Altcoin là gì? Altcoin khác với Bitcoin như thế nào?
Altcoin là gì?
Altcoin (viết tắt của alternative coin) là thuật ngữ trong crypto chỉ những "đồng tiền thay thế" cho Bitcoin. Hay nói cách khác bất kỳ loại tiền điện tử không phải là Bitcoin sẽ được gọi là Altcoin.
Hai đồng altcoin đầu tiên trên thị trường đều được fork* từ blockchain Bitcoin, trong đó:
- Đồng NMC của Namecoin, được ra mắt vào tháng 04/2011.
- Đồng LTC của Litecoin, được ra mắt vào tháng 10/2011.
*Fork trong blockchain có nghĩa là sao chép mã nguồn (source code) của một blockchain hoặc dự án có mã nguồn mở, sau đó sửa đổi nó để tạo ra một blockchain hoặc dự án mới.
Các loại Altcoin phổ biến hiện nay
Altcoin có thể được phân chia thành nhiều loại dựa trên đặc tính, mục đích sử dụng và công nghệ phía sau của chúng, bao gồm:
- Stablecoin: Loại altcoin được thiết kế để duy trì giá trị ổn định trong thị trường crypto và giảm thiểu mức độ ảnh hưởng của biến động giá (volatility), bằng cách gắn (peg) với tài sản ổn định hơn như tiền fiat, vàng, bạc, altcoin khác... Một số stablecoin phổ biến trong thị trường bao gồm Tether (USDT), Circle (USDC), Dai (DAI), Paxos Gold (PAXG), Frax (FRAX)...
- Mining-based coin: Loại altcoin hoạt động dựa trên quá trình khai thác hay đào các đồng native coin (mining coin) để xác minh và xử lý giao dịch. Đây là các altcoin sử dụng thuật toán PoW, ví dụ như Ethereum cũ (trước sự kiện The Merge), Dogecoin, Litecoin, Siacoin…
- Staking-based coin: Loại altcoin hoạt động dựa trên việc staking coin của các validator để xác minh và xử lý giao dịch. Đây là các altcoin sử dụng thuật toán liên quan đến PoS. Peercoin là đồng altcoin đầu tiên giới thiệu khái niệm staking và phương pháp này đã trở nên phổ biến hơn nhờ việc giảm năng lượng sử dụng so với việc đào coin.
Người dùng có thể đã được nghe nhiều về stablecoin khi tham gia thị trường crypto. Còn mining-based coin và staking-based coin sẽ ít được nhắc đến hơn, bởi hai loại altcoin này còn có thể được phân chia thành nhiều loại dựa trên chức năng và trường hợp sử dụng cụ thể của chúng.
Theo đó, chúng sẽ được chia thành một số loại altcoin phổ biến mà người dùng thường thấy trong các dự án altcoin như sau:
- Payment token: Đây là dạng altcoin thuần túy nhất, được tạo ra như một loại tiền tệ kỹ thuật số với mục đích làm phương tiện trao đổi giá trị giữa các bên và sử dụng trong giao dịch hàng ngày. Ví dụ: token XRP của Ripple, token MNR của Monero, token HBAR của Hedera...
- Governance token: Loại altcoin được tạo ra để cho phép các chủ sở hữu token tham gia vào các vấn đề liên quan đến quản trị của giao thức như đề xuất, bỏ phiếu quyết định các đề xuất tính năng mới, thậm chí thay đổi hệ thống quản trị… Ví dụ: token BNB của BNB Chain, token ETH của Ethereum, token MKR của MakerDao…
- Utility token: Loại altcoin được thiết kế để cung cấp cho người dùng quyền truy cập vào một sản phẩm, dịch vụ hay chức năng cụ thể trong hệ sinh thái của dự án phát hành token. Ví dụ: token C98 của Ninety Eight, token ZRX của 0x, token REP của Augur…
- Secutity token: Loại altcoin đại diện cho quyền sở hữu của các tài sản chứng khoán trong thị trường truyền thống như cổ phiếu, trái phiếu, ETF, quyền chọn… Loại altcoin này thường được phát hành qua Security Token Offering (STO) và tuân thủ theo các quy định pháp luật về chứng khoán. Ví dụ: INX Token (INX), Overstock Token (OSTKO), Blockchain Capital (BCAP)...
