Ordinals và Runes: Những bước phát triển và thách thức trong tương lai

Ordinals và Runes từng được kỳ vọng sẽ đem tới làn gió mới trên mạng lưới Bitcoin. Sau một thời gian, các xu hướng này hạ nhiệt dần. Liệu có cơ hội nào để Runes và Ordinals quay trở lại?

Duy Nguyen

Published Aug 26 2024

Updated Aug 27 2024

9 min read

Toàn cảnh bức tranh Ordinals & Runes

Ordinals giúp khắc (inscribe) dữ liệu trên mỗi SATS và được lưu trữ trực tiếp cũng như bảo mật bởi mạng lưới Bitcoin. Với đặc tính này, Ordinals đã mở ra nhiều ứng dụng mới, nổi bật là Bitcoin NFT, BRC-20.

Runes được phát triển bởi đội ngũ Ordinals, nhằm khắc phục các hạn chế của chuẩn BRC-20, mang đến sự tiện lợi hơn cho người dùng khi giao dịch.

Ordinals và Runes trên mạng lưới Bitcoin

Mạng lưới Bitcoin đã trải qua ba đợt bùng nổ liên quan đến Ordinals và Runes bao gồm:

Giai đoạn tạo sats và săn sats hiếm (Giữa Q2/2023 đến giữa Q3/2023): Sự khan hiếm của SATS trên mạng lưới Bitcoin đã thúc đẩy một lượng lớn người dùng tích cực khắc dữ liệu để sở hữu càng nhiều SATS càng tốt. Người dùng cũng đồng thuận rằng các SATS có thứ tự đặc biệt và số lượng ít sẽ hiếm hơn, tạo nên xu hướng săn tìm SATS hiếm.
Giai đoạn bùng nổ của Ordinals và BRC-20 (Giữa Q4/2023 đến giữa Q1/2024): Sau một thời gian, các sản phẩm như bộ sưu tập NFT và các dự án hỗ trợ giao dịch Ordinals và BRC-20 bắt đầu xuất hiện. Điều này đã kích thích hệ sinh thái Bitcoin, thu hút nhiều hoạt động và dòng tiền.

số lượng inscriptions và phí — Số lượng inscriptions và lượng phí tạo ra từ Ordinals - Nguồn: Dune Analytics

Giai đoạn ra mắt Runes (Tháng 4/2024): Sau cơn sốt từ Ordinals và BRC-20, cùng với việc ra mắt đúng thời điểm Bitcoin Halving, Runes đã thu hút được sự chú ý đáng kể.

Số giao dịch và lượng phí tạo ra trên Bitcoin — Số giao dịch và lượng phí tạo ra từ các loại hình giao dịch trên mạng lưới Bitcoin - Nguồn: Dune Analytics

Nhìn vào chỉ số Share of Fees (thể hiện % fee mà các miner nhận được từ các hoạt động trên mạng lưới Bitcoin), ta có thể thấy: Có những thời điểm các hoạt động của Ordinals, BRC20 và Runes đem lại từ 50% tới 70% fee (chủ yếu trong giai đoạn các xu hướng này nổi bật trên thị trường).

Tuy nhiên, kể từ sau đợt bùng nổ cuối cùng của vào tháng 04 năm 2024, sự chú ý của người dùng liên quan tới Ordinals và Runes giảm dần. Số lượng giao dịch liên quan tới xu hướng trên chỉ còn từ 5% tới 15% trên toàn mạng lưới, đồng thời lượng phí tạo ra cũng giảm mạnh. Hoạt động và giá trị chủ yếu trên mạng lưới Bitcoin hiện tại đến từ việc gửi BTC.

phí mạng bitcoin — Tỷ trọng các loại hình giao dịch và phí trên mạng lưới Bitcoin - Nguồn: Dune Analytics

Ordinals và Runes trên các sàn CEX

Nhìn vào các chỉ số như vốn hóa, khối lượng giao dịch và hành vi giá của các token thuộc nhánh Inscriptions, Runes (theo thống kê của CoinGecko), có thể thấy giá trị tập trung chủ yếu vào những token đứng đầu là SATS, ORDI (trên Inscriptions) và DOG•GO•TO•THE•MOON, RSIC•GENESIS•RUNE (trên Runes).

Khối lượng giao dịch, vốn hoá của Runes, Ordinal giảm dần trên các nền tảng CEX cho thấy mức độ hứng thú với các nhóm tài sản này cũng giảm dần.

Ordinals và Runes đã không giữ được sức hút khi xưa và thị phần của chúng hiện tại trên mạng lưới Bitcoin là thấp. Phần lớn dự án chưa tạo ra điểm nhấn để thu hút dòng tiền quay trở lại và ta sẽ tìm hiểu nguyên nhân thông qua việc đi sâu vào hệ sinh thái Ordinals và Runes ở phần sau.

