Đạo luật stablecoin GENIUS của Mỹ: Tether và Circle "lọt vào tầm ngắm"
Mỹ đưa stablecoin vào khuôn khổ
Ngày 4/2/2025, Thượng nghị sĩ Bill Hagerty trình lên Thượng viện Mỹ Đạo luật GENIUS (Guiding and Establishing National Innovation for U.S. Stablecoins Act of 2025). Đây là nỗ lực thiết lập khung pháp lý rõ ràng cho stablecoin thanh toán (gọi tắt là stablecoin).
Đến ngày 13/3/2025, với sự ủng hộ từ cả hai đảng, Đạo luật GENIUS vượt qua cuộc bỏ phiếu tại Ủy ban Ngân hàng Thượng viện với 18 phiếu thuận và 6 phiếu chống, mở đường cho thảo luận sâu hơn về chính sách stablecoin tại Mỹ.
“Đây là bước tiến quan trọng để bảo vệ người tiêu dùng, đảm bảo an ninh quốc gia và giúp ngành phát triển ngay tại Mỹ”, Tim Scott – Chủ tịch Ủy ban Ngân hàng Thượng viện Mỹ, khẳng định.
Bên cạnh đưa ra định nghĩa về stablecoin, Đạo luật xác định stablecoin “không phải tiền tệ quốc gia” và “không phải chứng khoán thuộc quản lý của Đạo luật Công ty Đầu tư năm 1940”. Điều này nhằm tránh việc stablecoin bị xếp vào nhóm tài sản tài chính truyền thống và chịu sự kiểm soát chặt chẽ của luật chứng khoán – một vấn đề vẫn còn gây tranh cãi.
Đạo luật cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của khả năng tương tác (interoperability) giữa các hệ thống thanh toán số, yêu cầu các cơ quan quản lý phải "phát triển tiêu chuẩn chung về khả năng tương tác cho toàn thị trường", đồng thời "tham vấn chuyên gia để cải thiện khả năng tương thích giữa các stablecoin".
Vì sao Mỹ cần “luật chơi” cho stablecoin?
Stablecoin đang ngày càng phổ biến trong cả giới crypto lẫn tài chính truyền thống, nhưng ở Mỹ, chúng vẫn hoạt động trong "vùng xám pháp lý". Hiện tại, stablecoin phải tuân theo nhiều quy định khác nhau ở cấp tiểu bang và liên bang, tùy thuộc vào cách chúng được phát hành và sử dụng.
Điều này khiến doanh nghiệp và người dùng rơi vào tình trạng không biết chắc điều gì hợp pháp, điều gì không. “Việc thiếu khung pháp lý rõ ràng khiến người tiêu dùng dễ gặp rủi ro và doanh nghiệp không biết phải tuân thủ quy định nào. Điều này cần phải thay đổi”, Thượng nghị sĩ Tim Scott nhấn mạnh.
Không chỉ là vấn đề trong nước, stablecoin còn liên quan đến lợi ích kinh tế và vị thế toàn cầu của Mỹ. Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent khẳng định chính quyền Trump sẽ “tận dụng stablecoin để củng cố vị thế của đồng USD trong hệ thống tài chính toàn cầu”.
Nhờ có Đạo luật, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và Bộ Tài chính Mỹ có thể ký kết thỏa thuận với các quốc gia có khung pháp lý tương đương để tạo điều kiện cho giao dịch xuyên biên giới.
Những quy tắc cốt lõi: Điều kiện phát hành stablecoin
Đạo luật GENIUS 2025 đặt ra quy định rõ ràng cho các tổ chức muốn phát hành stablecoin tại Mỹ, nhằm đảm bảo sự minh bạch và an toàn cho người dùng.
Stablecoin phải được bảo chứng 1:1
Nguyên tắc quan trọng nhất là mỗi đồng stablecoin phát hành phải được bảo chứng hoàn toàn bằng tài sản dự trữ theo tỷ lệ 1:1. Điều này có nghĩa là nếu một tổ chức phát hành 1 tỷ USD stablecoin, họ phải có đúng 1 tỷ USD tài sản dự trữ để hỗ trợ việc quy đổi.
Danh mục tài sản dự trữ có thể bao gồm: tiền mặt và tiền gửi tại ngân hàng được bảo hiểm; trái phiếu kho bạc Mỹ ngắn hạn; các hợp đồng mua lại (repos) và bán lại (reverse repos) có bảo chứng bằng trái phiếu kho bạc; quỹ thị trường tiền tệ (money market funds) đầu tư vào các tài sản kể trên; và tiền gửi tại ngân hàng trung ương.