- Meme coin: Loại altcoin lấy cảm hứng từ các meme, truyện cười, hình ảnh… trên internet. Ban đầu chúng được thiết kế một cách ngẫu hứng, không có bất kỳ trường hợp cụ thể nào và thường được sử dụng để đầu cơ. Tuy nhiên, khi trào lưu meme coin ngày càng trở nên phổ biến, thị trường dần xuất hiện một mảnh ghép mới gọi là MemeFi (nền kinh tế xoay quanh các đồng meme coin). Ví dụ các meme coin nổi bật như: Pepe coin (PEPE), Floki (FLOKI), Shiba Inu (SHIB)...
Các nhà đầu tư trong thị trường thường sẽ quan tâm nhiều hơn đến chức năng của token mà họ đầu tư, đặc biệt là governance token và utility token, để khai thác tối đa lợi ích từ việc đầu tư và nắm giữ token đó. Ngược lại, các loại token như payment token và security token thường sẽ ít thấy và chưa trở nên phổ biến trong thị trường crypto.
Altcoin khác Bitcoin như thế nào?
Về cơ bản, Bitcoin và Altcoin đều là tài sản tiền điện tử có độ biến động cao và không ổn định (trừ stablecoin). Chúng sẽ có một số điểm chung như:
- Là hệ thống mạng ngang hàng (peer-to-peer) có thể được sử dụng làm phương tiện trao đổi trong giao dịch kỹ thuật số.
- Để mua hoặc lưu trữ Bitcoin hay Altcoin, người dùng cần phải có ví tiền điện tử.
- Chúng được phát triển dựa trên công nghệ blockchain phân quyền (decentralized), không bị kiểm soát mạng lưới hay thực thi các giao dịch bởi một bên thứ ba tập trung (centralized), thay vào đó là dựa trên hệ thống các node phân tán.
Tuy nhiên, sự khác biệt của chúng sẽ nằm ở:
- Tuổi đời: BTC là đồng tiền điện tử đầu tiên ra đời vào năm 2009 và mở đầu cho sự xuất hiện của thị trường tiền điện tử. Sau đó, các đồng Altcoin mới dẫn được xây dựng và phát triển dựa trên sự thành công của BTC.
- Chức năng: Trong khi BTC được nắm giữ như một tài sản lưu trữ giá trị, các altcoin thường có nhiều trường hợp sử dụng hơn, đóng vai trò thử nghiệm cho những ý tưởng mới, tích hợp blockchain với nhiều lĩnh vực và hoạt động như tài chính phi tập trung (DeFi), gaming, meme…
- Công nghệ: Mạng Bitcoin sử dụng thuật toán đồng thuận Proof-of-Work (PoW) cho quá trình vận hành của mạng lưới. Tuy nhiên, các dự án altcoin đã khám phá và phát triển thêm nhiều thuật toán thay thế khác cho quá trình đồng thuận của blockchain, điển hình như: Proof-of-Stake (PoS), Delegated Proof-of-Stake (DPoS), Proof-of-Authority (PoA)...
Trước kia, blockchain Bitcoin chỉ hoạt động như một cuốn sổ cái phân tán phi tập trung để ghi lại các giao dịch BTC, không có khả năng hỗ trợ hợp đồng thông minh và không có hệ sinh thái sản phẩm hay dự án xoay quanh.
Từ tháng 02/2023, với sự xuất hiện của giao thức Ordinal và sau đó là chuẩn token BRC-20, hệ sinh thái Bitcoin dần được mở rộng với các dự án NFT và các đồng meme coin gây sốt thị trường.
Mặt khác, nhờ vào kiến trúc hỗ trợ hợp đồng thông minh và có khả năng lập trình, các blockchain hay dự án altcoin thường có hệ sinh thái rộng lớn với nhiều ứng dụng, sản phẩm đa dạng xoay quanh.
Ví dụ: Điển hình như hệ sinh thái Ninety Eight, với đồng altcoin là C98, đã phát triển một hệ sinh thái với nhiều sản phẩm trong nhiều mảng khác nhau. Các sản phẩm bổ trợ cho nhau và tạo nên một nền kinh tế cho đồng coin C98.
Lợi ích của Altcoin là gì?
Hạn chế lạm phát
Phần lớn các altcoin sẽ có tổng nguồn cung cố định, vì vậy chúng thường có mức lạm phát được xác định trước và sẽ giảm dần về 0 khi nguồn cung đạt mức tối đa.
Đây cũng là một ưu điểm nổi bật của tiền điện tử so với tiền pháp định (fiat). Bởi tiền fiat không có nguồn cung giới hạn và có thể dễ dàng được in thêm bởi các Ngân hàng Trung ương.
