InfoFi: Những mảnh ghép trong hệ sinh thái
InfoFi: Khi thông tin không còn miễn phí
Thông tin luôn có giá trị, nhưng phần lớn giá trị đó lại rơi vào tay người sử dụng, chứ không phải người tạo ra. Chẳng hạn, khi một ai đó đọc tin tức, phân tích, rồi ra quyết định đầu tư, người đó nhận được giá trị, còn người tạo ra thông tin thì thường không được hưởng lợi gì nhiều.
InfoFi (Information Finance) là một hướng đi mới trong Web3, nơi thông tin không chỉ để đọc, mà có thể được sở hữu, định giá và giao dịch như một loại tài sản.
Khác với DeFi hay GameFi, nơi token được dùng để tài chính hóa các hoạt động quen thuộc như giao dịch hay chơi game, InfoFi lại tập trung vào cơ chế thưởng cho người tạo ra thông tin hữu ích, và mở ra thị trường để người khác có thể mua, bán hoặc đầu tư vào các tín hiệu, dữ liệu và insight có giá trị.
Nói cách khác, nếu bạn biết điều gì đó có ích, bạn có thể kiếm tiền từ việc chia sẻ thông tin hoặc giao dịch các token liên quan đến thông tin đó, không cần phải làm KOL hay mở khóa học.
Các giao thức InfoFi còn hướng đến việc trao lại quyền kiểm soát thông tin cho người dùng, không để dữ liệu bị thu thập và bán như cách các nền tảng Web2 vẫn làm. Thông tin không còn bị che giấu sau thuật toán, mà có thể được token hóa minh bạch trên blockchain, nơi ai cũng có thể kiểm chứng và truy ngược người đóng góp.
Tất nhiên, InfoFi vẫn phải đối mặt với những câu hỏi như: Làm sao để đánh giá chất lượng thông tin? Làm sao để tránh spam, lừa đảo? Nhưng ít nhất, lĩnh vực này đang tạo ra một hướng đi mới, đó là thông tin không còn miễn phí, cũng không còn bị độc quyền.
Hệ sinh thái InfoFi: Những mảnh ghép chính
InfoFi hiện đang phát triển thành một hệ sinh thái đa dạng, gồm nhiều mảng ứng dụng khác nhau nhằm tài chính hóa mọi khía cạnh của thông tin và kiến thức. Dưới đây là những mảng chính trong hệ sinh thái InfoFi và cách thức chúng vận hành:
Thị trường dự đoán: Nơi giao dịch sự thật
Nếu DeFi đã xoá bỏ vai trò trung gian của ngân hàng trong dòng chảy thanh khoản, thì thị trường dự đoán (prediction market) lại là mô hình tiên phong chứng minh rằng sự thật cũng có thể được định giá và giao dịch.
Khác với những cuộc thăm dò hay khảo sát truyền thống vốn dễ xảy ra thiên vị và thao túng, thị trường dự đoán tận dụng động lực kinh tế để khuyến khích mọi người tiết lộ sự thật. Người tham gia đặt cược vào kết quả của một sự kiện trong tương lai; tỷ lệ cược được hình thành tự động thông qua cơ chế khớp lệnh và cung – cầu. Giá của hợp đồng chính là con số mà đám đông đưa ra để thể hiện kỳ vọng về xác suất xảy ra sự kiện đó.
Nền tảng thị trường dự đoán nổi bật nhất là Polymarket, cho phép đặt cược vào mọi vấn đề thời sự từ chính trị, kinh tế đến thể thao. Năm 2024, Polymarket ghi nhận khối lượng giao dịch lên tới 9 tỷ USD, và càng gây sốc khi dự đoán kết quả bầu cử tổng thống Mỹ với độ chính xác vượt xa các cuộc thăm dò truyền thống.
Đó không chỉ là chiến thắng của cơ chế thị trường trước phương pháp khảo sát, mà còn là minh chứng rằng thông tin phân tán trong cộng đồng có thể được tổng hợp và “định giá” chính xác nhờ động lực tài chính.
