Hyperliquid và bài toán: Minh bạch cho ai, lợi cho ai?

Hyperliquid đang nổi lên mạnh mẽ, nhưng để bảo vệ người dùng khỏi MEV và săn stoploss, quyền riêng tư trong giao dịch sẽ là bước đi chiến lược tiếp theo.

Jack Vĩ

Published 2 days ago

8 min read

Hyperliquid: Khi minh bạch thành con dao hai lưỡi

Trong crypto, “minh bạch” được lặp đi lặp lại trong mọi pitch deck, whitepaper, từ những builder Web3 cho đến những KOL crypto trên Twitter. Blockchain sinh ra để minh bạch, mọi giao dịch công khai, không ai có thể giấu thứ gì đằng sau bức màn centralized.

Nghe thì hợp lý. Nhưng nếu bạn đã từng sống đủ lâu trong thị trường này, bạn sẽ hiểu: minh bạch không phải lúc nào cũng là điều tốt, nhất là khi tiền bạc, đòn bẩy và cuộc chơi zero-sum là bản chất của trò chơi.

Hyperliquid - một cái tên đang gây chú ý gần đây trong mảng perp DEX đã đẩy khái niệm minh bạch đến giới hạn. Không chỉ public dữ liệu onchain như các sàn khác, Hyperliquid cho phép bất kỳ ai cũng có thể xem vị thế real-time của tất cả người chơi: đang long hay short token nào, size bao nhiêu, giá thanh lý ở đâu.

Jeff - founder của Hyperliquid tin rằng điều này sẽ giúp thị trường hoạt động hiệu quả hơn. Trong một bài chia sẻ, anh tuyên bố thẳng minh bạch giúp người chơi tự tin đặt lệnh, thị trường khớp nhanh hơn, thanh khoản dày hơn giúp ai cũng hưởng lợi.

“Transparency = Better Liquidity & Execution.”

Nhưng câu hỏi lớn hơn là liệu thị trường có thực sự công bằng hơn khi ai cũng thấy bài nhau? Hay chính sự minh bạch lại tạo ra sân chơi mới cho những kẻ có công cụ, vốn và động lực trục lợi?

founder hyerliquid tranh cãi minh bạch — Bài viết gây tranh cãi của Jeff về tính minh bạch của Hyperliquid.

Lập luận của Jeff: Vì sao minh bạch giúp thị trường tốt hơn?

Trong phần lớn các thị trường truyền thống từ chứng khoán đến sàn crypto tập trung (CEX) luôn tồn tại một sự thật không đổi: ai sở hữu dữ liệu thì người đó nắm lợi thế. Thông tin như lịch sử giao dịch, trạng thái sổ lệnh, các vị thế lớn hay hành vi thanh lý thường bị giấu kín.

Chỉ những tổ chức có quyền truy cập vào “dữ liệu nội bộ” mới hiểu rõ điều gì đang thật sự diễn ra. Phần còn lại của thị trường chỉ đang giao dịch trong sương mù, ra quyết định dựa trên tín hiệu mơ hồ và dễ bị thao túng.

Hyperliquid chọn đi theo hướng ngược lại: công khai toàn bộ dữ liệu theo thời gian thực từ vị thế, funding rate, order flow, cho đến ví đang nắm giữ đòn bẩy cao. Trader có thể theo dõi có bao nhiêu người đang long, bao nhiêu người sắp bị thanh lý, funding rate đang dịch chuyển ra sao...

Chính sự minh bạch này giúp các nhà cung cấp thanh khoản và trader chuyên nghiệp định lượng rủi ro chính xác hơn, từ đó tự tin tham gia cung cấp thanh khoản thật. Khi thông tin được chia đều, thị trường không còn bị dẫn dắt bởi những cú sốc từ “người biết trước”.

Thay vào đó, giá cả được hình thành từ hành vi tổng hợp của tất cả người chơi, những người cùng nhìn thấy dữ liệu như các cụm vị thế long tích tụ ở một mức giá, hay một cá voi đang âm thầm xây vị thế lớn.

Góc nhìn phản biện: Minh bạch là con dao hai lưỡi

Trong thị trường crypto, minh bạch không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với công bằng. Trên Hyperliquid, việc công khai toàn bộ vị thế người dùng biến thông tin thành vũ khí lợi hại cho những kẻ có khả năng thao túng.

Câu chuyện của James Wynn là một ví dụ điển hình. Ông đã công khai lệnh long Bitcoin trị giá 1.25 tỷ USD với đòn bẩy 40x vào tháng 5/2025, cùng chi tiết về điểm vào lệnh và mức thanh lý (105,180 USD). Dữ liệu này, hiển thị công khai trên Hyperliquid và được Wynn chia sẻ trên X, đã trở thành “mồi nhử” cho các nhà giao dịch khác.

