Point trong crypto: Khi người đi săn trở thành kẻ bị săn

Từ airdrop truyền thống đến chương trình tính điểm kiểu mới

Dự án thưởng cho người dùng sớm với việc airdrop token đã trở nên quen thuộc trong crypto. Để hiểu về nguồn gốc airdrop, hãy quay trở về năm 2020, khi Compound tiên phong trong phong trào khai thác thanh khoản và mở màn cho “Mùa hè DeFi”. Việc cho vay và đi vay trên Compound được khuyến khích thông qua token COMP. 

Nhanh chóng sau đó, hàng chục dự án khác cũng ra mắt chương trình ưu đãi tương tự theo cách riêng của mình. Trong số đó có Sushiswap, DEX đã khuyến khích người dùng cung cấp thanh khoản (LP) bằng token SUSHI để “vampire attack” Uniswap, lúc đó vẫn chưa có token quản trị. Sức ép này buộc Uniswap ra mắt UNI bằng một đợt airdrop cho người dùng sớm.

Đợt airdrop UNI với phạm vi tiếp cận rộng rãi đã trở thành chất xúc tác lớn cho tài chính phi tập trung, giúp thu hút lượng lớn người dùng mới. Kể từ đó, nhiều giao thức khác đã sao chép chiến lược airdrop token này với các mức độ khác biệt khác nhau.

Từ đó, các “thợ săn airdrop” ra đời, bao gồm những nhà đầu cơ cố gắng tạo ra mức độ hoạt động cao ở các dự án mà họ đoán có thể airdrop - để hy vọng nhận được nhiều token thưởng.

Các nhà xây dựng, với mong muốn tìm ra cách để có tương tác thật từ người dùng, đã nghĩ ra chương point (điểm thưởng). Và vào năm 2022, NFT marketplace Blur nổ phát súng đầu tiên. Theo đó, người dùng có thể kiếm point bằng cách giao dịch NFT trên marketplace của dự án. 

Với thành công ngoài mong đợi của Blur, không lâu sau, mọi dự án đều ra mắt chương trình point.

Có thể kể đến nhà cung cấp ví crypto Rainbow thưởng điểm cho các hoạt động như tương tác với Ethereum, hoán đổi tài sản bằng Rainbow và giới thiệu bạn bè sử dụng nền tảng. Hay ứng dụng mạng xã hội web3, Friend.Tech, thưởng điểm cho người dùng tương tác với nền tảng này.

Một lợi thế của hệ thống point là người dùng sớm của dự án có bằng chứng hữu hình cho những đóng góp của mình.

“Đây là công cụ cho phép dự án truyền đạt những điều mình quan tâm tới người dùng sớm của họ. Và ít nhất đây cũng là cách để những người dùng đó theo dõi những đóng góp của mình”, Austin King, CEO của nền tảng tương tác Omni dựa trên EigenLayer, nói.

Trong crypto không thiếu các cuộc tranh cãi về tính không công bằng của những đợt airdrop. Đơn cử, Starknet, giống như hầu hết mọi giao thức thực hiện airdrop token khác, đã không công bố trước tiêu chí họ sử dụng để phân bổ token STRK. 

Khi đợt airdrop Starknet được mong chờ từ lâu diễn ra, một số người dùng Starknet ban đầu phàn nàn rằng họ nhận được ít token hơn mức họ xứng đáng, trong khi đó những người khác, ví dụ, chỉ đơn thuần stake ETH cũng đã đủ điều kiện. Với đợt airdop của mình, Starknet đã bị chỉ trích mạnh mẽ trên mạng xã hội và bị cáo buộc lợi dụng lòng trung thành của người dùng.

Với point, việc đo lường đóng góp của người dùng có tính minh bạch cao hơn.

“Theo tôi nghĩ, point là một bước tiến so với việc airdrop cho những người dùng chỉ farm token mà hoàn toàn không biết gì về dự án, cũng như không giúp ích gì cho quá trình xây dựng của dự án”, Austin King của Omni nói.