Bên cạnh đó, Upside – nền tảng dự đoán xã hội được Arthur Hayes hậu thuẫn, đang đưa thị trường dự đoán đến gần hơn với cộng đồng. Thay vì sử dụng giao diện phức tạp của sàn giao dịch, Upside mang đến những trải nghiệm tương tác mạng xã hội. Trong đó, người dùng “like” và “vote” để thể hiện niềm tin vào một kết quả, và được chia sẻ lợi nhuận nếu dự đoán chính xác.
“Yap-to-Earn”: Khi chia sẻ thông tin cũng tạo ra dòng tiền
Không dừng lại ở thị trường dự đoán, InfoFi còn mở rộng sang lĩnh vực mạng xã hội và nội dung, với mô hình được gọi vui là “Yap-to-Earn” – nói chuyện để kiếm tiền. Thay vì chỉ nhận được lượt like hay share như trên các nền tảng Web2, người dùng của các giao thức InfoFi có thể được thưởng token khi chia sẻ thông tin hoặc phân tích có giá trị.
Một trong những dự án đầu tiên đưa Yap-to-Earn ra ánh sáng là Sanctum, một giao thức liquid staking trên Solana. Một nửa số token dùng cho airdrop đã được Sanctum phân bổ cho những người thảo luận, chia sẻ về dự án trên các nền tảng như Telegram, Discord, Twitter và Youtube.
Đến cuối năm 2024, chương trình Kaito Yaps do Kaito triển khai đã làm bùng nổ làn sóng Yap-to-Earn. Người dùng chia sẻ nội dung trên mạng xã hội X (Twitter) sẽ được chấm điểm dựa trên một hệ thống đánh giá tự động do AI vận hành. Các yếu tố như khối lượng thông tin (Proof-of-Work), mức độ tương tác thực chất (Proof-of-Exchange) và chiều sâu phân tích (Proof-of-Insight) sẽ quyết định điểm số của mỗi bài đăng.
Những người có điểm cao nhất trong từng chủ đề sẽ được xếp hạng trên bảng Yapper Leaderboard, và nhận thưởng bằng token KAITO. Một số dự án cũng thông qua trung gian Kaito để trả thưởng token cho những người viết bài về dự án đó. Với mô hình này, hoạt động chia sẻ tri thức được xem như một hình thức “khai thác”, nơi người viết trở thành “thợ mỏ”, còn nội dung họ tạo ra chính là sản phẩm có giá trị kinh tế.
Một ví dụ khác là dự án Stay Loud (LOUD) trên hệ Solana. Dự án tổ chức các chiến dịch kêu gọi người dùng đăng bài, chia sẻ nội dung liên quan đến LOUD để nhận phần thưởng. Hệ thống AI sẽ đo lường “độ lan tỏa” (mindshare) của từng người và thưởng cho 25 người đứng đầu mỗi tuần bằng một phần doanh thu giao dịch từ cặp LOUD/SOL.
Khi càng nhiều người nói về dự án, thanh khoản tăng, khối lượng giao dịch cao hơn, thì người tạo nội dung cũng nhận được phần thưởng lớn hơn. Tuy nhiên, mô hình của LOUD đã bộc lộ điểm yếu: nếu không duy trì được độ hot, thanh khoản sẽ giảm rất nhanh. Sau giai đoạn đầu thu hút sự chú ý, hệ sinh thái này đã nhanh chóng hạ nhiệt và gần như “chết yểu” ngay sau đó.
Thị trường sự chú ý: Bắt trend để kiếm tiền
Nếu “Yap-to-Earn” là sân chơi của người tạo nội dung, thì thị trường sự chú ý (attention market) lại hướng đến một nhóm đối tượng khác: những người biết bắt trend. Ở đây, thứ được định giá không còn là token hay nội dung, mà là chính mức độ quan tâm của cộng đồng dành cho một chủ đề đang nổi.
Dự án tiêu biểu cho hướng đi này là Noise, cho phép người dùng giao dịch các xu hướng trên Crypto Twitter. Mỗi chủ đề nổi bật như meme coin, nhân vật gây tranh cãi hay tin tức thị trường sẽ được “mã hóa” thành một tài sản riêng biệt. Người dùng có thể mở vị thế long/short trên các chủ đề đó, tương tự như giao dịch hợp đồng futures.
