Solana Network Extension và hướng tiếp cận modular blockchain của Solana

Solana Network Extension là gì?

Solana Network Extension không có nhiều khác biệt về kiến trúc so với Ethereum Rollup. Chúng cũng là các blockchain riêng biệt, nhưng kế thừa tất cả hoặc một phần cơ chế đồng thuận (Consensus) và tính sẵn có dữ liệu (Data Availability) từ Solana.

Solana Network Extension xử lý giao dịch off-chain và cập nhật gốc trạng thái (state root) trở lại mạng Solana. Chúng sử dụng các hệ thống bằng chứng như Fraud Proof hay Validity Proof để xác minh tính chính xác của quá trình tính toán và chuyển đổi trạng thái (State Validation).

Trong quá trình đó, dữ liệu giao dịch phải sẵn có (Data Availability) trên Solana hoặc các giải pháp lưu trữ khác để đảm bảo các validator của Solana có thể truy cập và tải xuống toàn bộ dữ liệu liên quan đến block được đề xuất.

Đọc thêm: Rollup là gì? Sự đánh đổi giữa chủ quyền và sự liên kết văn hoá với lớp cơ sở

Network Extension và L2/Rollup khác nhau như thế nào

Sự khác biệt giữa Solana Rollup và Ethereum Rollup không nằm ở khía cạnh kỹ thuật mà ở cách chúng được sử dụng. Cả hai đều có kiến trúc tương tự, nhưng trọng tâm câu chuyện lại hướng đến những điểm khác nhau.

• Đối với Ethereum, Rollups tập trung vào mở rộng quy mô, Rollups chủ yếu được sử dụng để mở rộng mạng lưới. Chúng giúp tăng số lượng giao dịch mỗi giây (TPS), giảm thời gian xác nhận giao dịch (block time), và làm cho các giao dịch trở nên rẻ hơn. Đây là lợi thế cạnh tranh chính của Rollups trên Ethereum, khả năng mở rộng.
• Đối với Solana, Rollups trên Solana lại tập trung vào những chức năng cụ thể hơn, cộng đồng Solana gọi chúng là phần mở rộng mạng (Network Extension). Chúng không nhắm vào việc làm cho giao dịch nhanh hơn hay rẻ hơn, mà thay vào đó là cung cấp các tính năng mà Solana không thể cung cấp, như tăng cường độ bảo mật hoặc thêm tính năng riêng tư cho người dùng.

Một lý do khác mà Solana có thể tránh sử dụng cụm từ "L2/Rollup" là vì những thuật ngữ này liên kết chặt chẽ với Ethereum và câu chuyện về việc mở rộng quy mô của Ethereum.

Về cơ bản, Ethereum và Solana đều đang cung cấp các giải pháp công nghệ tương tự, nhưng họ chọn tường thuật khác nhau. Điều này giống như các doanh nghiệp hàng tiêu dùng nhanh (FMCG) cạnh tranh với nhau, dù bán cùng loại sản phẩm với sự khác biệt không lớn, nhưng mỗi bên lại sử dụng các chiến lược xây dựng thương hiệu khác nhau để thu hút khách hàng.

Solana và con đường Modular

Bước đi Network Extension đã được lên kế hoạch từ trước. Bắt đầu từ năm 2024, Solana đang bắt đầu vượt ra khỏi khuôn khổ của một Monolithic Blockchain.

Từ đầu năm, Solana nỗ lực module hóa tách biệt và đơn giản hóa các thành phần khác nhau của hệ thống. Mục tiêu là làm cho Solana linh hoạt và dễ tùy chỉnh hơn, cho phép các nhà phát triển chỉ sử dụng những phần phù hợp với nhu cầu cụ thể của họ.

Động thái hướng tới tính module xuất phát từ việc giải quyết các vấn đề tắc nghẽn mạng trong quá khứ. Khi lượng giao dịch tăng đột biến từ các hoạt động như airdrop và giao dịch memecoin, mạng lưới bị quá tải, dẫn đến độ trễ cao, tỷ lệ thất bại giao dịch tăng, và phí mạng leo thang do người dùng ưu tiên trả phí cao hơn để giao dịch được xử lý trước.

Solana đã nhanh chóng đưa ra các giải pháp tạm thời để khắc phục vấn đề tắc nghẽn, hiện tại, họ đang tập trung vào việc tạo ra một hệ thống linh hoạt hơn.

Trước đây, hai thành phần chính của Solana là các trình xác thực (validator) chịu trách nhiệm xác thực giao dịch và Solana Virtual Machine (SVM), nơi chạy các chương trình và hợp đồng thông minh, luôn gắn kết chặt chẽ với nhau.

