Sonic Gems: Nỗ lực tái định hình cơ chế incentive trong cuộc chơi airdrop

Sonic Gems là gì?

Sonic Gems là hệ thống điểm thưởng hướng tới các ứng dụng phi tập trung (dApp) xây dựng trên hệ Sonic, trong đó Gems có thể quy đổi trực tiếp thành token S và được mở khoá hoàn toàn tại TGE.

Khác với Sonic Points khi chỉ dành cho người dùng cuối, Gems là "quyền phân phối token": các dApp sẽ nhận Gems và tùy ý phân phối chúng theo chiến lược incentive riêng.

Cơ chế này tạo ra một lớp khuyến khích trung gian (meta-layer of incentives), biến các dApp từ người nhận tài trợ thụ động thành nhà phân phối chủ động.

Đây là một bước chuyển dịch chiến lược từ mô hình lấy người dùng làm trung tâm sang mô hình tập trung vào hệ sinh thái, nơi sức khỏe của các dApp là thước đo cho sự thành công của toàn bộ mạng lưới.

Đọc thêm: Từ Fantom tới Sonic: Phượng hoàng hồi sinh từ tro tàn?

Tại sao Sonic Labs phát triển Sonic Gems?

Sự ra đời của Sonic Gems cần được nhìn nhận như một động thái chiến lược có chủ đích, nhằm tái cấu trúc mô hình khuyến khích trong bối cảnh các chương trình airdrop truyền thống đã bộc lộ nhiều yếu kém.

Quyết định này được thúc đẩy bởi một tầm nhìn kiến tạo hệ sinh thái bền vững, nỗ lực giải quyết một số vấn đề cốt lõi mà các mô hình trước đó chưa làm được, có thể xem xét một số lý do sau:

1. Khắc phục điểm yếu của airdrop truyền thống: phân tán, lãng phí, dễ bị farm

Các chương trình airdrop phổ biến trước đó đã cho thấy một vấn đề: phần lớn token được phân bổ cho những người chuyên “săn airdrop” chứ không phải người tạo giá trị thực sự. Hệ quả dễ nhận thấy là dòng tiền bị rút ra ngay sau TGE, thanh khoản không bền vững, hệ sinh thái không tạo ra giá trị thực...

Bằng cách phân bổ phần thưởng cho nhà phát triển ứng dụng, Sonic nhắm đến xây dựng hệ sinh thái nhà phát triển có cam kết dài hạn, có khả năng duy trì thanh khoản và tập trung xây dựng sản phẩm thực tế.

Đọc thêm: Xu hướng airdrop 2025: Liệu có còn những “Hyperliquid” tiếp theo?

2. Trao quyền cho builder để kích hoạt cơ chế "bottom-up ecosystem growth"

Thay vì áp đặt incentive theo mô hình từ trên xuống (top-down), Sonic Labs trao quyền cho các nhà phát triển, những người hiểu rõ cộng đồng của mình để chủ động phân phối token S.

Sự ủy thác này kích hoạt mô hình tăng trưởng nội sinh từ dưới lên (bottom-up endogenous growth), nơi các dApp, với cộng đồng riêng của họ, trở thành động lực phát triển chính cho toàn bộ hệ sinh thái.

3. Tạo động lực để builder tối ưu hóa trải nghiệm & gắn bó với hệ Sonic: 

Sonic Labs đã thiết kế một cơ chế tính Gems dựa trên các tiêu chí cụ thể, nhằm khuyến khích các nhà phát triển tập trung xây dựng và tối ưu hóa các dApp trên nền tảng Sonic. Các tiêu chí bao gồm:

• Lĩnh vực cốt lõi: Ưu tiên các lĩnh vực cốt lõi như Bridge, Lending, Perp, RWA...
• Tính độc quyền: dApp cần mang tính Sonic-native, tức là ưu tiên triển khai riêng trên Sonic.
• Tạo giá trị cho người dùng: Có khả năng tạo ra nhiều Sonic Points thông qua tương tác người dùng.

Cơ chế đánh giá này không chỉ tạo động lực cho các đội ngũ phát triển tập trung xây dựng dApp trên Sonic, mà còn buộc họ phải đầu tư nghiêm túc vào sản phẩm, tránh tình trạng “fork và farm” phổ biến.