Nền tảng cũng sử dụng AI để quét dữ liệu mạng xã hội theo thời gian thực, qua đó lượng hóa mức độ ảnh hưởng của từng xu hướng và gán giá trị cho chúng.
Một mô hình khác được dự án Trends triển khai là cho phép người dùng mint các bài đăng trên X thành token gọi là “Trend”, rồi cho cộng đồng mua bán cổ phần dựa trên độ phổ biến của bài viết đó. Nếu bài viết càng viral, giá trị token tương ứng càng tăng. Người nắm giữ token có thể kiếm lời nếu đầu cơ đúng xu hướng, tương tự như đầu tư cổ phiếu theo tin tức.
Thị trường danh tiếng: Biến uy tín thành tài sản
Trong Web3, danh tiếng không chỉ là một lời khen mà còn là một loại tài sản. Thị trường danh tiếng (reputation market) là mảng đang cố gắng lượng hóa và tài chính hóa uy tín cá nhân. Trong mô hình này, hành vi và đóng góp on-chain của người dùng sẽ được ghi nhận và xếp hạng, tạo ra một điểm số mà người khác có thể dùng để đánh giá trước khi tương tác với người dùng đó.
Một dự án nổi bật trong mảng này là Ethos Network, được ví như “gương soi on-chain” cho độ uy tín. Ethos phát triển hệ thống điểm tín nhiệm (Credibility Score) trên blockchain Base, dựa vào các yếu tố như dữ liệu on-chain, đánh giá từ cộng đồng và cơ chế bảo chứng bằng stake.
Ban đầu, mỗi người dùng sẽ có một điểm số mặc định (khoảng 1200 điểm), sau đó điểm sẽ thay đổi theo hành vi và phản hồi nhận được. Người dùng cũng có thể bảo chứng (vouch) cho người khác bằng cách stake ETH cho họ. Nếu người đó hoạt động tốt, cả hai sẽ cùng tăng điểm. Ngược lại, nếu người đó có hành vi xấu và bị tố cáo, người dùng sẽ bị trừ tiền stake (cơ chế slashing).
Trong tính năng “tố cáo” (whistleblowing) của Ethos, một người dùng sẽ trả phí để yêu cầu trừ điểm uy tín của người khác, tất nhiên phải kèm theo bằng chứng. Sau khi cộng đồng bỏ phiếu và phê duyệt yêu cầu, người vi phạm sẽ bị trừ điểm, còn người tố cáo được thưởng một phần tiền bảo chứng.
Mô hình của Ethos phản ảnh một cơ chế thị trường, nơi uy tín được mang ra để đặt cược và kiếm tiền, khuyến khích hành vi có trách nhiệm trong cộng đồng Web3. Tính đến tháng 7/2025, Ethos đã thu hút 12,000 lượt tạo hồ sơ và 890 ETH dùng cho bảo chứng.
Ngoài Ethos, các dự án như GiveRep hay Lens Protocol cũng đang thử nghiệm việc tích hợp điểm uy tín vào mạng xã hội và hệ thống bỏ phiếu. Điểm uy tín giúp người dùng mang danh tiếng của mình qua nhiều nền tảng, từ đó được dùng làm tài sản thế chấp trong DeFi hoặc tăng quyền biểu quyết trong DAO.
Nội dung độc quyền cho token holder
Thay vì gắn chặt vào mô hình quảng cáo hoặc đăng ký (subscription) tập trung như Web2, các nền tảng InfoFi thử nghiệm hướng đi mới: biến quyền truy cập nội dung thành tài sản có thể giao dịch.
Paragraph và Backroom triển khai mô hình token-gated, chỉ người nắm giữ NFT hoặc token mới được truy cập các nội dung nâng cao. Backroom thậm chí còn áp dụng giá truy cập linh hoạt, nội dung càng hot, giá token truy cập càng đắt, tạo ra thị trường định giá tri thức theo cung cầu thực tế.