Hệ sinh thái Ordinals

Tổng quan

Số lượng dự án liên quan đến Ordinals đã tăng đáng kể so với thời điểm tháng 4 năm 2024, và phần lớn các dự án này đã ra mắt sản phẩm. Bên cạnh các công cụ chuyên dụng cho việc inscriptions, nhiều dự án còn mang những mô hình quen thuộc trong web3 như Dex, NFT marketplace, và Lending lên mạng lưới Bitcoin.

hệ sinh thái ordinals — Hệ sinh thái Bitcoin Ordinals

Tuy nhiên, việc triển khai này chưa đạt được hiệu quả cao, khi số lượng người dùng tương tác và sử dụng các sản phẩm vẫn còn thấp (dựa trên bảng số giao dịch và lượng phí tạo ra trên mạng lưới Bitcoin). Vấn đề cố hữu về khả năng mở rộng của mạng lưới Bitcoin khiến trải nghiệm người dùng bị giảm sút khi thực hiện nhiều giao dịch, làm cho Ordinals nói chung và các ứng dụng liên quan đang chạm đến giới hạn phát triển của chúng.

Bitcoin NFT

Bitcoin NFT có tính chất phù hợp với lợi thế mà Ordinals mang lại, đồng thời cũng là nhánh thu hút nhiều giá trị cho mạng lưới Bitcoin. Đã có thời điểm, khối lượng giao dịch Bitcoin NFT vượt qua những hệ sinh thái có nhánh NFT phát triển như Ethereum và Solana. Tuy nhiên, hiện tại, Bitcoin NFT không còn chiếm thị phần đáng kể về khối lượng giao dịch.

Mặc dù số lượng người giao dịch Bitcoin NFT thấp hơn so với các hệ sinh thái khác, nhưng doanh thu tạo ra lại lớn hơn. Điều này cho thấy các NFT trên mạng lưới Bitcoin thuộc phân khúc giá trị cao, và người dùng trên hệ sinh thái Bitcoin có xu hướng giao dịch với khối lượng lớn.

Tỷ lệ giá trị tạo ra trên mỗi người dùng cao là một lợi thế, tuy nhiên chỉ có một số ít bộ sưu tập NFT nhận được giá trị. Nếu hệ sinh thái không còn thu hút sự chú ý, các chỉ số sẽ nhanh chóng suy giảm. Khi một người dùng rời đi, sẽ kéo theo sự sụt giảm lớn về doanh thu.

doanh thu bitcoin nft — Số người dùng và doanh thu từ việc giao dịch NFT trên các mạng lưới - Nguồn: NFT Pulse

Hiện tại, giá sàn của các bộ sưu tập hàng đầu đã giảm mạnh. Các bộ sưu tập, cả cũ và mới, đều không có nhiều cập nhật sau khi ra mắt NFT.

giá bitcoin nft — Giá sàn cao nhất và giá sàn hiện tại của các bộ sưu tập hàng đầu mạng lưới Bitcoin

Hệ sinh thái Runes

Các dự án chuyên biệt liên quan đến Runes thường thuộc nhánh công cụ hoặc các dự án AMM, giúp người dùng thực hiện giao dịch dễ dàng hơn. Tuy nhiên, nhìn vào các số liệu như giá trị vốn hóa, hành vi giá, và khối lượng giao dịch, các token Runes hiện chưa thu hút được dòng tiền đáng kể. Một số dự án Runes đã thông báo về việc ra mắt sản phẩm, nhưng tất cả mới chỉ dừng lại ở mức thông tin.

Đọc thêm: Runes Protocol - Giao thức hứa hẹn tạo ‘cơn sốt’ mới theo chân Ordinals.

Có thể thấy, xu hướng phát triển chủ yếu của Ordinals và Runes trong thời gian qua là mang những sản phẩm đã hoạt động trên các mạng lưới khác lên Bitcoin. Mặc dù những sản phẩm này đã được ra mắt và hoạt động một thời gian, nhưng các giới hạn của mạng lưới Bitcoin đã khiến hệ sinh thái này chạm tới giới hạn phát triển của nó.

Tương lai nào cho Ordinals & Runes

Nếu tiếp tục mang tới những sản phẩm như Ethereum đã từng làm, thì vấn đề mạng lưới Bitcoin gặp phải sẽ giống như vấn đề mà Ethereum từng trải qua. Tuy nhiên, trường hợp của Bitcoin sẽ còn khó khăn hơn do khả năng mở rộng hạn chế, độ khó kỹ thuật cao hơn, và hiệu ứng mạng lưới nhà phát triển không mạnh bằng Ethereum.

Để giải quyết vấn đề này, một số dự án đang phát triển các giải pháp layer 2 cho Bitcoin với kỳ vọng chúng sẽ tạo ra tác động tương tự như cách mà layer 2 đã ảnh hưởng đến Ethereum.

Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra một vấn đề mới: các layer 2 của Bitcoin sẽ nhắm đến việc hỗ trợ smart contract và nếu điều đó xảy ra, chúng ta không thể chắc chắn rằng Ordinals & Runes sẽ còn giữ được vị trí của mình, đặc biệt khi chúng chủ yếu sao chép những sản phẩm đã có, mà không tạo ra bản sắc riêng.

Ở góc độ tích cực, các tài sản Ordinals, Runes tạo ra và lưu trữ trực tiếp trên mạng lưới có giá trị và bảo mật cao nhất, đây sẽ là một lợi thế lớn cho các dự án biết cách tận dụng. Thay vì cố gắng sao chép các sản phẩm từ những hệ sinh thái khác, nhóm dự án này có thể tập trung vào việc phân phối và marketing, nhằm gia tăng giá trị cho khái niệm sats hiếm hoặc các dữ liệu được khắc trên mạng lưới Bitcoin.