Đặc biệt, tổ chức phát hành không được tái sử dụng, tái thế chấp hoặc tái đầu tư các tài sản này – ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt để quản lý thanh khoản.
Cơ chế giám sát và xử phạt
Các tổ chức phát hành stablecoin bắt buộc phải công khai cơ chế quy đổi và báo cáo định kỳ về số lượng stablecoin đang lưu hành cũng như danh mục tài sản dự trữ.
Những báo cáo này phải được cập nhật hàng tháng trên website của tổ chức phát hành, đồng thời phải được một công ty kiểm toán độc lập kiểm tra. Ban lãnh đạo công ty cũng phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu báo cáo có sai sót hoặc gian lận.
Ngoài ra, các tổ chức phát hành stablecoin sẽ được coi như tổ chức tài chính theo Đạo luật Bảo mật Ngân hàng Mỹ (Bank Secrecy Act), đồng nghĩa với việc phải tuân thủ các quy định chống rửa tiền (AML) và xác minh danh tính khách hàng (KYC) để ngăn chặn hoạt động tài chính bất hợp pháp.
Các biện pháp xử lý vi phạm bao gồm cấm tổ chức phát hành stablecoin tiếp tục hoạt động nếu vi phạm nghiêm trọng, yêu cầu “dừng hoạt động ngay lập tức” nếu phát hiện hành vi gian lận, cấm cá nhân liên quan đến hành vi vi phạm tiếp tục hoạt động trong lĩnh vực tài chính, và phạt tiền lên đến 100,000 USD/ngày nếu không khắc phục sai phạm.
Cấu trúc quản lý linh hoạt
Đạo luật GENIUS tạo ra một hệ thống quản lý với hai lựa chọn cho tổ chức phát hành stablecoin: Nếu tổ chức có tổng lượng stablecoin lưu hành dưới 10 tỷ USD, họ có thể tuân theo quy định của từng tiểu bang, miễn là các quy định này tương đương với tiêu chuẩn liên bang. Họ cũng phải báo cáo hàng năm lên Bộ Tài chính Mỹ.
Nếu tổ chức có lượng stablecoin lưu hành trên 10 tỷ USD, họ sẽ thuộc sự giám sát của Văn phòng Kiểm soát Tiền tệ Mỹ (OCC) và phải tuân thủ các quy định chặt chẽ hơn.
Bảo vệ quyền lợi người dùng
Theo Đạo luật GENIUS, các tổ chức phát hành không được trộn lẫn tiền của khách hàng với tài sản của công ty, ngoại trừ một số trường hợp đặc biệt tại ngân hàng bảo hiểm. Quan trọng nhất, nếu tổ chức phát hành stablecoin phá sản, người sở hữu stablecoin sẽ được ưu tiên hoàn tiền trước tất cả các chủ nợ khác.
Vấn đề stablecoin thuật toán
Đạo luật thể hiện sự thận trọng đối với stablecoin thuật toán – một dạng stablecoin tự thế chấp (endogenously collateralized stablecoin) vốn gây nhiều tranh cãi. Theo định nghĩa của dự luật, stablecoin tự thế chấp là loại tài sản số “chỉ duy trì tỷ giá cố định dựa vào giá trị của một tài sản số khác do cùng một tổ chức phát hành”.
Thay vì áp đặt ngay các quy định cụ thể, Đạo luật yêu cầu Bộ Tài chính Mỹ nghiên cứu toàn diện về loại tài sản này và hoàn thành báo cáo trong vòng 1 năm sau khi luật có hiệu lực. Báo cáo phải phân tích sâu về cơ chế hoạt động, hệ sinh thái và tiềm năng ứng dụng của stablecoin thuật toán.
Đáng chú ý, Đạo luật áp đặt lệnh cấm tạm thời đối với việc phát hành stablecoin thuật toán cho đến khi nghiên cứu này hoàn tất. Điều này phản ánh mối lo ngại về những stablecoin không có tài sản truyền thống làm bảo chứng, gây ra các sự kiện sụp đổ nghiêm trọng như UST của Terra.
Ai hưởng lợi, ai gặp khó?
USDT và USDC sẽ bị ảnh hưởng?
Theo Đạo luật GENIUS, với vốn hóa lần lượt ở mức 144 tỷ USD và 59 tỷ USD tính đến ngày 23/3/2025, cả USDT (Tether) và USDC (Circle) chắc chắn nằm trong diện quản lý chặt của liên bang.
Tether và Circle sẽ phải tuân thủ quy định chặt chẽ về dự trữ, đảm bảo mỗi stablecoin phát hành đều được bảo chứng bằng tài sản an toàn như USD, trái phiếu chính phủ Mỹ và tín phiếu của Fed.