Hình ảnh dưới đây thể hiện rõ sự gia tăng trong tỷ lệ lạm phát của đồng USD, khiến nó ngày càng bị mất giá và giảm sức mua:
Sự đa dạng hoá
Theo thống kê của CoinMarketCap, thị trường hiện có hơn 17,000 đồng altcoin khác nhau. Điều này mang đến cơ hội đa dạng hoá danh mục cho các nhà đầu tư trong thị trường tiền điện tử. Bằng cách đầu tư vào nhiều loại altcoin, họ có thể phân tán rủi ro và tăng khả năng kiếm lợi nhuận trong thị trường.
Hơn nữa, các dự án altcoin có nhiều tính năng và công nghệ khác nhau. Bên cạnh việc kiếm lời nhờ sự tăng giá, nhà đầu tư nắm giữ altcoin còn được hưởng những lợi ích riêng mà dự án cung cấp như quyền bỏ phiếu, quyền truy cập một dịch vụ hay sản phẩm sớm, nhận airdrop…
Thúc đẩy tính đổi mới
Về mặt công nghệ, các dự án altcoin thường giới thiệu những công nghệ mới hoặc cải tiến các công nghệ hiện có.
Bitcoin đóng vai trò tiên phong trong thị trường tiền điện tử, nhưng nó vẫn có những hạn chế nhất định liên quan đến khả năng mở rộng, tốc độ và chi phí giao dịch.
Trong khi đó, các dự án altcoin (ngoài meme coin) sinh ra nhằm mục đích giải quyết các vấn đề này của Bitcoin, bằng cách triển khai các thuật toán đồng thuận mới, chức năng hợp đồng thông minh, tính năng bảo mật…
Điển hình như:
- Ethereum giới thiệu hợp đồng thông minh, cho phép tự động thực thi các điều khoản trên hợp mà không cần sự điều khiển hay phụ thuộc vào một bên thứ ba, giúp hạn chế sự gian lận.
- LayerZero giới thiệu giao thức cross-chain messaging được ứng dụng phổ biến nhất trên các cầu nối (bridge), cho phép gửi native token từ chain này sang chain khác một cách nhanh chóng mà không cần sử dụng wrapped token.
Cùng với sự phát triển về mặt công nghệ, altcoin cũng giới thiệu các tính năng cải tiến với trường hợp sử dụng cụ thể mà tiền fiat hay Bitcoin không thể thực hiện được, mở ra những tiềm năng mới trong lĩnh vực thanh toán, tài chính phi tập trung (DeFi) và nhiều mảng khác…
Ví dụ: Các đồng altcoin dưới dạng stablecoin như USDT, USDC, CUSD nhằm mục đích duy trì giá trị ổn định trong thị trường tiền điện tử bằng cách gắn giá trị của nó với đồng USD. Ngoài ra, người dùng còn có thể sử dụng chúng để gia tăng lợi nhuận nhờ việc tham gia nhiều hoạt động DeFi như staking, lending, farming…
Giảm rào cản gia nhập thị trường crypto
Bitcoin và altcoin đều cho phép giao dịch xuyên biên giới, người dùng có thể dễ dàng gửi và nhận tài sản crypto trên toàn cầu mà không cần đến các hệ thống ngân hàng truyền thống. Tuy nhiên, Altcoin được xem là kênh dễ tiếp cận hơn với công chúng so với Bitcoin vì nó:
- Có phí giao dịch thấp hơn.
- Thời gian xử lý và hoàn thành giao dịch nhanh hơn.
- Tập trung vào cộng đồng nhiều hơn, nhiều dự án còn khuyến khích cộng đồng tham gia vào các hoạt động quản trị và đóng góp vào sự phát triển của dự án.
Những điều này khiến altcoin không chỉ trở nên thu hút hơn đối với các nhà đầu tư, mà còn giúp giảm rào cản gia nhập đối với những người mới làm quen với thị trường tiền điện tử. Có thể nói altcoin là sự phát triển tất yếu để thị trường crypto tiến tới mass adoption (được chấp nhận rộng rãi).
Hạn chế của Altcoin là gì?
Biến động giá & thanh khoản thấp
Altcoin có vốn hoá thấp hơn BTC, do đó nó thường có độ biến động cao hơn và đôi khi không thể lường trước được, khiến nó trở thành kênh đầu tư với rủi ro cao. Thực tế cho thấy giá của các đồng altcoin có thể tăng x2 x3 hoặc ngược lại, giảm /2 /3 chỉ trong vài giờ hay vài ngày.