Cơ chế này tạo ra một vòng lặp khuyến khích (incentive flywheel): dApp có trải nghiệm tốt sẽ thu hút được nhiều người dùng, dẫn đến có nhiều tương tác tạo ra Sonic Points. Từ đó, dApp nhận được nhiều Gems hơn để có thêm token S làm phần thưởng và tiếp tục thu hút thêm người dùng.

Sonic Gems: Cân bằng khuyến khích bằng lý thuyết trò chơi

Một trong những điểm đột phá trong thiết kế của Sonic Gems chính là cách chương trình này tái định hình động lực hành vi giữa các bên trong hệ sinh thái, đặc biệt là nhà phát triển và người dùng cuối dưới góc nhìn lý thuyết trò chơi.

Thay vì chỉ đơn thuần "phát thưởng", Sonic tạo ra một môi trường thi đấu có cấu trúc cạnh tranh lặp lại, nơi phần thưởng được phân phối theo hiệu suất tạo ra giá trị thực.

dApp và bài toán con gà quả trứng

Mỗi dApp tham gia vào Sonic không đơn thuần là một dự án xây dựng sản phẩm, mà còn là một người chơi trong hệ thống đánh giá theo điểm số. Tổng lượng Sonic Gems phân phối trong mỗi mùa là cố định, khiến trò chơi trở thành một cuộc thi zero-sum: muốn giành được nhiều hơn, dự án phải vượt qua các đối thủ trong việc thu hút người dùng, tạo Sonic Points và phân phối token S hiệu quả.

Đặc biệt, việc tính điểm Gems không dựa trên con số tuyệt đối, mà dựa trên tương quan thị phần điểm giữa các dApp. Điều này nghĩa là, ngay cả khi một dApp tăng trưởng tốt, nhưng đối thủ tăng trưởng mạnh hơn, phần thưởng Gems vẫn có thể giảm.

Cách tính điểm này tạo ra một môi trường PvP: Hôm nay TVL của app A cao nhất nên có nhiều Gems, nhưng nếu tuần sau app B thu hút thêm người dùng, điểm của A có thể giảm do thị phần điểm giảm.

Áp lực cạnh tranh này thúc đẩy các đội ngũ không ngừng cải tiến sản phẩm và chiến lược incentive để giữ chân người dùng. Họ không thể “ngủ quên trên chiến thắng” nếu không muốn bị các dự án mới lật đổ trên bảng xếp hạng Gems.

Tuy nhiên, điểm quan trọng là trò chơi này không kết thúc sau một vòng. Các mùa airdrop diễn ra liên tục, khiến đây trở thành một trò chơi lặp lại vô hạn. Do đó, chiến lược tối ưu không chỉ là thắng một vòng, mà là xây dựng uy tín, duy trì cộng đồng và chia sẻ giá trị bền vững để đảm bảo vị trí trong những mùa kế tiếp.

Sonic áp dụng hệ số nhân (multiplier) cho điểm Gems trong các mùa sau, dựa trên tỷ lệ phần thưởng mà dApp chia lại cho người dùng. Điều này buộc các đội ngũ phải đưa ra lựa chọn chiến lược: giữ lại phần lớn token để tối ưu ngắn hạn, hay tặng thưởng đến người dùng để đạt được multiplier cao và tối đa hóa phần thưởng ở mùa tiếp theo.

Bài toán ở đây giống như “con gà và quả trứng”: nếu dự án không chịu chia sẻ, họ có thể được lợi một lần, nhưng sẽ mất nhiều hơn về lâu dài. Trong khi đó, việc hợp tác và chia sẻ tạo ra đòn bẩy để cả dApp lẫn người dùng cùng tăng trưởng.

Ngoài ra, để duy trì tính công bằng, Sonic Labs áp dụng các cơ chế giám sát và xử phạt rõ ràng. Những dApp có hành vi gian lận như sử dụng Gems để thưởng cho việc giữ token riêng, hoặc phân phối nội bộ không minh bạch sẽ bị thu hồi phần thưởng và loại khỏi các mùa airdrop tiếp theo.