Theo Lookonchain, ví 0x2258 đã lợi dụng thông tin này để săn stop-loss, liên tục short Bitcoin khi Wynn long, kiếm được 17 triệu USD lợi nhuận, trong khi Wynn chịu khoản lỗ lên tới 98 triệu USD chỉ trong vài ngày, khi giá Bitcoin bị đẩy xuống dưới 105,000 USD.

trader hyperliquid bị thanh lý short squeeze — James Wynn - trader trên Hyperliquid bị đẩy đến vùng thanh lý khi công khai lệnh.

Tình trạng này gợi nhớ đến các AMM thời kỳ đầu, khi sự minh bạch của swap và pool mở đường cho các chiêu trò như sandwich attack, MEV, hay front-running, không phải vì giao thức sai, mà vì dữ liệu quá dễ tiếp cận trong một thị trường mà công cụ và vốn không đồng đều.

tấn công sandwich attack dex — Mô phỏng quá trình Sandwich attack với các giao dịch trên DEX.

Hiện tại, 35% volume của thị trường chứng khoán Mỹ diễn ra ngoài sàn giao dịch công khai bao gồm các dark pools như SigmaX, MS Pool. Những hệ thống này tồn tại không phải vì người dùng thiếu hiểu biết, mà vì che giấu thông tin lệnh là một chiến lược sống còn để tối ưu khớp lệnh và tránh bị khai thác.

chứng khoán mỹ dark pool — 35% volume của thị trường chứng khoán Mỹ diễn ra ở các dark pool.

Cân bằng giữa minh bạch và an toàn: Có giải pháp nào không?

Minh bạch là cốt lõi của crypto, nhưng nó biến người dùng thành “con mồi” lý tưởng cho các MEV bot, whale, hay trader săn thanh lý. Điều này đặt ra một câu hỏi rất lớn: phải chăng độ minh bạch cần được tiết chế để bảo vệ người dùng?

cz ý tưởng perp dex dark pool — CZ đề xuất ý tưởng xây dựng Dark pool Perp DEX.

Trong hệ sinh thái DeFi, nhiều dự án mới cũng đang tiếp cận bài toán này bằng các giải pháp vừa bảo vệ quyền riêng tư cho người dùng, vừa giữ nguyên tinh thần phi tập trung.

Ví dụ điển hình là Aztec Network, một zk-rollup hỗ trợ smart contract riêng tư. Aztec không chỉ che tên người gửi mà còn mã hóa nội dung tương tác với hợp đồng thông minh cho phép tạo ra các ứng dụng nơi hành vi của người dùng không bị lộ trên public mempool.

quy trình chứng minh zk proof — Quy trình chứng minh ZK Proof.

Hoặc Arcium, dự án kết hợp công nghệ TEE (Trusted Execution Environment) cho phép xử lý dữ liệu trong vùng bảo mật phần cứng trước khi đưa kết quả ra ngoài, giúp người dùng có thể thực hiện giao dịch hoặc phân tích dữ liệu một cách riêng tư mà vẫn tương tác được với môi trường phi tập trung.

Còn Renegade đi xa hơn nữa với tham vọng xây dựng một dark pool onchain – nơi order book hoàn toàn không được công khai. Các lệnh được xử lý thông qua MPC (Multi-Party Computation), vừa đảm bảo tính riêng tư tuyệt đối cho trader, vừa không cần bên thứ ba đáng tin cậy để làm trung gian.

hệ sinh thái defi privacy — Các dự án DeFi nổi bật trong nhóm Privacy.

Những nỗ lực này cho thấy một hướng đi rõ ràng: crypto không cần phải chọn giữa minh bạch hoặc riêng tư, mà hoàn toàn có thể thiết kế lại hạ tầng để đạt được cả hai. Câu hỏi thực sự không còn là “nên minh bạch hay không”, mà là nên minh bạch đến mức nào và ở đâu thì đủ để người dùng vừa được bảo vệ, vừa được tin tưởng.

Hyperliquid đã chọn con đường minh bạch và phi tập trung triệt để, và chính điều đó khiến nó trở nên đặc biệt giữa hàng loạt dự án DeFi khác. Nhưng nếu muốn duy trì đà tăng trưởng, tiếp cận người dùng phổ thông và xây dựng một nền tảng bền vững, Hyperliquid sẽ cần tìm ra cách cân bằng tinh tế giữa niềm tin vào dữ liệu mở và nhu cầu an toàn ngày càng lớn của cộng đồng.