“Bạn có thể chỉ trích rằng việc point không nằm trên on-chain là trái ngược tinh thần crypto, tuy nhiên tôi nghĩ point giúp hoà hợp lợi ích của người dùng và dự án, giúp mạng phát triển một cách an toàn”.

Đọc thêm: Chương trình điểm Points trong crypto

‘Point không có lỗi, lỗi ở cách chúng được sử dụng’

Tuy nhiên, theo thời gian, nhiều chương trình point trở thành miếng mồi để bẫy người dùng, biến các “thợ săn airdrop” một thời thành kẻ bị săn.

Cụ thể, các dự án ra mắt chương trình point nhưng không nhắc gì đến phần thưởng hay khung thời gian người dùng có thể nhận thưởng. Dự án cũng có thể tuỳ ý thay đổi các điều khoản liên quan đến point. Ngoài ra, phần thưởng có khả năng vô giá trị hoặc không bao giờ được trao.

Trong khi đó, người dùng vẫn phải trả phí để “cày point” và tiêu tốn chi phí cơ hội của mình. Blur ra mắt token trong vòng 5 tháng, nhưng hiện đang có những dự án đang “vắt sữa” người dùng hơn một năm nay với chương trình point.

“Tôi không nghĩ point nhất thiết phải đại diện cho ‘airdrop’ hay bất kỳ thứ gì khác”, Amir Forouzani, CEO của Puffer Finance nói. 

Chương trình point của Puffer đã khởi động một cuộc suy đoán khổng lồ từ cộng đồng rằng, đến cuối, Puffer sẽ ra mắt token.

Nhưng Forouzani cho biết thêm: “Point không phải lúc nào cũng liên quan đến các hình thức thưởng, nó có thể đơn thuần để ghi nhận đóng góp của người dùng. Đây là lý do mà tôi tin nhiều giao thức không muốn công bố chính xác hệ thống tính điểm này sẽ đưa đến phần thưởng gì”.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng sự mơ hồ này rất có vấn đề. Nếu point không bao giờ dẫn đến airdrop hoặc nếu airdrop diễn ra nhưng không đáp ứng kỳ vọng, thì những người dùng đã đổ công sức, thời gian, tiền bạc vào các dự án dựa trên point này có thể cảm thấy bị lừa.

Ngoài ra, point thường được theo dõi off-chain trên các máy chủ của dự án -  điều đi ngược với đặc tính mở của blockchain trong việc tạo ra một sân chơi công bằng và không bị giả mạo.

Do point thường không được theo dõi trên blockchain nên khó lòng biết có bao nhiêu loại point nhất định đang được lưu hành. Người giao dịch point chỉ có thể dựa vào các phép toán giả định hay những cơn phấn khích của cộng đồng để tìm ra cách định giá một point nhất định.

“Không thể tin rằng xu hướng hiện tại của ngành là token, nhưng đã bị chúng ta loại bỏ chức năng trao đổi và được theo dõi trong cơ sở dữ liệu off-chain”, Hayden Adams, sáng lập Uniswap, viết trên X. Cũng theo Adams, cách tốt để phân bổ token là dùng token, chứ không phải point.

Trong khi đó, theo 0x Rooter - sáng lập Solend - thì có thể thiết kế một chương trình tích điểm có lợi cho cả dự án và người dùng. “Những thay đổi chính cần thực hiện là công bố trước về phần thưởng, cung cấp thông tin về khung thời gian và cam kết”, ông nói.

Với “Point Mùa 1”, dự án Solend của ông đã thực hiện điều này với việc công bố khung thời gian và pool thưởng tối thiểu (sẽ tăng theo thời gian). Pool thưởng bắt đầu với 100,000 token SLND và sau đó được tăng lên với 100,000 PYTH (token quản trị của Pyth Network) và 10 Tensorian (bộ sưu tập NFT do Tensor trên Solana phát hành).

“Point không có có lỗi, lỗi nằm ở việc chúng được sử dụng để bẫy người dùng”, Rooter nói.