ICO 2025: "Bình mới rượu cũ" hay mô hình gọi vốn uy tín?

ICO từng là sân chơi của "những kẻ mộng mơ". Nhưng đến năm 2025, mọi thứ đã khác: thị trường trưởng thành, cộng đồng tỉnh táo, pháp lý rõ ràng hơn. Liệu ICO có thể "rũ bỏ" quá khứ để trở thành mô hình gọi vốn đáng tin cậy?

nghianq

Published 18 hours ago

Updated 18 hours ago

11 min read

Cơn sốt ICO và bài học để lại

Đầu những năm 2010, một phương thức huy động vốn mới xuất hiện trong thị trường crypto: initial Coin Offering (ICO) - phát hành coin lần đầu ra công chúng.

Mô hình này được ví như “cú hích” cho thị trường, cho phép startup huy động vốn từ cộng đồng, không còn bị hạn chế trong những thoả thuận với các quỹ đầu tư mạo hiểm truyền thống. Các nhà đầu tư toàn cầu cũng hào hứng tham gia đặt cược vào các dự án sáng tạo, tiềm năng cao đang trong giai đoạn phát triển.

Đợt ICO trị giá 18 triệu USD của Ethereum vào năm 2014 được xem như bước ngoặt mở đường cho làn sóng các đợt ICO “khủng”: Filecoin và Tezos lần lượt thu được 200 triệu USD và 232 triệu USD, đặc biệt EOS đã huy động số tiền lên tới 4.2 tỷ USD.

ico funding raised — Thống kê số tiền gọi vốn trong làn sóng ICO năm 2017 - 2018. Nguồn: Autonomous Research

Thành công của các đợt ICO này cho thấy tiềm năng huy động vốn trực tiếp từ cộng đồng, thúc đẩy tính “dân chủ” trong lĩnh vực tài chính. Tuy nhiên, ICO cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Việc thiếu giám sát cùng sự gia tăng số lượng dự án kém chất lượng đã tạo ra môi trường thuận lợi cho lừa đảo.

Nhiều dự án thực hiện ICO khi mới chỉ có white paper, bên cạnh đó, chất lượng sản phẩm bị thổi phồng với những tuyên bố hấp dẫn nhưng thiếu thực tế. Cuối cùng, nhiều dự án ngừng hoạt động, khiến các nhà đầu tư "mất trắng".

Nghiên cứu của Cao đẳng Boston cho thấy 56% dự án ICO ngừng hoạt động sau 4 tháng mở bán token. Còn theo Ryan Zurrer - người sáng lập Dialectic, đến năm 2020, có tới 88% token ICO giao dịch với giá thấp hơn giá phát hành ban đầu.

Giữa năm 2018, các cơ quan quản lý như Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ (SEC) đã siết chặt quản lý ICO, ngăn chặn những dự án không đảm bảo tính pháp lý. Sự sụp đổ của các dự án đình đám như BitConnect càng khiến thị trường ICO thêm căng thẳng.

Giai đoạn này đánh dấu sự kết thúc của “cơn sốt” ICO, để lại bài học về tính thận trọng trong đầu tư, đồng thời đặt ra nhu cầu về việc giám sát chặt chẽ.

Điều kiện chín muồi để ICO "tái sinh"

Mặc dù quá khứ của ICO không mấy suôn sẻ, năm 2025 đang cho thấy những dấu hiệu tích cực về khả năng hồi sinh của phương thức huy động vốn này, với một phiên bản trưởng thành và bền vững hơn.

Một trong những thay đổi lớn nhất chính là bức tranh pháp lý đang dần rõ ràng. Bill Hughes - Giám đốc Pháp lý của Consensys, nhấn mạnh rằng hoạt động ICO khó có thể diễn ra cho đến khi có một "bến đỗ an toàn". Do đó, tại Mỹ, xu hướng phân biệt rõ ràng giữa token chứng khoán và token tiện ích (utility token) đang ngày càng được quan tâm, mở đường cho các đợt chào bán token tuân thủ pháp luật.

