Token quản trị - Governance token trong giao thức phi tập trung

Token quản trị là gì?

Token quản trị (Governance Token) là một loại tài sản kỹ thuật số đại diện cho quyền biểu quyết hoặc tham gia quản trị trong một hệ sinh thái blockchain hoặc dự án crypto.

Những người nắm giữ token quản trị có thể đưa ra ý kiến hoặc tham gia bỏ phiếu để quyết định các vấn đề quan trọng của dự án, chẳng hạn như thay đổi giao thức, phân bổ ngân sách hoặc đề xuất cải tiến.

Người sở hữu càng nhiều token, quyền biểu quyết của họ càng lớn, giúp họ có tiếng nói mạnh mẽ hơn trong cộng đồng.

Ngoài ra, token quản trị còn mang lại các quyền lợi khác, như nhận phần thưởng, truy cập vào các tính năng đặc biệt hoặc hưởng lợi từ sự tăng trưởng của dự án. Với vai trò quan trọng trong việc dân chủ hóa quản trị và tăng cường tính phi tập trung, token quản trị đã trở thành một yếu tố cốt lõi trong sự phát triển của các dự án blockchain.

Ví dụ một số token quản trị nổi bật:

• Uniswap (UNI): Token quản trị của giao thức Uniswap.
• MakerDAO (MKR): Token quản trị của MakerDAO, giao thức vận hành stablecoin DAI.
• Aave (AAVE): Token quản trị của giao thức vay và cho vay Aave.
• Compound (COMP): Token quản trị của giao thức DeFi Compound.

Cách tìm kiếm token quản trị của một dự án

Token của dự án có thể đóng nhiều vai trò cùng lúc, vừa là token tiện ích vừa là token quản trị, hoặc tách biệt một trong hai vai trò. Tùy vào thiết kế mô hình tokenomics và cách tích lũy giá trị cho token hoặc người nắm giữ token, token quản trị của mỗi dự án sẽ khác nhau.

Làm thế nào để nhận biết token quản trị?

Bạn có thể nhận biết token quản trị thông qua các dấu hiệu sau:

Token quản trị thường được sử dụng để tham gia biểu quyết và định hướng dự án. Nếu token có thể dùng để:

• Bỏ phiếu thông qua các thay đổi giao thức.
• Đề xuất các cải tiến.
• Quyết định việc phân bổ ngân sách hoặc quỹ phát triển.

=> Đây có thể là token quản trị.

Hoặc, để biết một dự án sử dụng token nào làm token quản trị, bạn có thể làm theo các cách sau:

Truy cập trang web chính thức của dự án

Hầu hết các dự án blockchain đều cung cấp thông tin đầy đủ về token của họ trên trang web chính thức. Tại đây, bạn có thể tìm thấy:

• Loại token: Quản trị, tiện ích hoặc tài sản thế chấp.
• Vai trò của token trong hệ sinh thái.
• Cách sử dụng token trong biểu quyết hoặc quản trị.

Uniswap (uniswap.org) sẽ chỉ rõ rằng UNI là token quản trị của nền tảng.

Xem whitepaper hoặc tài liệu dự án

Các dự án thường giải thích rõ ràng vai trò của token trong whitepaper. Phần liên quan đến tokenomics sẽ cung cấp thông tin chi tiết về cách token quản trị hoạt động.

Tra cứu trên các nền tảng tổng hợp dữ liệu

• CoinMarketCap
• CoinGecko

Cách hoạt động của Token quản trị

Token quản trị hoạt động dựa trên nguyên tắc phi tập trung, cho phép người sở hữu tham gia vào các quyết định quan trọng của dự án blockchain hoặc giao thức phi tập trung. Dưới đây là cách token quản trị vận hành trong thực tế:

Quyền biểu quyết và tham gia quản trị

Khi một dự án phát hành token quản trị, mỗi token thường đại diện cho một quyền biểu quyết. Người sở hữu càng nhiều token, họ càng có ảnh hưởng lớn trong việc quyết định hướng đi của dự án. Quyền biểu quyết này có thể bao gồm:

• Thay đổi các tham số quan trọng như lãi suất, phí giao dịch hoặc phân bổ phần thưởng.
• Chấp thuận hoặc từ chối các cập nhật hoặc các tính năng mới trong giao thức.
• Quyết định việc phân bổ ngân sách từ quỹ dự án hoặc DAO.
• Định hình chiến lược mở rộng hoặc marketing.