Ngoài ra, các công ty này sẽ phải công bố báo cáo tài chính hàng tháng, được bên thứ ba độc lập kiểm toán. Nếu cung cấp thông tin sai lệch, họ có thể đối mặt với các án phạt nghiêm khắc.
Từ trước đến nay, Circle luôn được đánh giá cao về tính minh bạch và khả năng tuân thủ quy định, trong khi Tether nhiều lần bị đặt dấu hỏi về dự trữ tài sản và quy trình kiểm toán. Điều này có thể khiến Tether gặp khó khi Đạo luật GENIUS có hiệu lực.
Nếu không đáp ứng được các yêu cầu mới, Tether có nguy cơ mất thị phần vào tay Circle hoặc phải chuyển hoạt động sang những khu vực có quy định lỏng lẻo hơn.
“Nếu muốn cạnh tranh tại Mỹ, Tether có thể buộc phải minh bạch hơn về quỹ dự trữ, nhất là khi đối thủ như USDC của Circle luôn tuân thủ chặt chẽ các quy định”, Tonya Evans – Giáo sư luật tại Đại học bang Pennsylvania, nói.
Chia rẽ quan điểm về Đạo luật GENIUS
Về tầm quan trọng của Đạo luật GENIUS, Thượng nghị sĩ Bill Hagerty – đồng tác giả của Đạo luật, nói: “Thế giới đang đổi mới hệ thống thanh toán, Mỹ không thể đứng ngoài. Stablecoin sẽ là chìa khóa thúc đẩy quá trình này”.
Dù đã vượt qua cuộc bỏ phiếu tại Ủy ban Ngân hàng Thượng viện Mỹ, Đạo luật GENIUS vẫn chỉ là dự luật và cần được lưỡng viện thông qua trước khi trở thành luật chính thức. Giới crypto tỏ ra lạc quan trước tin này. Dante Disparte – Giám đốc Chiến lược của Circle, gọi đây là "bước tiến lịch sử", nhấn mạnh rằng Đạo luật sẽ giúp Mỹ “dẫn đầu thay vì bị tụt lại phía sau”.
Bo Hines – Giám đốc Hội đồng Cố vấn Tài sản số của Tổng thống, thậm chí dự đoán luật stablecoin có thể được hoàn thiện trong "hai tháng tới", phản ánh quyết tâm của chính phủ trong việc giữ vững vị thế của đồng USD trên thị trường tài chính số.
Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình. Tổ chức Public Citizen lo ngại dự luật này có thể gây bất ổn tài chính và đe dọa quyền lợi người tiêu dùng.
“Nếu Đạo luật GENIUS Act trở thành luật chính thức, chúng ta sẽ chứng kiến nhiều vụ thao túng giá, stablecoin sụp đổ và crypto bị lợi dụng trong các hoạt động phi pháp”, Bartlett Naylor – chuyên gia tại Public Citizen, cảnh báo.
“Các ông lớn như Amazon, Walmart hay Meta có thể lấn sân sang lĩnh vực tài chính, do dự luật không ngăn chặn các công ty phi tài chính phát hành stablecoin”.
Một số chuyên gia cũng chỉ ra những điểm chưa rõ ràng trong dự luật. Amias Gerety – cựu quan chức Bộ Tài chính Mỹ, lo ngại định nghĩa "stablecoin thanh toán" có thể bỏ sót các stablecoin chạy trên blockchain riêng, tạo ra "vùng xám pháp lý".
Ông cũng đặt câu hỏi về việc bảo vệ người dùng nếu tổ chức phát hành stablecoin phá sản, vì dự luật không có cơ chế xử lý rõ ràng như hệ thống tài chính truyền thống.
Tranh cãi càng nóng hơn khi xuất hiện thông tin về mối quan hệ giữa gia đình Trump và Tether, làm dấy lên lo ngại về xung đột lợi ích. “Thật điên rồ khi thông qua dự luật này khi vẫn còn quá nhiều lỗ hổng, đặc biệt là vào thời điểm có tin Trump đang tìm cách tạo stablecoin riêng”, Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren chỉ trích.
Ở một góc nhìn khác, Jean Rausis – đồng sáng lập Smardex, cho rằng: “Đạo luật GENIUS là cách để chính phủ kiểm soát stablecoin. Nếu họ kiểm soát stablecoin, họ kiểm soát mọi giao dịch tài chính”.
Đọc thêm: Quỹ dự trữ Bitcoin của Mỹ: Món quà dành tặng người ủng hộ Trump?