Điều này đặc biệt dễ thấy trong mùa altcoin (hay altcoin season). Đây là khoảng thời gian mà các đồng altcoin đồng loạt tăng giá rất mạnh với mức lợi nhuận x2, x3 thậm chí là x10 lần trong vài tuần.
Ví dụ: Đồng coin TEXO có giá 0.0162 USD vào ngày 12/12/2023:
- Ngày 16/12/2023, giá TEXO giảm còn 0.00628 USD, giảm 2.5 lần so với giá ban đầu.
- Đến ngày 19/12/2023, giá TEXO tăng lên mức 0.0247 USD, tăng 1.5 lần so với giá ban đầu và 3.9 lần so với giá thấp nhất.
Đặc tính biến động này đồng thời mang lại cơ hội đầu cơ cho những nhà đầu tư trong ngắn hạn. Tuy nhiên, vẫn cần lưu ý rằng lợi nhuận cao luôn đi đôi với rủi ro, nhà đầu tư nên có sự nghiên cứu kỹ lưỡng và chỉ sử dụng số vốn nhàn rỗi (có thể mất).
Bên cạnh đó, đa phần các altcoin đều có thanh khoản thấp hơn Bitcoin, dẫn đến việc người dùng có thể phải chịu mức trượt giá (slippage) cao hơn khi giao dịch mua hoặc bán altcoin.
Rủi ro bảo mật
Tính đến ngày 16/01/2024, tổng vốn hoá của thị trường tiền điện tử đạt mức 1.67 nghìn tỷ USD, trong đó Bitcoin chiếm khoảng 49.69% và altcoin chiếm 50.31% (theo thống kê của CoinMarketCap tại đây). Điều này khiến tiền điện tử (đặc biệt là các dự án altcoin) trở thành mục tiêu hấp dẫn của các hacker.
Cùng với việc giới thiệu những công nghệ và tính năng mới, các dự án altcoin sẽ phải đối mặt với các vấn đề liên quan đến bảo mật của hợp đồng thông minh, ví và ứng dụng phi tập trung. Riêng trong năm 2022, đã có đến hơn 2 tỷ USD thiệt hại từ những vụ hack.
Tham khảo thêm: Các vụ hack crypto trong 2022 cho chúng ta bài học gì?
Đáng chú ý nhất, tháng 03/2022, cầu nối Ronin của Axie Infinity đã bị tấn công với tổng thiệt hại 173,600 Ethereum cùng 25.5 triệu USDC, tương đương 615 triệu USD. Sự cố này khiến nó trở thành một trong những vụ tấn công lớn nhất trong thế giới tiền điện tử nói chung và lĩnh vực GameFi nói riêng.
Mặc dù đội ngũ Sky Mavis (nhà phát triển Axie Infinity và Ronin) đã hoàn trả lại cho người dùng số tiền bị đánh cắp, tuy nhiên vụ hack vẫn khiến người chơi phần nào bị mất dần niềm tin vào nền tảng dự án.
Rủi ro pháp lý
Đến năm 2024, việc công nhận pháp lý đối với crypto vẫn còn là một rào cản ở một số quốc gia. Theo Báo cáo thị trường crypto Việt Nam được thực hiện bởi Coin98 Insights, việc chấp nhận và có khung pháp lý cho crypto được chia làm ba mức độ, trong đó:
- Các quốc gia như Mỹ, Canada, Singapore, Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh, Pháp và phần đông các nước châu u công nhận crypto là tài sản hợp pháp.
- Trung Quốc, Bangladesh, Pakistan và một số quốc gia khác cấm crypto.
- Việt Nam, Thái Lan, Indonesia thuộc nhóm nằm giữa khi đưa ra quy định cấm một phần (cấm sử dụng crypto như phương thức thanh toán nhưng chưa cấm cá nhân nắm giữ crypto).
Đối với những quốc gia cấm hoàn toàn hoặc cấm một phần, những nhà đầu tư altcoin có thể phải đối mặt với nhiều rủi ro liên quan đến việc tuân thủ quy định của pháp luật về tiền điện tử.
Về khía cạnh dự án phát hành altcoin, việc giảm thiểu rủi ro pháp lý đòi hỏi dự án phải đảm bảo việc đổi mới nhưng vẫn trong khuôn khổ, nhằm tuân thủ các quy định của chính phủ và cơ quan nhà nước.
Xem thêm: Cách phân biệt Coin và Token.