Phân tích dữ liệu
Bên cạnh các mảng thiên về nội dung xã hội và tương tác cá nhân, một nhánh quan trọng trong hệ sinh thái InfoFi chính là phân tích dữ liệu. Thay vì chỉ cung cấp dữ liệu thô, các nền tảng trong mảng này tập trung vào việc xử lý, trực quan hóa và biến dữ liệu on-chain lẫn off-chain thành insight phục vụ ra quyết định.
Một số cái tên quen thuộc có thể kể đến như Dune và Nansen, cho phép người dùng truy vấn và xây dựng dashboard theo thời gian thực để theo dõi dòng tiền, hoạt động ví, hoặc nhận diện những người có ảnh hưởng on-chain – vốn thường không thể nhận biết qua tương tác trên mạng xã hội.
Trong khi đó, The Graph cung cấp hạ tầng chỉ mục cho dữ liệu blockchain, còn Ocean Protocol xây dựng một marketplace phi tập trung để chia sẻ và mua bán dữ liệu hỗ trợ cho việc huấn luyện AI.
Một cái tên mới đang thu hút sự chú ý là Cookie DAO, nền tảng chuyên thu thập và phân tích dữ liệu xã hội. Cookie theo dõi hơn 1,500 dự án liên quan đến AI và crypto, xử lý hơn 7 TB dữ liệu thời gian thực (tính đến tháng 6/2025) nhằm lọc ra các tín hiệu thị trường đáng tin cậy. Các tính năng như smart feed, phân tích sentiment, thống kê KOL... giúp người dùng nắm bắt xu hướng tốt hơn.
Bên cạnh đó, DexCheck đang thử nghiệm việc tích hợp AI để phân tích hoạt động của ví cá voi, phát hiện xu hướng giao dịch trên DEX và đưa ra cảnh báo sớm cho người dùng. Nền tảng này còn có chương trình REPS, khuyến khích thảo luận chất lượng bằng phần thưởng cụ thể, giúp cộng đồng tạo ra giá trị phân tích tập thể.
Ngoài ra, các mô hình như bounty dữ liệu (Arkham) cũng đang được thử nghiệm, cho phép người dùng săn tìm thông tin như ví ẩn danh để nhận thưởng bằng token.
Hệ sinh thái InfoFi mở ra những hướng đầu tư mới nào?
Từ góc nhìn đầu tư, InfoFi đang nổi lên như một nhánh ứng dụng tiềm năng trong Web3, tương tự cách DeFi hay GameFi từng mở ra làn sóng tăng trưởng trước đó. Khai thác trực tiếp hai tài nguyên quan trọng nhất của kỷ nguyên số: dữ liệu và sự chú ý, InfoFi hướng đến việc tài chính hóa tri thức, một lớp tài sản trước nay ít được đo đếm trực tiếp bằng mô hình kinh tế.
Góc nhìn nhà đầu tư: Cơ hội song hành với rủi ro
Một số dự án trong hệ InfoFi đã cho thấy sức hút trong thị trường. Ví dụ, Kaito đạt vốn hóa pha loãng hoàn toàn (FDV) lên tới hơn 2.5 tỷ USD vào thời điểm TGE. Kalshi, một dự án thị trường dự đoán tương tự Polymarket, cũng gọi vốn thành công 265 triệu USD.
Những con số này phần nào cho thấy kỳ vọng cao của thị trường vào khả năng InfoFi trở thành “lớp hạ tầng dữ liệu và insight” trong làn sóng Web3 kết hợp AI. Nếu các nền tảng InfoFi chứng minh được hiệu quả, chúng có thể đóng vai trò như “cỗ máy lọc tín hiệu thật” giữa thời đại thông tin bão hòa, từ đó mở ra không gian tăng trưởng lớn về người dùng, dòng tiền và các sản phẩm phái sinh (như token hóa xu hướng, danh tiếng...).
