Vitalik đến Ukraine ăn sushi, nói về lợi ích của crypto trong khủng hoảng và tương lai Ethereum

“Tôi muốn đến và tận mắt chứng kiến… cũng để Ukraine biết rằng rất nhiều người trong thế giới blockchain, Ethereum, tiền điện tử thực sự quan tâm và ủng hộ các bạn”

Vitalik Buterin nói với Fortune

Từ Warsaw - thủ đô Ba Lan, anh bắt chuyến tàu dài 18 tiếng đến Ukraine (không máy bay nào hạ cánh ở đây khi chiến tranh đang diễn ra). Trong áo khoác màu cam và mũ chống nắng xám nhạt, Vitalik thăm thú thành phố, ăn ở quán sushi Ikigai ngon nhất thủ đô, gặp phó thủ tướng Ukraine và tham dự Kyiv Tech Summit.

Trước khi đến thủ đô Kyiv của Ukraine, Vitalik đã theo dõi mọi thứ trên Internet và Twitter. Anh biết Kyiv cách tiền tuyến khoảng 450 km, nhưng ngoài ra không biết phải mong đợi điều gì. “An ninh Ukraine sẽ như thế nào? Có những cuộc tấn công tên lửa không”? Vitalik băn khoăn.

Nhưng trong sự ngạc nhiên của anh, Kyiv giống như bất kỳ thành phố châu Âu nào khác. Không kể đến các khu vực của chính phủ được quân sự hóa với một số binh lính và rất nhiều áp phích như: “Hãy dũng cảm như Ukraine”, người dân có vẻ vẫn mua sắm, đi ăn nhà hàng, làm tất cả những việc bình thường. “Giống như mọi người ở đây đã mô tả với tôi, đó gần như là hành động tiếp tục sống đời bình thường giữa cuộc xâm lược”, Vitalik nói.

Tuy nhiên, ngoài bản thân cuộc chiến, có một điều "không bình thường” đang diễn ra ở đây: crypto. 

Crypto: Đồng minh quý giá trong chiến tranh

Một số người đã gọi căng thẳng giữa Nga và Ukraine là “cuộc chiến liên quan đến crypto đầu tiên trên thế giới”. Ukraine được cho đã nhận hơn 184 triệu USD tiền quyên góp bằng crypto — bao gồm 5 triệu USD từ chính Vitalik. Nhân dịp này anh đã chia sẻ suy nghĩ về tiềm năng của crypto trong việc giúp những người bị mắc kẹt trong khủng hoảng và chiến tranh.

Vitalik cho rằng crypto rất giá trị để giúp chính phủ tiếp cận những nguồn lực quý giá trong vài tuần đầu khi chiến tranh nổ ra — trong bối cảnh không hệ thống tài chính nào hoạt động và các chính phủ nước ngoài chưa kịp viện trợ. Crypto cũng hữu dụng với các nhóm khác dưới hình thức gây quỹ và chuyển tiền.

Ngoài việc xem crypto như tiền tệ, Vitalik cũng hứng thú với các ứng dụng nhận dạng kỹ thuật số của chúng. “Có rất nhiều người tị nạn đã phải nhanh chóng rời đi mà không mang theo gì nhiều”, anh nói. “Họ cần cách nào đó để tương tác với nền kinh tế và chứng minh bản thân mình đáng tin cậy. Từ đó, mọi người mới có thể sẵn sàng làm việc với họ cũng như cung cấp viện trợ, hàng hóa và dịch vụ cho họ”, kiến trúc sư trưởng của Ethereum nói với Fortune. 

Để hiện thực hoá điều này, các nhà phát triển trong crypto đã bắt đầu sử dụng những ý tưởng tiên tiến xung quanh công nghệ không có kiến thức (ZK) — thứ mà Vitalik đã nhắc nhiều trong một đến hai năm qua. Theo người sáng lập Ethereum, hiện có một dự án thú vị tích hợp ID kỹ thuật số của người dân Ukraine, và một nhóm khác đang cố gắng tích hợp tất cả những thứ đó vào hộ chiếu Gitcoin.