Quy tắc minh bạch và rủi ro bị xử phạt khiến các chiến lược “chơi xấu” trở nên không còn hấp dẫn, từ đó nâng cao tiêu chuẩn hành vi trong toàn hệ sinh thái.

Người dùng và trò chơi tối ưu hoá yield dài hạn

Ở phía người dùng, lý thuyết trò chơi nằm ở việc phân bổ vốn vào đâu để tối ưu điểm Sonic Points để nhận được nhiều token S nhất. Vì các app trên Sonic cũng chạy những chương trình con (như Beets Fragments, Rings Points, v.v.), người dùng giống như đứng trước nhiều “cánh cửa farm” khác nhau, mỗi cánh cửa lại có phần thưởng tiềm năng khác nhau.

Nhu cầu của người dùng là gửi tài sản vào nơi nào vừa có APY nội tại, vừa kiếm được nhiều Sonic Points/Gems. Do đó, Sonic Labs buộc các dApp phải công khai tỷ lệ chia thưởng S, yếu tố giúp người dùng "chọn mặt gửi vàng" dựa trên dữ liệu thực thay vì phỏng đoán.

Ví dụ: Nếu DEX A chia 100% S nhận được cho LP dưới dạng phần thưởng còn DEX B chỉ chia 50%, dân yield farmer sẽ ưu tiên gửi vốn vào A để được nhiều airdrop hơn.

Đây chính là cơ chế thị trường lành mạnh, nơi người dùng lựa chọn dựa trên quyền lợi rõ ràng, còn các dự án muốn tăng điểm phải cạnh tranh bằng việc chia sẻ giá trị nhiều hơn. Hành vi người dùng vì vậy cũng trở nên chủ động và linh hoạt hơn, khi họ sẵn sàng dịch chuyển thanh khoản tới các dApp có giá trị tốt để tăng khả năng nhận nhiều thưởng hơn ở các mùa tiếp theo.

Tuy nhiên, để tránh tối đa tình trạng “hit and run”: farm xong rồi xả token, Sonic Labs đã thiết kế các rào cản chiến lược khiến người dùng buộc phải gắn bó dài hạn nếu muốn tối ưu lợi ích đa mùa:

• 75% token airdrop của người bị vest 9 tháng dưới dạng NFT, nghĩa là farmer không thể bán hết ngay mà phải quan tâm đến giá trị hệ sinh thái lâu hơn (hoặc nếu rất muốn rút sớm thì chấp nhận chịu penalty burn khi mở khóa NFT sớm);
• Cơ chế loyalty multiplier từ mùa 2 thưởng thêm cho người dùng duy trì hoạt động đều qua các mùa (tối đa x3 điểm) biến việc “nhảy đi chain khác” thành bất lợi nếu quay lại sau này với multiplier thấp.

Dĩ nhiên, vẫn có những farmer thuần túy sẽ tìm cách tận dụng kẽ hở (như dùng nhiều ví để vượt giới hạn, hay farm rồi bán NFT airdrop ngay). Sonic Labs cũng sẽ có bước lọc bot/sybil sau mỗi mùa trước khi cho claim, và NFT airdrop có thể được giao dịch tự do, nghĩa là nếu ai muốn thoát ngay có thể bán NFT cho người khác, chuyển kỳ vọng tương lai cho người mua.

Cơ chế thị trường thứ cấp này phần nào trung hòa hành vi: người thật sự tin vào giá trị Sonic có thể mua lại NFT rẻ từ người dùng thiếu kiên nhẫn, giữ cho hệ sinh thái không bị bán tháo S quá mức.

Tựu trung, cấu trúc Sonic Gems được cân bằng để thưởng tối đa cho hành vi xây dựng giá trị và giảm thiểu phần thưởng cho hành vi lợi dụng thuần túy. Đây là một bài toán trò chơi khó, nhưng Sonic Labs đang cho thấy nỗ lực điều chỉnh liên tục: mùa 1 ưu tiên tăng trưởng nóng, sang mùa 2 điều chỉnh về chất lượng, và họ sẵn sàng tinh chỉnh thêm các tham số ở mùa kế tiếp để tạo ra một hệ sinh thái DeFi phát triển ổn định, ít bị farm.