Bait and Switch Scam là gì? Lừa đảo “nhử và đổi” trong Crypto
Bait and Switch Scam là gì?
Bait and Switch Scam (lừa đảo "nhử và đổi") là một hình thức lừa đảo trong đó kẻ gian lợi dụng sự kỳ vọng của nạn nhân bằng cách quảng bá một sản phẩm, dịch vụ hoặc cơ hội đầu tư hấp dẫn (bait - mồi nhử), nhưng sau đó thay đổi nội dung hoặc điều kiện để lấy đi tiền hoặc tài sản kỹ thuật số của nạn nhân (switch - đổi).
Trong lĩnh vực crypto, bait and switch thường xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, như dự án token giả mạo, NFT "nhử" hoặc các đợt airdrop hứa hẹn, gây thiệt hại lớn cho người tham gia.
Dấu hiệu nhận biết Bait and Switch Scam
Quảng cáo quá tốt để là thật
Các dự án hoặc cơ hội đầu tư hứa hẹn lợi nhuận quá cao, chẳng hạn như:
- "Lợi nhuận 10x, 100x chỉ trong vài ngày."
- "Staking token với lãi suất APY lên đến 1000%."
- "NFT độc quyền được niêm yết với giá thấp hơn nhiều so với thị trường."
Lời mời gọi như vậy thường không có cơ sở thực tế và là một dấu hiệu rõ ràng của lừa đảo.
Thông tin không minh bạch, trang web giả mạo
- Đội ngũ phát triển ẩn danh: Không công bố danh tính hoặc không có hồ sơ rõ ràng trên các nền tảng chuyên nghiệp như LinkedIn.
- Dự án không có kiểm toán hợp đồng thông minh: Không được xác minh bởi các tổ chức kiểm toán độc lập như Certik, SlowMist hoặc PeckShield.
- Thiếu tài liệu chính thức: Whitepaper sơ sài hoặc không có lộ trình phát triển rõ ràng.
Hoặc có thể sử dụng trang web có domain lừa đảo, không chính chủ:
- Trang web không đáng tin: Sử dụng tên miền không chính thống hoặc giả mạo các dự án lớn. Ví dụ: opensea-nft-sale.com (giả mạo OpenSea).
- Quảng cáo lừa đảo: Sử dụng mạng xã hội, email hoặc quảng cáo Google để lan truyền thông tin sai lệch về dự án.
Tạo cảm giác cấp bách (FOMO - Fear of Missing Out)
- Giới hạn thời gian: Quảng cáo "Chỉ còn 24 giờ để tham gia" hoặc sử dụng đồng hồ đếm ngược để tạo áp lực cho nạn nhân.
- Giới hạn số lượng: Thông báo rằng chỉ có số lượng token hoặc NFT rất ít, khiến người dùng sợ bỏ lỡ cơ hội.
- Chiến thuật lôi kéo: Sử dụng các bình luận giả trên mạng xã hội hoặc trong cộng đồng Telegram để làm tăng sự uy tín giả mạo, ví dụ:
- "Đây là cơ hội tốt nhất trong năm, tham gia ngay!"
- "Tôi vừa kiếm được gấp đôi số tiền chỉ trong 2 ngày!"
Đọc thêm: FOMO là gì? 4 cách vượt qua tâm lý FOMO trong crypto.
Cách thức hoạt động của Bait and Switch Scam trong Crypto
Hình thức Bait and Switch Scam trong lĩnh vực crypto thường diễn ra theo các bước chi tiết sau đây:
Bước 1: Đưa ra mồi nhử hấp dẫn
Kẻ lừa đảo bắt đầu bằng cách quảng bá một cơ hội đầu tư hấp dẫn hoặc sản phẩm đặc biệt nhằm thu hút sự chú ý từ các nhà đầu tư và người dùng thiếu kinh nghiệm. Một số ví dụ điển hình về "mồi nhử" bao gồm:
Token mới với lợi nhuận cao: Kẻ gian hứa hẹn rằng một token mới sẽ tăng giá nhanh chóng, chẳng hạn "lợi nhuận gấp 10x trong vòng 1 tuần."
