Chiliz, fan token và câu chuyện đằng sau cú chuyển nhượng Messi đến PSG

Mùa hè 2021 chứng kiến vụ chuyển nhượng đình đám nhất lịch sử bóng đá hiện đại: Lionel Messi rời Barcelona để đến Paris Saint-Germain (PSG) với mức lương ròng hàng năm 41 triệu USD, bao gồm tiền thưởng.

Ngoài tiền bạc và giới chức ở sân Công Viên Các Hoàng Tử, bên đứng sau thúc đẩy thương vụ thành công là nền tảng fan token Chiliz, một cái tên tương đối xa lạ với các fan bóng đá nói chung. 

“Vào thời điểm tháng 8/2021, fan token của PSG tăng từ 15 USD lên mức đỉnh 45 USD. Chiliz đã bán rất nhiều token PSG vì nhu cầu mua tăng cao. Chính doanh thu tạo ra từ việc bán token này được dùng để chi trả cho Messi đến PSG”, Alexandre Dreyfus, người sáng lập Chiliz tiết lộ.

Tuy PSG lẫn Chiliz không công bố con số cụ thể, nhưng số tiền lót tay cho Messi bằng fan token được giới truyền thông đồn thổi ở mức 29-35 triệu USD. 

Trong suốt cuộc trò chuyện với Coin98 Insights ở sự kiện Token2049 diễn ra tại Singapore, Dreyfus tạo ấn tượng là một người hừng hực năng lượng, nói nhanh, cười nhiều - tinh thần rất dễ bắt gặp ở một fan hâm mộ thể thao cuồng nhiệt. Và điều này không gì ngạc nhiên khi Dreyfus là người sáng lập dự án đã làm việc với những đội bóng hàng đầu thế giới.

The Spotlight là series trò chuyện giữa Coin98 Insights với các builder trong ngành về những chủ đề nóng trên thị trường.  

- Ông là doanh nhân Internet thành đạt, từng tham gia ngành cá cược thể thao, game và poker onine. Tại sao ông quyết định chuyển sang crypto và thành lập Chiliz?

Dreyfus: Tôi bắt đầu trở thành doanh nhân Internet năm 18 tuổi và sáng lập nhiều công ty trong hơn 25 năm. Sau đó tôi dành 10-12 năm cho poker và cá cược thể thao online.

Năm 2017, tôi bắt đầu xem xét crypto và thành lập Chiliz một năm sau đó. Thật ra tôi bước vào crypto qua cánh cửa thể thao. 99% fan hâm mộ không có cơ hội hiện diện tại sân vận động, không ở chung thành phố hoặc thậm chí chung quốc gia với đội bóng yêu thích. Chẳng hạn nhiều người Việt Nam hâm mộ Manchester City, Arsenal nhưng họ không sống ở Anh.

Vì thế, câu hỏi được đặt ra năm năm trước là: Có thể tạo giá trị gì cho fan và mở rộng tầm ảnh hưởng của đội thể thao? Và điều một fan thấy giá trị, đó là được đội bóng công nhận: bạn là fan chân chính của chúng tôi.

Do đó, chúng tôi sáng tạo ý tưởng fan token - một loại token fungible. Đây giống như chương trình khách hàng thân thiết hoặc DAO để giúp người hâm mộ khắp thế giới trở nên tích cực hơn và được công nhận là fan cuồng nhiệt của đội bóng.

Đọc thêm: Fan Token là gì?

Sau năm năm, Chiliz có 340 nhân viên, chín văn phòng và làm việc với hơn 100 đội thể thao trên toàn thế giới.

- Ông thấy có điểm tương đồng nào giữa việc ngồi tại bàn poker và bước vào không gian crypto không?

Dreyfus: Có nhiều điểm tương tự, chẳng hạn về mặt quản lý. Game trực tuyến là sản phẩm được pháp luật điều chỉnh nên ngay từ những ngày đầu thành lập Chiliz, chúng tôi đã nghiên cứu kỹ lưỡng các quy định để tuân thủ.

Tiếp đến là điểm tương đồng ở góc độ giao dịch. Một người chơi poker online tin mình có lợi thế hơn so với những người chơi khác. Tương tự, một nhà giao dịch trên Binance nghĩ mình sở hữu kiến thức tốt hơn những nhà giao dịch khác.