“Phiên bản cải tiến của ICO có khả năng sẽ quay trở lại vào 2025. SEC đã phản ứng với các đợt ICO cổ điển năm 2017 bằng cách siết chặt quản lý thông qua các biện pháp cưỡng chế.

Tuy nhiên, thế hệ tiếp theo của SEC nên tập trung ban hành quy tắc mới cho ICO, bao gồm các miễn trừ, 'bến đỗ an toàn' và biểu mẫu đăng ký hợp pháp”, theo Michael Selig - cựu nhân viên Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai Hoa Kỳ (CFTC).

Cùng lúc đó, quy định MiCA (Markets in Crypto-Assets) của Liên minh châu Âu cũng đang thiết lập các hướng dẫn toàn diện cho tài sản kỹ thuật số, hướng tới mục tiêu thúc đẩy đổi mới nhưng vẫn đảm bảo an toàn cho nhà đầu tư.

Sự rõ ràng về mặt pháp lý này hoàn toàn trái ngược với "vùng xám" cản trở ICO thời kỳ đầu. Điều này có thể giúp thu hút các nhà đầu tư tổ chức từng do dự trước đây. Bên cạnh đó, các bên tham gia thị trường cũng đang cho thấy sự trưởng thành.

Ryan Zurrer của Dialectic cho biết, cả đội ngũ dự án và nhà đầu tư trong ngành crypto đã thừa nhận mục đích của đầu tư token là để sinh lời. Sự chấp nhận này đánh dấu bước ngoặt đáng kể so với thời kỳ đầu của ICO - khi mọi người vẫn tập trung vào những lời hứa mơ hồ về "tiện ích".

Hơn nữa, cơ sở hạ tầng cho việc ra mắt token cũng đã được cải thiện đáng kể. "Cuộc đua click chuột ICO" trên các giao diện người dùng thô sơ đang dần trở thành dĩ vãng. "Chúng ta sẽ khó thấy lại những ngày xưa cũ khi bạn phải gửi ETH đến một địa chỉ lạ và đặt niềm tin vào white paper của dự án", Sid Powell - CEO Maple Finance, nói.

Sự kết hợp của việc quản lý rõ ràng, các bên tham gia trưởng thành hơn và việc tập trung vào khả năng tạo giá trị bền vững đang đặt nền móng cho kỷ nguyên mới của ICO.

ICO 2025 có phải “bình mới rượu cũ”?

Cùng với những điều kiện thuận lợi kể trên, từ khoá “ICO 2025” đang rục rịch trở nên phổ biến trên nền tảng X, với những phát biểu như của Kevin McCordic - Head of Ecosystem Growth của Monad: “Nghiên cứu bong bóng ICO 2017 một cách nghiêm túc có lẽ là nước đi khôn ngoan để chuẩn bị cho năm 2025”.

Khác với bối cảnh “hoang sơ” của 2017, ICO trong năm 2025 được kỳ vọng sẽ là cuộc lột xác về cách thức hoạt động, giúp giải quyết nhiều vấn đề tồn tại trong đợt bùng nổ ICO trước đó.

Điểm nhấn lớn nhất chính là tính minh bạch và mô hình tokenomics được cải thiện rõ rệt. Thời kỳ ICO "mờ mịt" với mục đích sử dụng token không rõ ràng và thiếu trách nhiệm đã qua.

Giờ đây, các dự án áp dụng mô hình tokenomics minh bạch, cung cấp white paper chi tiết và phân bổ token theo lộ trình vesting. Cách làm này đảm bảo dự án chịu trách nhiệm trước cộng đồng, cũng như ngăn chặn các chiêu trò "pump dump" (làm giá) từng khiến thị trường hỗn loạn.

Việc Filecoin mất tới 3 năm sau ICO để ra mắt mạng lưới hay những tranh chấp nội bộ của Tezos là minh chứng cho những rắc rối của ICO thời kỳ đầu. Ngày nay, tình trạng này khó có khả năng lặp lại khi các dự án tập trung vào việc cung cấp sản phẩm thiết thực trong khung thời gian hợp lý.