NFT độc quyền giá rẻ: Quảng cáo các NFT thuộc bộ sưu tập nổi tiếng hoặc "hiếm" với giá thấp hơn nhiều so với giá trị thị trường.
Dự án DeFi hoặc GameFi hứa hẹn phần thưởng lớn: Dự án quảng bá các tính năng staking, farming hoặc cơ chế kiếm tiền trong trò chơi với lợi nhuận vượt xa mức bình thường, chẳng hạn APY 1000%+ hoặc "nhận phần thưởng khủng khi hoàn thành nhiệm vụ đơn giản."
Bước 2: Thu hút nạn nhân tham gia
Sau khi tạo ra một "mồi nhử" hấp dẫn, kẻ lừa đảo sẽ sử dụng các chiến thuật tâm lý để lôi kéo nạn nhân.
Quảng cáo trên mạng xã hội: Sử dụng nền tảng như Twitter, Telegram, Discord hoặc Facebook, kẻ gian thường giả danh các nhà đầu tư nổi tiếng hoặc tạo trang web giả mạo để quảng bá cơ hội.
- Tạo cảm giác cấp bách (FOMO - Fear of Missing Out)
- Lôi kéo qua cộng đồng crypto
Bước 3: Đổi mồi (Switch)
Khi nạn nhân đã tham gia và đầu tư, kẻ lừa đảo tiến hành giai đoạn "đổi mồi" bằng cách thay đổi điều kiện ban đầu hoặc thực hiện hành vi gian lận trực tiếp. Một số cách đổi mồi phổ biến bao gồm:
Cung cấp sản phẩm hoặc token kém giá trị:
- Sau khi nhận tiền từ người mua, kẻ gian gửi token không có giá trị hoặc NFT giả mạo.
- Các token này không thể giao dịch hoặc bị khóa trong ví mà không có cách nào rút ra.
Khóa tài sản của nạn nhân:
- Với các dự án DeFi hoặc staking, kẻ lừa đảo yêu cầu người dùng gửi tiền hoặc token vào hợp đồng thông minh không được kiểm tra (audit).
- Sau đó, kẻ gian chỉnh sửa hợp đồng thông minh để chuyển toàn bộ tài sản sang ví riêng của mình.
Biến mất hoàn toàn:
- Trong các vụ rug pull, kẻ lừa đảo rút hết thanh khoản của token từ sàn giao dịch và ngừng hoạt động dự án.
- Trong một số trường hợp, trang web, nhóm chat và tài khoản mạng xã hội của dự án cũng bị xóa sạch, khiến nạn nhân không thể tìm lại tiền của mình.
Dịch vụ hoặc sản phẩm không tồn tại:
- Dự án chỉ tồn tại dưới dạng quảng cáo, không có sản phẩm thực tế.
- Nạn nhân chỉ phát hiện ra điều này sau khi không nhận được bất kỳ lợi ích nào từ khoản đầu tư.
Một số trường hợp Bait and Switch Scam trong Crypto
Bitconnect (2017): Một trong những vụ lừa đảo lớn nhất Crypto
Giai đoạn Bait:
Bitconnect quảng cáo mình là một nền tảng cho vay và đầu tư tiền mã hóa, sử dụng token BCC (Bitconnect Coin). Dự án hứa hẹn lợi nhuận lên tới 40% mỗi tháng nhờ một "robot giao dịch" và các thuật toán đầu tư tự động.
Hình thức lôi kéo:
- Bitconnect thu hút người dùng mới thông qua hệ thống đa cấp (Ponzi), nơi người tham gia được thưởng hoa hồng khi mời thêm người khác.
- Cảm giác FOMO (sợ bỏ lỡ) được kích thích bởi lời quảng cáo về "cơ hội đầu tư không rủi ro."
Giai đoạn Switch:
Vào đầu năm 2018, sau khi huy động được hàng tỷ USD từ người dùng toàn cầu, Bitconnect tuyên bố đóng cửa nền tảng. Điều này khiến giá của token BCC giảm từ đỉnh cao 400 USD xuống gần bằng 0 USD, gây ra khoản lỗ khổng lồ cho nhà đầu tư.