- Cụ thể, hiện Chiliz có gặp vấn đề gì về luật pháp khi hoạt động ở các quốc gia khác nhau không? 

Dreyfus: Chiliz đang hợp tác với các đội thể thao rất nổi tiếng và hiện có 2 triệu người dùng khắp thế giới, nên chúng tôi rất cẩn trọng về luật pháp. Chúng tôi làm việc với các nhà lập pháp ở hầu hết mọi nơi: Tây Ban Nha, Ý, Anh, Bồ Đào Nha, Đức…

Ví dụ cụ thể, khi ra mắt fan token cho Johor Darul Ta’zim - đội bóng lớn nhất Malaysia, chúng tôi dành đến tám tháng để đảm bảo mọi thứ tuân thủ quy định của quốc gia này. Chiliz cũng đang dành thời gian để nghiên cứu Việt Nam vì quy định ở đây có nhiều nét đặc thù.

Riêng ở Mỹ, giai đoạn 2021-2022, chúng tôi làm việc với 27 đội NBA và 14 đội NFL, nhưng hiện đã giảm gần như mọi tiếp xúc ở khu vực này, bởi tại Mỹ mọi thứ đều là “không”. Cụ thể, về mặt pháp lý chúng tôi không thể ra mắt fan token nên chẳng có lý do gì để tiêu tiền ở đây.

- Trong một bài phỏng vấn, ông từng nói điều Chiliz đang làm là “token hoá cảm xúc”. Ông có thể chia sẻ thêm về ý tưởng này không?

Dreyfus: Bạn biết bóng đá là gì không? Bóng đá là một cộng đồng, trong đó giữa tôi và đội bóng có mối quan hệ cảm xúc. Với ý tưởng đó, Chiliz đang token hoá cộng đồng, token hoá cảm xúc.

Khi bạn mua fan token, không phải bạn mua cổ phiếu của đội thể thao, mà mua “cổ phiếu” của một trải nghiệm cộng đồng đầy cảm xúc được chia sẻ giữa mọi người.  

Chúng tôi đang cố biến fan hâm mộ thụ động thành fan hâm mộ chủ động. Ở những khu vực khác nhau, fan hâm mộ sẽ khác nhau, nhưng cuối cùng họ vẫn là fan. Và chúng tôi cố tìm ra những điều họ mong muốn để đáp ứng. 

- Ông nói fan token không phải cổ phiếu, nhưng có ý kiến cho rằng chúng khiến các fan hiểu lầm là họ đang mua cổ phần của đội bóng yêu thích?

Dreyfus: Bạn không mua cổ phiếu, cũng không phải cổ phần vì thực sự bạn mua fan token. Ví dụ, nếu muốn mua cổ phiếu của Manchester United, bạn cứ việc vì công ty đã được niêm yết.  

Tôi nghĩ có lẽ những lời chỉ trích đến từ dân Anh, họ không thể chấp nhận rằng, ví dụ, người Việt Nam có thể là fan hâm mộ và ủng hộ 5-10 bảng Anh cho một đội bóng ở Anh. Chúng tôi gọi đây là phân biệt đối xử và nó không đúng cũng như không công bằng.

Tuy nhiên dường như nền bóng đá Anh đang có rất nhiều người bảo thủ, cổ lỗ sĩ như vậy, chứ chúng tôi không hề nhận những lời chỉ trích này từ bất kỳ đâu khác trên thế giới.

- Có một quan ngại khác về fan token, đó là tiện ích (utility) của chúng chỉ chủ yếu tập trung vào bỏ phiếu và tiếp cận các nội dung độc quyền. Chiliz đang làm gì để mở rộng các tiện ích này?

Dreyfus: Tôi nghĩ có hiểu nhầm ở đây, vì tiện ích của fan token không chỉ có thế. Ví dụ, năm ngoái, chúng tôi đã cho đi 16 - 17,000 vé VIP cho các fan token holder. Ngoài ra, họ còn có cơ hội chơi bóng với những holder khác hoặc thậm chí với một số cầu thủ tại sân vận động của đội bóng yêu thích.