Trong những tương lai gần, hai thành phần này sẽ được tách biệt, cho phép các nhà phát triển chạy SVM một cách độc lập với các Validator, mang lại nhiều sự linh hoạt hơn trong phát triển và triển khai ứng dụng. Nỗ lực này đang được thúc đẩy bởi Anza, một công ty con của Solana Labs.

Đọc thêm: Modular Blockchain - Hướng đi cho các blockchain thế hệ mới.

Hệ thống SVM mới sẽ được module hóa thành các thành phần riêng biệt, cho phép các nhà phát triển tự do lựa chọn những module cần thiết và kết hợp chúng với các module có sẵn từ những dự án khác như Agave hoặc Firedancer.

Cách tiếp cận này giúp đơn giản hóa việc tạo ra các giải pháp blockchain tùy chỉnh mà không cần phải xây dựng mọi thứ từ đầu, cho phép các nhà phát triển áp dụng phương thức "plug & play" để tạo ra các chuỗi ứng dụng (Appchain/Rollapp) nhanh chóng và dễ dàng hơn.

Tính module của Solana mở ra các khả năng xây dựng các L2/L3 xung quanh Solana. Dưới đây là một số dự án Rollup sắp ra mắt trong hệ sinh thái Solana:

• Grass: Dự án DePIN nhằm giải quyết vấn đề dữ liệu AI bằng cách xác minh và lưu trữ dữ liệu trực tiếp on-chain. Do yêu cầu xử lý lên đến 1M request/s, Grass sử dụng ZK proofs để gom dữ liệu và settlement trên Solana. Mục tiêu của Grass trở thành nền tảng cho nhiều ứng dụng AI trong tương lai.
• Zeta: Là một trong những Perp DEX lâu đời nhất trên Solana đang phát triển một Rollapp tùy chỉnh dựa trên SVM để chuyển hệ thống khớp lệnh (Matching Engine) ra khỏi Solana. Điều này giúp cải thiện đáng kể trải nghiệm giao dịch, giảm thời gian chờ đợi và tối ưu hóa tốc độ khớp lệnh.
• Sonic: Sonic đang phát triển Hypergrid, một SVM Chain giúp các trò chơi triển khai chuỗi riêng trên Solana.

Ngoài ra, còn có các Ethereum Rollup dựa trên SVM như Eclipse và NitroVM, sử dụng SVM để thực thi nhưng DA và Settlement trên các Layer 1 khác.

Solana thận trọng đối với sự phát triển của hệ sinh thái Solana Rollup

Quan điểm của người sáng lập Solana, việc mở rộng quy mô bằng cách tăng TPS hoặc giảm phí giao dịch như Ethereum Rollups là không cần thiết với Solana. Bởi vì mainnet của Solana đã rất nhanh và có khả năng xử lý một lượng giao dịch lớn, không cần phải dựa vào Rollups để cải thiện điều này.

Thông qua các cuộc trò chuyện công khai trên mạng xã hội, Solana đã thể hiện rõ lập trường của họ đối với sự phát triển của Rollup:

• Solana khuyến khích triển khai những Rollapp để mở rộng những thứ có thể làm được với Solana, ví dụ như cách tiếp cận của Grass.
• Họ cũng ngầm gọi các Rollup có mục đích chung là “ký sinh" vì chúng lấy đi nhiều hoạt động Mainnet hơn những thứ mà chúng bổ sung vào. Điều này là không được khuyến khích đối với Solana Rollup.

Về lý thuyết, Solana là một blockchain không cần cấp phép (permissionless), nơi bất kỳ nhà phát triển nào cũng có thể xây dựng mà không bị ngăn cản. Tuy nhiên, trong thực tế bối cảnh và nền tảng của Solana lại có sự khác biệt so với Ethereum. Tầng lớp lãnh đạo và những người có tầm ảnh hưởng trong hệ sinh thái Solana có thể tạo ra những áp lực “vô hình" lên các nhà phát triển xây dựng theo những hướng phát triển không được khuyến khích.

Chúng ta có thể xem đây như một thông điệp ngầm từ Solana về những gì nên và không nên phát triển trên Solana Rollup. Điều này cũng phản ánh một cách tiếp cận thận trọng và thực dụng hơn của Solana, khi họ quan sát sự phát triển của Ethereum và hệ sinh thái Rollup xung quanh nó.

Tìm hiểu thêm: Permissionless blockchain là gì? Phân biệt Permissionless và Public blockchain.