Kết quả:
- Các nhà sáng lập biến mất cùng với số tiền được huy động.
- Hàng nghìn nhà đầu tư mất toàn bộ khoản tiền đầu tư vào nền tảng này.
- Bitconnect hiện được coi là một trong những vụ lừa đảo lớn nhất lịch sử crypto, với thiệt hại ước tính lên đến 2 tỷ USD.
Rug Pull trên PancakeSwap: Rút thanh khoản và biến mất
Giai đoạn Bait:
Một dự án phát hành token mới trên sàn giao dịch phi tập trung (DEX) PancakeSwap, hứa hẹn lợi nhuận 10x hoặc 100x trong thời gian ngắn.
Cách thức lừa đảo:
- Dự án xây dựng trang web, whitepaper giả mạo và đội ngũ phát triển ẩn danh.
- Token được liệt kê trên PancakeSwap với giá khởi điểm thấp để thu hút thanh khoản từ nhà đầu tư.
- Kẻ gian sử dụng mạng xã hội và nhóm Telegram để tạo hiệu ứng FOMO, tuyên bố rằng token sẽ "bùng nổ."
Giai đoạn Switch:
Sau khi nhà đầu tư đổ tiền vào token, kẻ lừa đảo tiến hành rút sạch pool thanh khoản từ sàn PancakeSwap. Điều này khiến token không thể giao dịch được nữa, trở nên vô giá trị.
Kết quả:
- Nhà đầu tư không thể bán lại token của mình.
- Kẻ gian biến mất cùng với toàn bộ số tiền từ pool thanh khoản.
Một vụ rug pull nổi bật trên PancakeSwap là Squid Game Token (SQUID) vào năm 2021. Token này thu hút sự chú ý lớn sau khi ăn theo bộ phim "Squid Game" nổi tiếng, nhưng sau khi tăng giá hàng trăm lần, đội ngũ phát triển đã rút hết thanh khoản, khiến giá token giảm từ 2,800 USD xuống gần bằng 0 USD chỉ trong vài phút.
NFT lừa đảo trên OpenSea: Niêm yết NFT giả mạo
Giai đoạn Bait:
Kẻ lừa đảo niêm yết một NFT giả mạo từ một bộ sưu tập nổi tiếng trên sàn giao dịch NFT như OpenSea, với giá thấp hơn nhiều so với giá trị thị trường.
Hình thức lừa đảo:
- Sử dụng hình ảnh từ các bộ sưu tập nổi tiếng như Bored Ape Yacht Club (BAYC) hoặc CryptoPunks để giả mạo NFT.
- Niêm yết NFT với mức giá rẻ hơn thị trường để thu hút người mua, tạo cảm giác rằng đây là một cơ hội "hiếm có."
Giai đoạn Switch:
Sau khi nạn nhân mua NFT, họ phát hiện ra rằng:
- NFT này không phải là sản phẩm chính hãng của bộ sưu tập.
- NFT được tạo ra trên một smart contract không liên quan đến dự án gốc, khiến nó không có giá trị hoặc không thể bán lại.
Kết quả:
- Nạn nhân không thể yêu cầu hoàn tiền hoặc tìm lại kẻ lừa đảo vì giao dịch trên blockchain không thể hoàn tác.
- Kẻ gian thường xóa tài khoản hoặc chuyển sang sàn giao dịch khác để tiếp tục lừa đảo.
Để tránh Bait and Switch Scam, bạn cần tỉnh táo trước các dự án hứa hẹn lợi nhuận quá hấp dẫn và luôn kiểm tra kỹ thông tin trước khi đầu tư. Hãy nhớ rằng, nếu một cơ hội nghe có vẻ quá tốt để là thật, nó rất có thể là lừa đảo. Thực hiện nghiên cứu kỹ lưỡng (DYOR) và tránh FOMO là cách tốt nhất để bảo vệ tài sản của bạn trong thế giới crypto đầy rủi ro.