Hay mấy tuần trước, một đội bóng Thổ Nhĩ Kỳ để các fan token holder quyết định số áo cho cầu thủ mới. Hay hơn ba năm trước, Juventus hỏi người hâm mộ nắm giữ fan token muốn chơi nhạc gì trong sân vận động. Và với mỗi lần đội tuyển ghi bàn, âm nhạc đó sẽ vang lên. 

Hay gần đây nhất, mỗi khi có bàn thắng được ghi ở Serie A, trọng tài sẽ dừng trận đấu để niêm phong bóng cho các fan token holder, kèm theo giấy chứng nhận được phát hành trên blockchain Chiliz.

Đây là những trải nghiệm rất cá nhân, được "đo ni đóng giày" cho các fan token holder. Tóm lại, tôi nghĩ tiện ích của fan token rất nhiều, chỉ là người ta cần dành thêm thời gian tìm hiểu.

Trong tương lai, fan token sẽ có nhiều tiện ích hơn, nhưng không phải do Chiliz cung cấp, mà là các bên như Nike, Adidas, Under Armour. Ví dụ, giờ là chiều thứ Bảy và bạn gửi thông báo cho các fan token holder của PSG, đó là nếu họ đến cửa hàng Under Armour trong thành phố vào lúc 2 giờ chiều, họ sẽ được giảm giá 10%. Và đột nhiên mọi người sẽ muốn mua fan token để nhận ưu đãi đó.

- Nhưng có những người không phải fan hâm mộ mà chỉ mua fan token với mục đích đầu cơ thì sao?

Dreyfus: Cũng giống những người mua giày Nike mới nhất, hay mua rượu, mua đồng hồ chỉ để đầu cơ. Bất cứ thứ gì có số lượng hạn chế và sở hữu tính tiện ích thì có giá trị. Hay tại sao mọi người mua memecoin, mua MATIC, mua CHZ? Vì họ tin các đồng này sẽ lên hay xuống giá. Đó là các trader.

Nhưng với người hâm mộ, lý do họ mua fan token nằm trong cốt lõi những thứ chúng tôi đang làm: được công nhận là fan chân chính, được khoe khoang, được trải nghiệm, được nhận điểm, vé, được bầu cử… và trở thành một phần cộng đồng.

- Đó là phía người hâm mộ, còn các đội thể thao tạo ra dòng doanh thu mới dựa trên fan token như thế nào? Trong tương lai, nếu họ muốn toàn quyển kiểm soát fan token của mình thì cuộc chơi sẽ thay đổi ra sao với Chiliz?

Dreyfus: Khi nhìn vào công việc kinh doanh hiện tại của một đội thể thao, bạn có thể thấy họ bán tài trợ, bán vé và tất nhiên là bản quyền truyền hình. Nhưng tôi nghĩ doanh thu thế hệ tiếp theo sẽ đến từ thứ được gọi là “direct-to-consumer” (bán trực tiếp cho người tiêu dùng).

Nó ít nhiều giống chương trình khách hàng thân thiết và các doanh nghiệp B2C khác. Và fan token sẽ là một trong số đó - sản phẩm được gắn thương hiệu và điều hành bởi chúng tôi và đội thể thao và trực tiếp đến tay người tiêu dùng.

Chỉ 52,000 người có thể đến sân vận động của PSG và khoảng 30,000 người có vé mùa (season ticket). Vậy làm sao PSG kiếm tiền từ 100 triệu fan này? Họ không bao giờ làm được, nhưng kiếm tiền từ 1 triệu fan có thể khả thi - và fan token là một trong những cách đó.

Một đội bóng, chẳng hạn PSG có khoảng 100 triệu fan hâm mộ toàn thế giới, nhưng chỉ 52,000 người có thể đến sân vận động và khoảng 30,000 người có vé mùa (season ticket). Vậy làm sao PSG kiếm tiền từ 100 triệu fan này? Họ không bao giờ làm được, nhưng kiếm tiền từ 1 triệu fan có thể khả thi - và fan token là một trong những cách đó.

Về việc trong tương lai đội thể thao có thể toàn quyền kiểm soát fan token của mình không, câu trả lời là “có” và “không”. “Không” bởi token vẫn sẽ luôn nằm trên chain Chiliz, có lẽ sẽ có một số thay đổi trên ứng dụng điện thoại Socios. “Có” là vì họ có thể xắn tay làm nhiều việc hơn, và Chiliz rất muốn điều này, bởi hiện chúng tôi đang đảm đương khoảng 95% khối lượng công việc.