Tuy nhiên, rủi ro vẫn còn nhiều. Việc định giá các dự án InfoFi hiện nay tương đối khó và phần lớn vẫn dựa trên kỳ vọng thiếu căn cứ, do phần lớn tài sản mà chúng xử lý đều là vô hình (như sự chú ý, danh tiếng, dữ liệu). Các ông lớn công nghệ Web2 cũng có thể “ngửi được mùi tiền” và nhảy vào chiếm thị phần.
Góc nhìn dự án: Công cụ mới cho tăng trưởng cộng đồng
Với các builder Web3, InfoFi không chỉ là một xu hướng để chạy theo, mà còn là công cụ thực sự hữu ích để tăng trưởng cộng đồng và thu thập dữ liệu thị trường.
Thay vì chi tiền quảng cáo mà không đo được hiệu quả, nhiều dự án hiện nay chọn tích hợp InfoFi bằng cách triển khai các chiến dịch thưởng nội dung qua Kaito Yaps, Cookie Snaps... giúp xác định đúng nhóm người dùng mục tiêu và theo dõi được mức độ tương tác thực.
Song song đó, các công cụ như Cookie hay DexCheck cũng cung cấp insight chất lượng như dòng tiền đang chảy vào đâu, cộng đồng đang thảo luận gì, và ai đang dẫn dắt xu hướng. Dựa trên các dữ liệu này, dự án có thể tối ưu chiến lược phát triển sản phẩm và marketing theo thời gian thực.
Một số dự án cũng đã thử nghiệm dùng điểm uy tín (Credibility Score) để quản lý cộng đồng hiệu quả hơn, ví dụ yêu cầu điểm tối thiểu khi tham gia testnet hoặc tặng thưởng khi vẫn duy trì được điểm uy tín trong thời gian dài. Mô hình này giúp hạn chế bot và xây dựng một cộng đồng trung thành, điều mà các mô hình airdrop truyền thống “farm rồi bỏ” khó duy trì được.
Cũng theo góc nhìn này, với việc xu hướng danh tính on-chain đã ngày càng hiện rõ, các farmer airdrop cũng phải đánh giá lại chiến lược. Thay vì tập trung vào số lượng tài khoản, nên tập trung farm ít tài khoản nhưng có lịch sử hoạt động on-chain chất lượng, từ đó đạt mức điểm cao trên các nền tảng đánh giá uy tín on-chain và được dự án công nhận sự đóng góp.
Góc nhìn người dùng: Kinh tế nội dung đang trở nên mở hơn
Với người sáng tạo nội dung hoặc nhà phân tích nhỏ lẻ, InfoFi mở ra một sân chơi mới, nơi mọi đóng góp đều có cơ hội được ghi nhận và thưởng xứng đáng.
Không như Web2 nơi chỉ KOL lớn mới có thể kiếm tiền từ nội dung, InfoFi cho phép bất kỳ ai có insight tốt đều có thể nhận phần thưởng từ hệ thống (dưới dạng token, điểm uy tín, airdrop...). Điều này tạo điều kiện cho các “micro-influencer” và những người dùng am hiểu thị trường ngách (như chiến lược yield farming trên một hệ sinh thái mới nổi) thể hiện giá trị của mình.
Tuy nhiên, đi kèm với cơ hội là sự cạnh tranh khốc liệt. Khi phần thưởng ngày càng rõ ràng, số lượng người tạo nội dung sẽ tăng mạnh, kéo theo áp lực cạnh tranh chất lượng, tối ưu hóa cho thuật toán và kỳ vọng cao hơn từ nền tảng.
Một số creator cũng phản ánh rằng các hệ thống đánh giá hiện tại còn ưu tiên nội dung giật tít hoặc sử dụng keyword hơn là chiều sâu thực sự, tạo cảm giác “chạy đua với AI”. Ngoài ra, sự thiếu minh bạch hoặc thay đổi bất ngờ trong cơ chế thưởng (ví dụ tích lũy điểm nhưng không được airdrop như kỳ vọng) cũng có thể làm mất lòng tin người dùng.
Đọc thêm: Kaito Yaps: Ai hưởng lợi? Ai làm nền? Tips tối ưu Yaps