vẫn chưa thực sự tăng trưởng trở lại.
Theo đó, khối lượng giao dịch trung bình theo ngày của cả hai loại DEX từ đầu năm 2023 (theo bộ dữ liệu bên trên) đạt khoảng 2.5 tỷ USD. Trong khi đó, trong năm 2021, con số này đạt khoảng 4.1 tỷ USD.
Vậy các đồng như BTC hay ETH phá đỉnh cũ thì chúng ta có thể kỳ vọng gì vào khối lượng giao dịch?
Hồi quy biến động giá trung bình của ETH theo tháng với biến động khối lượng giao dịch trên DEX ta có kết quả theo bảng dưới đây (dữ liệu từ tháng 4/2021 đến tháng 4/2023):
Theo đó, khi giá ETH trung bình tháng tăng 1% thì khối lượng giao dịch tổng trên các DEX sẽ có xu hướng tăng tương ứng 1.23%.
Do đó, nếu ETH tăng gấp đôi trong vòng 1 tháng thì khối lượng giao dịch tổng trong tháng đó sẽ tăng khoảng 123%.
Như vậy theo số liệu về khối lượng giao dịch kể trên, nếu trong tháng tiếp theo ETH tăng 100% thì khối lượng giao dịch bình quân theo ngày sẽ đạt được khoảng 5.6 tỷ USD (cao hơn con số trung bình 4.1 tỷ USD vào năm 2021).
Bên cạnh đó, mức yield mà các LP nhận được cũng sẽ hấp dẫn hơn rất nhiều từ đó sẽ dẫn tới:
- Các dự án quản lý thanh khoản tập trung (như Gamma hoặc Arrakis) nếu cung cấp được mức lợi suất tốt thì sẽ được hưởng lợi.
- Token các DEX sẽ chứng kiến sự tăng trưởng (do khối lượng giao dịch tăng tác động trực tiếp tới nguồn thu).
- LP cũng sẽ nhận được nhiều lợi ích hơn từ đó thu hút thêm LP mới và làm tăng độ sâu thanh khoản của thị trường DeFi.
Tóm lại, thanh khoản tập trung đang trở thành xu hướng mới trong thiết kế DEX. Đặc biệt chúng ta có thể thấy rõ hơn tình trạng này khi giấy phép Uniswap v3 đã hết hạn. Cách tiếp cận này cũng mở ra các cơ hội đầu tư mới bền vững hơn trong thị trường crypto.