- Nếu fan hâm mộ không hài lòng với quyết định của chủ đội bóng nào đó, ví dụ như trường hợp của Manchester United, liệu fan token có giúp họ tạo ra thay đổi không?

Dreyfus: Manchester United là một công ty niêm yết, nên nếu bạn - trong tư cách fan hâm mộ - muốn hất cẳng chủ sở hữu đội bóng, bạn không có cách nào ngoài đi đến thị trường chứng khoán, trả 6 tỉ USD và mua Manchester United.

Bạn không thể có lớp quản trị thứ hai cạnh tranh với hội đồng quản trị hay cổ đông của đội bóng. Hướng đi mà tôi thấy trong tương lai, đó là sẽ có cổ phần truyền thống cho các thành viên hội đồng quản trị truyền thống của công ty. Và sau đó có fan token dành để quản trị cho người hâm mộ. Nhưng điều này chỉ giới hạn ở những môn phi thể thao, không kinh doanh, với những vấn đề chỉ liên quan đến người hâm mộ.

Hiện tại, dù bạn hay tất cả mọi người có ghét chủ sở hữu Manchester United đến đâu, thì tôi xin lỗi, bạn chỉ có cách mua đội bóng.

- Trong tương lai, nếu những nền tảng fan token khác muốn hợp tác với các đội thể thao đã và đang làm việc cùng Chiliz, điều đó có khả thi không?

Dreyfus: Chuyện đó không thể nào xảy ra, và đây là khác biệt giữa NFT và fan token. Bạn có thể có nhiều drop NFT với nhiều lý do khác nhau với các nhà cung cấp và các chain khác nhau, nhưng bạn chỉ có một fan token. Bởi bạn chỉ có thể sở hữu duy nhất một token thể hiện lòng trung thành được gắn nhãn hiệu với đội thể thao, nếu không mọi thứ còn ý nghĩa gì?

Nói về NFT, tôi có mối quan hệ vừa yêu vừa ghét với chúng. Tôi thích công nghệ, ghét sản phẩm. Tôi thích nó trong game, ghét nó trong thể thao. Tôi nghĩ chưa ai thực sự bung ra sản phẩm phù hợp liên quan NFT trong không gian thể thao, dù mọi người ra rả nói về chúng.

Hiện khối lượng giao dịch của fan token lớn gấp 10 lần khối lượng giao dịch của tất cả NFT trên thế giới. Và đây là vẻ đẹp của fan token - chúng fungible nên sở hữu tính thanh khoản và dễ hơn trong việc thực hiện giao dịch. Trong khi đó, NFT là non-fungible nên chúng dễ mất giá trị.

- Ông nghĩ sao về đối thủ cạnh tranh của Chiliz?

Dreyfus: Tôi không nghĩ hiện Chiliz có đối thủ cạnh tranh nào, bởi chúng tôi là blockchain thể thao duy nhất ở thời điểm này. Khi chúng tôi bắt đầu vào năm năm trước, mọi người cho đây là thứ nhảm nhí. Và trong lúc người ta không tin, chúng tôi vẫn miệt mài phát triển, đến một mức độ mà giờ chúng tôi sỡ hữu thị trường ngách về fan token.

Các đội bóng, đội thể thao muốn làm việc với công ty đầu ngành và họ muốn ra mắt fan token với Chiliz, bởi chúng tôi sở hữu hiệu ứng mạng (network effect) rất lớn và điều này cực kỳ quan trọng.

- Nhưng Chiliz có muốn những người chơi khác tham gia vào lĩnh vực này không, hay chỉ muốn “ngồi trên ngai” mãi mãi?

Dreyfus: Đây là lý do chain Chiliz gần đây đã trở thành Layer 1 để cho phép bất kỳ ai cũng có thể ra mắt fan token trên nền tảng của chúng tôi. Ví dụ, nếu ai đó ở Việt Nam muốn giới thiệu một fan token, họ có thể thực hiện trên Chiliz với đầy đủ thiết bị cần thiết. 

Thực ra Chiliz trước đó đã có Layer 1 nhưng thuộc chain riêng tư và chỉ kết nối với các sàn giao dịch. Bây giờ chúng tôi mở nó ra để chào đón các nhà phát triển đến xây dựng. 