Đọc thêm: Crypto trong chiến tranh - Bạn hay thù?

Ukraine ở đâu trên bản đồ crypto thế giới?

Trong hội nghị công nghệ Kyiv, Vitalik có cơ hội trò chuyện với một nhóm hacker “nhỏ, nhưng chắc chắn rất tận tâm và sốt sắng”. Họ bao gồm những người đang làm việc trong các dự án dựa trên blockchain cố gắng xác định danh tính cho người tị nạn hoặc các ứng dụng dựa trên crypto... Và trong phiên hội thảo với các quan chức chính phủ, Vitalik đã có những cuộc thảo luận đầy hứng thú về tiền điện tử, công nghệ blockchain và giá trị của những ý tưởng này đối với Ukraine.

“Cộng đồng crypto ở Ukraine chắc chắn rất mạnh”

Vitalik Buterin

Minh chứng là nhiều dự án nổi tiếng quốc tế có sáng lập viên người Ukraine, NEAR protocol là một ví dụ điển hình.

Một điều khác của Ukraine khiến Vitalik hào hứng đó là chính phủ nước này rất sẵn lòng tham gia vào không gian crypto và cố gắng có tư duy tiến bộ. “Nó làm tôi nhớ lại chuyến đi đến Estonia cách đây khoảng 5 năm. Nói chuyện với chính phủ này giống như nói chuyện với một công ty khởi nghiệp. Và Ukraine thực sự cho tôi cảm giác tương tự”, Vitalik kể.

“Ethereum Foundation cũng có các nhà phát triển người Ukraine, và rất nhiều trong số họ cực kì giỏi và thông minh”

Vitalik Buterin

Chuyến đi đến Montenegro gần đây cũng giúp Vitalik thấy rằng ngay cả các chính phủ ở đó cũng đang cố gắng thông qua luật blockchain và trở nên thân thiện với chúng nhất có thể. “Có vẻ Đông Âu là nơi mọi người thực sự muốn làm gì đó với crypto và việc họ tích cực tham gia vào các tổ chức và chính phủ rất thú vị”, Vitalik nhận xét. 

Anh cũng đặc biệt ấn tượng với cộng đồng crypto tại Argentina và Brazil. Tuy nhiên theo Vitalik, Mỹ Latinh lại là một sự tương phản. Trong chuyến đi đến đông Mexico gần đây, anh không thấy nhiều sự chú ý của chính phủ đến crypto.

Rollup và tham vọng mở rộng của Ethereum

Ethereum ra đời từ những cuộc phiêu lưu của Vitalik đến các cộng đồng crypto trên thế giới. Và giờ đây trong chuyến đi đến một quốc gia tham chiến với sự giúp đỡ của crypto, anh chia sẻ về tương lai nền tảng. 

Theo Vitalik, lộ trình mở rộng quy mô của Ethereum tập trung vào rollup - giống như “con lai” với lộ trình của Bitcoin. Không có thay đổi ở L1, các nhà phát triển sẽ xây dựng L2 phía trên. “Bitcoin có mạng Lightning, và chúng tôi đang cố gắng mở rộng quy mô hoàn toàn thông qua L2 xây trên L1, nhưng hoạt động theo cách khác”, Vitalik nói. Điều này trái ngược với cách tiếp cận mở rộng quy mô của EOS hoặc Solana - tập trung vào việc giữ mọi người ở L1 và khiến nó trở nên mạnh mẽ nhất có thể.

“Mọi người không muốn mạng trở nên tập trung, nhưng họ cũng hiểu nhu cầu về mở rộng”, Vitalik nói. Vì thế, lộ trình tập trung vào rollup này tạo một số cải tiến ở L1 để giúp xây dựng các giao thức L2 có thể thực hiện nhiều giao dịch hơn. Sau đó, tùy thuộc các giao thức L2 muốn xây dựng gì để hỗ trợ các giao dịch này.