Một thay đổi đáng chú ý khác là sự ra đời của các nền tảng ICO thế hệ mới như echo và Legion, cho phép nhà đầu tư cá nhân tiếp cận dự án “hot” chỉ với 500 USD, đồng thời được đầu tư với mức định giá thường chỉ dành cho các quỹ mạo hiểm. Đợt gọi vốn 10 triệu USD gần đây của MegaETH là ví dụ điển hình cho xu hướng này.

“Tôi cực kỳ phấn khích khi đọc tin về đợt gọi vốn của MegaETH trên Echo. 10 triệu USD trong 3 phút, tiếp cận nhà đầu tư ở 98 quốc gia, KYC nghiêm ngặt. Thật không thể tin nổi!

Đây chính là bước ngoặt đánh dấu sự trở lại chính thức của các đợt chào bán trực tiếp (direct offering). Chẳng lạ gì nếu trong năm 2025, chúng ta chứng kiến một đợt ICO 100 triệu USD”, Jason Yanowitz - đồng sáng lập Blockworks Research, nói.

Simon Dedic, CEO Moonrock Capital cũng lạc quan với việc áp dụng các nền tảng ICO thế hệ mới: “Các dự án như Infinex và MegaETH đang hồi sinh tinh thần ICO với sự hỗ trợ của những nền tảng như Echo và Legion. Thay vì nhận những khoản đầu tư khổng lồ hay thổi phồng giá trị để thoả mãn cái tôi, dự án chọn cách ưu tiên sự công bằng và đặt cộng đồng lên hàng đầu”.

Bên cạnh việc cải thiện mô hình huy động vốn và tính minh bạch, các biện pháp "kiểm tra danh tính người dùng" (KYC) cũng ngày càng phổ biến. Đây sẽ là hệ thống an toàn cần thiết cho ICO, giúp ngăn chặn gian lận và đảm bảo chỉ các nhà đầu tư hợp pháp mới được tham gia.

Các công cụ do AI điều khiển cũng đang được sử dụng để tối ưu hóa mô hình tokenomics, phân tích dữ liệu on-chain và nâng cấp chức năng của hợp đồng thông minh.

Đọc thêm: sau ICO, các dự án đang gọi vốn bằng cách nào?

Không chỉ cộng đồng, "cá voi" cũng tham gia

Sân chơi ICO đang chứng kiến sự thay đổi đáng kể về vai trò của cả cộng đồng và các tổ chức lớn. Sự trở lại của ICO vào năm 2025 đi kèm với mức độ quan tâm và tham gia ngày càng tăng từ phía các tổ chức tài chính. Đây là điểm nhấn khác biệt so với các đợt bùng nổ ICO trước, vốn chủ yếu được nhà đầu tư cá nhân dẫn dắt.

Sức hút của ICO đối với các tổ chức đến từ tính minh bạch về pháp lý và sự trưởng thành của thị trường. Bóng dáng của các tổ chức tài chính hứa hẹn mang đến sự chuyên nghiệp và những đợt thẩm định kỹ lưỡng hơn - vốn là yếu tố thiếu sót trong quá khứ.

Tuy nhiên, cộng đồng vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc định hình bức tranh ICO mới. Cộng đồng crypto năm 2025 "sành sỏi" và thận trọng hơn nhiều so với những ngày đầu tiên. Họ được trang bị công cụ và nền tảng để kiểm tra kỹ lưỡng các dự án.

Các diễn đàn trực tuyến, mạng xã hội và các nền tảng phân tích blockchain như CoinGecko, Messari và DefiLlama giúp nhà đầu tư đánh giá kỹ lưỡng hơn về tokenomics, đội ngũ phát triển và chất lượng sản phẩm. Sự cảnh giác cao độ của cộng đồng đóng vai trò như "chốt chặn" cho các dự án, thúc đẩy tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Đọc thêm: top 5 công cụ on-chain crypto không thể bỏ qua khi đầu tư (2024)