Ước mơ của tôi là fan PSG có thể đến một hiệu Nike tại TP.HCM, mở wallet và chứng minh mình sở hữu fan token PSG cùng mã QR, sau đó nhận giảm giá 10% từ Nike. Để làm được điều đó, bạn cần ngày càng nhiều nhà phát triển ở mọi quốc gia đến xây dựng trên một chain mở. 

- Ông nói ban đầu mọi người xem Chiliz nhảm nhí, vậy ông đã thuyết phục các đội bóng đầu tiên hợp tác với Chiliz như thế nào?

Dreyfus: Đó là vào năm 2018 khi chúng tôi bắt đầu nói chuyện với tất cả đội thể thao. Mọi người đều nhìn chúng tôi như thể: “Mấy gã này là ai vậy? Bọn họ đang làm gì? Chẳng hiểu mô tê gì”. Chúng tôi đã dành nhiều thời gian giúp họ nắm khái niệm về fan token, và mùa hè đó, chúng tôi ký hợp đồng đầu tiên với PSG và Juventus. Nhưng câu trả lời không đơn thuần là “yes” hay “no”, họ đã mất vài tháng để đi đến quyết định. 

Thật ra với những người trong ngành gaming và internet, đây là một thế giới nhỏ, bạn có thể sử dụng các kết nối. Với Juventus, tôi liên hệ với họ qua một người bạn của một người bạn. Với PSG, tôi kết nối qua LinkedIn và may mắn nói chuyện với một anh chàng hâm mộ những thứ chúng tôi từng làm trong poker. Chúng tôi bắt đầu như thế và từ đó phát triển mạng lưới.

Nhưng thời gian đầu không dễ dàng, những bên như Real Madrid, Manchester United, Liverpool đã nói “không” với chúng tôi. Tuy nhiên, sau năm năm, câu chuyện đã khác, giờ các đội bóng gọi điện, đặt vấn đề làm việc với Chiliz. Hiện chúng ta đang ở bear market nhưng sắp tới Chiliz sẽ ra mắt fan token cho một đội bóng rất lớn trong Premier League.

- Gần đây, Binance hợp tác với Cristiano Rolando trong dự án về NFT, liệu Chiliz có dự định làm việc với các ngôi sao thể thao khác không?

Dreyfus: Thật ra Leo Messi là đại sứ thương hiệu cho Socios.com của chúng tôi. Nhưng ngoại trừ một số sự kiện cụ thể, không có lý do gì để Chiliz làm việc với người nổi tiếng.

Nếu chúng tôi tung ra fan token cho Messi hay Ronado, chắc chắn chúng tôi sẽ kiếm bộn tiền, nhưng nó có bền vững không? Chuyện gì xảy ra khi họ về hưu? Hay khi họ qua đời thì utility ở đâu? Hay như khi token giảm giá 50%, và nhà tài trợ của Messi nói: “Tôi là Adidas, giờ tôi muốn trả cho anh ít hơn 50%”.

Nó không hợp lý chút nào cả, và đây là lý do mà tôi nghĩ social token không phải mô hình phù hợp vào lúc này.

- Ông có thể chia sẻ về các dự định tương lai của Chiliz không?

Dreyfus: Chúng tôi có kế hoạch lấn sân sang lĩnh vực khác, chi tiết thì, suỵt… bí mật.

Ngoài ra, sắp tới Chiliz sẽ tập trung vào Đông Nam Á, đặc biệt là đầu tư vào Việt Nam. Thật xấu hổ khi tôi là người Pháp nhưng chưa bao giờ đến đây, tôi muốn chúng ta làm nhiều thứ hơn cùng nhau vì cộng đồng nhà phát triển ở đây rất tài năng. Ví dụ, nếu một anh chàng ở một thành phố nhỏ của Việt Nam muốn phát triển ý tưởng trên chain Chiliz, chúng tôi có ngân sách để hỗ trợ việc đó.

Tóm lại, tôi tin Chiliz có thể mang lại giá trị cho người hâm mộ Việt Nam với nhiều sản phẩm từ các đội bóng quốc tế hơn và với các bên như ngân hàng, công ty thẻ tín dụng…