Theo Vitalik, đã có rất nhiều nền tảng như thế: Optimism, Arbitrum, Scroll, Starkware, zkSync. Polygon cũng nằm trong số đó - bắt đầu như một loại sidechain đáng tin cậy và hơi tập trung hơn, nhưng họ đã thuê những đội ZK xuất sắc và đang trên đường tự trở thành một rollup.

Người sáng lập Ethereum cũng đánh giá cao bằng chứng ZK và zkEVM.

“Bằng chứng ZK trong tư cách một công nghệ sẽ quan trọng như blockchain”

“Chúng sở hữu khả năng mạnh mẽ trong việc bổ sung quyền riêng tư và thêm khả năng mở rộng cho các ứng dụng blockchain của chúng tôi. Và hai công nghệ này bổ sung cho nhau”, kiến trúc sư trưởng của Ethereum nhận định.

Bằng chứng ZK - lời giải cho bài toán quyền riêng tư của blockchain

Theo Vitalik, các blockchain cung cấp khả năng chống kiểm duyệt và đảm bảo các quy tắc được tuân thủ, giống như một hợp đồng thông minh. Nhưng để đạt được điều đó, các blockchain phải hy sinh khả năng mở rộng và cả quyền riêng tư. Bằng chứng ZK là lời giải cho bài toán khó này. “Đến một lúc nào đó, chúng ta sẽ sống trong một thế giới nơi chúng ta có thể thêm bằng chứng ZK vào mọi thứ”, Vitalik nói.

Về zkEVM, Vitalik cho rằng hiện tại Starkware là một trong số những đội ngũ đang làm việc rất chăm chỉ để biến zkEVM thành hiện thực.

“Starkware hoạt động ở lĩnh vực này lâu hơn bất kỳ ai khác và tôi cũng phải cảm ơn họ vì đã chỉ cho tôi rất nhiều phép toán đằng sau cách thức hoạt động của zk-SNARKS”, Vitalik chia sẻ. Starkware đang làm việc trên Cairo - ngôn ngữ lập trình riêng của họ dành cho Starks, và đóng góp rất nhiều cho sự phát triển của toàn bộ không gian. Cũng có những dự án khác đang tạo zkEVM dựa trên Cairo như ImmutableX. 

Trong rất nhiều trường hợp, có sự thỏa hiệp giữa phi tập trung hoá và một dạng tập trung hóa có thể chấp nhận để giúp các ứng dụng hiệu quả hơn trong thời gian ngắn. “Tôi nghĩ ý tưởng của Starkware có lẽ sẽ tốt hơn để ứng dụng vào các tổ chức so với các blockchain riêng tư mà mọi người đều hào hứng cách đây 5 năm”, Vitalik nói.

Người sáng lập Ethereum cũng đánh giá cao Loopring - nhóm đã triển khai các rollup zkEVM từ nhiều năm trước khi chưa ai từng làm điều này.

“Tôi rất hài lòng với loại cộng đồng mà chúng ta đã và đang xây dựng”

Vitalik Buterin

Đây không phải lần đầu tiên Vitalik đi một quãng đường dài để tham dự hội nghị về crypto như ở Ukraine và có những suy tư về sự phát triển của ngành. Vào năm 2013, sau khi bỏ học đại học, anh đã bắt đầu cuộc phiêu lưu khám phá tất cả cộng đồng Bitcoin khác nhau. 

“Tôi nghĩ đây sẽ chỉ là chuyến đi vòng quanh thế giới kéo dài sáu tháng. Nhưng vào khoảng cuối cuộc hành trình, tôi nảy ra ý tưởng về Ethereum, và từ đó chuyến đi ngày càng kéo dài. Như thế, tôi đã di chuyển khoảng chín năm nay”, Vitalik kể.

Với những nỗ lực Vitalik đang thực hiện, chúng ta có thể tin rằng anh sẽ tiếp tục đi - và điều đó cũng đúng cho Ethereum cũng như không gian crypto.