Quy trình đưa ra đề xuất và bỏ phiếu

Người nắm giữ token quản trị có quyền tham gia biểu quyết các quyết định quan trọng trong dự án. Token quản trị thường đi kèm với cơ chế đưa ra đề xuất và bỏ phiếu minh bạch:

• Tạo đề xuất: Nhóm phát triển hoặc thành viên cộng đồng có thể sử dụng token của mình để đưa ra các ý tưởng hoặc kế hoạch thay đổi dự án.
• Thảo luận: Đề xuất được thảo luận công khai trên các nền tảng như Discord, Snapshot hoặc các diễn đàn quản trị riêng của dự án - DAO Forum.
• Bỏ phiếu:
  • Người sở hữu token bỏ phiếu ủng hộ hoặc phản đối đề xuất. Quyết định cuối cùng thường được tự động thực hiện thông qua hợp đồng thông minh nếu đạt đủ số phiếu cần thiết.
  • Quyền biểu quyết thường tỷ lệ thuận với số lượng token mà người dùng sở hữu. Ví dụ: Nếu bạn sở hữu 10% tổng số token, bạn có 10% quyền biểu quyết.
• Kết quả và thực thi: Nếu đa số phiếu bầu (theo ngưỡng quy định) đồng ý với đề xuất, thay đổi sẽ được thực thi.

Token quản trị giúp phân quyền quyền lực trong cộng đồng thay vì tập trung vào một đội ngũ phát triển duy nhất. Tất cả các quyết định quan trọng đều được đưa ra thông qua ý chí tập thể, tăng tính minh bạch và sự tin tưởng vào dự án.

Người sở hữu token quản trị không chỉ có quyền tham gia biểu quyết mà còn có thể nhận phần thưởng như token bổ sung hoặc lợi ích đặc biệt từ dự án. Điều này khuyến khích sự tham gia tích cực và đóng góp lâu dài từ cộng đồng.

Đọc thêm: Chức năng quản trị của Token: Điểm sáng của DeFi hay là chiếc mặt nạ?

Cách sở hữu Token quản trị

Mua trên các sàn giao dịch

Token quản trị của hầu hết các dự án lớn đều được niêm yết trên các sàn giao dịch tập trung (CEX) và phi tập trung (DEX). Bạn có thể mua chúng bằng cách hoán đổi các đồng coin phổ biến như BTC, ETH hoặc stablecoin.

Ví dụ:

• Sàn CEX: Binance, Coinbase...

Token UNI (Uniswap), COMP (Compound) hoặc AAVE (Aave)...

• Sàn DEX: Uniswap, SushiSwap, PancakeSwap...

Token như MKR (MakerDAO) hoặc SUSHI (SushiSwap)...

Tham gia vào giao thức và nhận thưởng

Nhiều dự án tặng thưởng token quản trị cho người dùng đóng góp vào hệ sinh thái.

• Cung cấp thanh khoản (Liquidity Providing): Cung cấp tài sản vào các pool thanh khoản trên DEX để nhận token quản trị.

Ví dụ: Cung cấp thanh khoản trên Uniswap để nhận UNI.

• Staking: Đặt cược token khác để nhận thưởng là token quản trị.

Ví dụ: Staking ETH trên Lido Finance để nhận phần thưởng token LDO.

• Vay hoặc cho vay: Tham gia các nền tảng DeFi như Compound hoặc Aave để nhận token quản trị như phần thưởng.

Tham gia các chương trình airdrop

Một số dự án phân phối token quản trị miễn phí thông qua chương trình airdrop để khuyến khích người dùng tham gia sớm.

Uniswap (UNI): Đã airdrop 400 UNI cho mỗi địa chỉ ví từng sử dụng giao thức trước tháng 9/2020.

ENS (Ethereum Name Service): Airdrop token ENS cho người dùng đã đăng ký tên miền .eth.

Ưu điểm của Token quản trị

Token quản trị mang lại nhiều lợi ích, đặc biệt trong việc thúc đẩy sự phi tập trung và dân chủ hóa trong hệ sinh thái blockchain. Một trong những ưu điểm lớn nhất là tính minh bạch và công bằng. Người sở hữu token có thể tham gia trực tiếp vào quá trình ra quyết định, từ đó cảm thấy gắn bó hơn với dự án.

Token quản trị cũng giúp dự án phát triển bền vững. Thay vì phụ thuộc vào một đội ngũ tập trung, cộng đồng sẽ chịu trách nhiệm định hướng cho dự án. Điều này không chỉ giảm thiểu rủi ro thao túng mà còn khuyến khích sự tham gia tích cực và sáng tạo từ các thành viên.

• Staking để tham gia quản trị: Nhiều dự án yêu cầu người dùng phải khóa (stake) token của mình để tham gia biểu quyết. Điều này giúp giảm nguy cơ thao túng bởi các tài khoản nắm giữ token tạm thời.
• Phần thưởng quản trị: Một số dự án cung cấp phần thưởng bằng token hoặc lãi suất staking cho những người tham gia biểu quyết.

Thách thức của Governance Token

Dù có nhiều lợi ích, token quản trị cũng đối mặt với một số thách thức. Một trong những vấn đề lớn nhất là tập trung hóa quyền lực, khi những người nắm giữ lượng lớn token có thể kiểm soát các quyết định, làm mất đi tính phi tập trung.

Vào năm 2021, trong một cuộc bỏ phiếu của Sushi DAO về việc chuyển toàn bộ phí giao dịch của SushiSwap vào ngân quỹ của giao thức, hai thực thể lớn đã chi phối kết quả biểu quyết.

GoldenChain, bộ phận đầu tư kỹ thuật số của quỹ đầu tư mạo hiểm Golden Tree, và một ví tiền liên kết chặt chẽ với công ty giao dịch tiền điện tử Cumberland, đã cùng đóng góp 10 triệu token sushipowah (token quản trị của Sushi DAO), chiếm 91% trong tổng số 11 triệu phiếu ủng hộ đề xuất.

Bên cạnh đó, sự thiếu tham gia từ cộng đồng là một rào cản lớn, khi nhiều người nắm giữ token không quan tâm hoặc không đủ hiểu biết để tham gia biểu quyết. Điều này dễ dẫn đến các quyết định kém chất lượng, có thể gây cản trở sự phát triển của dự án. Hơn nữa, token quản trị cũng đối mặt với xung đột lợi ích, khi một số người dùng đưa ra quyết định vì lợi ích cá nhân thay vì lợi ích chung.

Ngoài ra, rủi ro thao túng biểu quyết bởi các cá nhân hoặc tổ chức lớn và biến động giá token cũng làm giảm tính ổn định và hiệu quả quản trị. Việc phân phối token không công bằng ngay từ đầu, cùng với các vấn đề bảo mật và khả năng tấn công vào hệ thống quản trị, là những yếu tố có thể đe dọa sự bền vững của dự án.

Năm 2020, cộng đồng Steem đã trải qua một sự kiện gây tranh cãi khi Justin Sun, nhà sáng lập TRON, mua lại phần lớn token STEEM và sử dụng chúng để kiểm soát quá trình quản trị, dẫn đến việc kiểm soát hoàn toàn giao thức. Điều này gây ra sự chia rẽ trong cộng đồng và dẫn đến việc tạo ra một blockchain mới, Hive.

Để vượt qua các thách thức này, cần áp dụng cơ chế phân phối token hợp lý, tăng tính minh bạch trong quy trình biểu quyết, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, và không ngừng cải tiến công nghệ bảo mật để đảm bảo sự thành công lâu dài cho hệ sinh thái blockchain.

Tìm hiểu thêm Utility Token là gì? Vai trò của Utility Token trong Crypto