Do Kwon là ai? Người đứng sau đế chế Terra sụp đổ trong vài ngày
Do Kwon là ai?
Do Kwon là đồng sáng lập và CEO của Terraform Labs có trụ sở tại Singapore. Terraform Labs vận hành hệ sinh thái blockchain Terra với stablecoin TerraUSD (UST) và LUNA - token mạng Terra. Anh là nhà phát triển tiền điện tử người Hàn Quốc.
Khai sinh Terra tại một căn hộ Airbnb
Do Kwon tốt nghiệp Đại học Stanford chuyên ngành khoa học máy tính vào năm 2015, theo trang LinkedIn của anh.
Có rất ít thông tin về đời tư và những năm tháng đại học của người sáng lập Terra, nhưng theo một trang web do chính Do tạo ra, anh từng làm việc tại Apple và là “đối tác kinh doanh” của Microsoft. Tuy nhiên, hai gã khổng lồ công nghệ không thể giữ chân chàng kỹ sư 9x quá ba tháng vì công việc được Do mô tả là "nhàm chán".
Do Kwon trở về nước và thành lập dự án khởi nghiệp đầu tiên Anyfi vào năm 2016. Giải pháp mạng phi tập trung giúp mọi người kết nối internet này đã giúp anh nhanh chóng nhận được một triệu USD tiền tài trợ từ các nhà đầu tư thiên thần và chính phủ Hàn Quốc.
Nghiên cứu về công nghệ phi tập trung đã đưa Do đến với blockchain. Một năm sau, chứng kiến thị trường tiền điện tử bùng nổ mà không thật sự tạo ra giá trị thực tiễn, anh quyết định tham gia vào đây với mong muốn đem đến những thay đổi tích cực hơn.
Vào năm 2018, tại một căn hộ Airbnb, Do và người bạn thời đại học Nicholas Platias đã viết những dòng đầu tiên về hệ thống thanh toán phi tập trung, với ý định giúp một người bình thường có thể sử dụng nó. Đây chính là khởi đầu của Terraform Labs. Từ "Terra" lấy cảm hứng từ nhân vật Terran trong trò chơi StarCraft mà Do yêu thích. Nhân vật này được miêu tả là "xuất sắc trong việc thích ứng với mọi tình huống".
Terra được “chống lưng” bởi các đại gia tiền điện tử
Ban đầu, giải pháp của Terraform Labs được sử dụng trong nền tảng thương mại điện tử Chai, xây dựng bởi Daniel Shin - cũng là đồng sáng lập Terraform (nhưng sau này đã rời đi). Dự án thành công vang dội, thu hút 2.5 triệu người dùng và 150 triệu USD tài trợ từ các nhà đầu tư như Arrington Capital, Pantera Capital và Galaxy Digital.
Vào tháng 8/2018, dự án cũng huy động được 32 triệu đô USD để tạo ra một “hệ thống tài chính hiện đại trên blockchain”, theo VentureBeat. Công ty được “chống lưng” bởi bốn trong số sáu "đại gia" sàn giao dịch tiền điện tử lớn nhất thế giới thời điểm đó: Binance, OKX, Huobi Group và Upbit.
Nhưng thành công này vẫn chưa thoả mãn ý định ban đầu của Do Kwon. “Tôi muốn mở rộng phạm vi tiếp cận hơn nữa, không chỉ tập trung vào một sản phẩm duy nhất, mà là một nền kinh tế tổng thể với nhiều hơn một công ty,” Do nói với CoinDesk.
Tham vọng này thúc đẩy chàng kỹ sư trẻ tạo ra UST - đồng tiền kỹ thuật số ngang giá USD, được xây dựng trên nền tảng công nghệ của hệ sinh thái Terra. “UST mang lại trải nghiệm tốt hơn - điều mà các loại tiền tệ khác đang thiếu,” Do nói.
Tiên đoán về “vòng xoáy tử thần” LUNA - UST
Không giống các stablecoin như USDT, USDC được hỗ trợ bằng tiền thật, UST của Do Kwon được gọi là "stablecoin thuật toán", sử dụng chính token LUNA để giữ ổn định. Một UST được sinh ra bằng cách đốt các token LUNA trị giá một USD.
Để thúc đẩy UST, Do phát triển một hệ sinh thái kỹ thuật số sử dụng blockchain Terra, với các ứng dụng tương tự trong thị trường tài chính truyền thống. Ví dụ, nền tảng Anchor của họ hoạt động như một ngân hàng, cho phép người dùng gửi tiền và nhận lãi, với lãi suất gần 20% - cao hơn nhiều so với ngân hàng. Hay nền tảng Mirror để tạo tài sản kỹ thuật số dựa trên tài sản thực, giúp giao dịch trong môi trường kỹ thuật số mọi lúc, mọi nơi.
Tuy nhiên, Mirror đã khiến Do bị Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Mỹ (SEC) “tuýt còi” vì đưa cổ phiếu lên sàn giao dịch mà không đăng ký, trong khi Anchor cũng bị nghi ngờ là một âm mưu Ponzi vì lãi suất cao ngất ngưởng.
Ngay từ đầu, các chuyên gia tiền điện tử đã không tin cặp UST - LUNA sẽ được giữ ổn định nhờ vào thuật toán. Cyrus Younessi, nhà phân tích của công ty đầu tư tiền điện tử Scalar Capital, cho rằng dự án của Do Kwon có thể đi vào “vòng xoáy tử thần”, trong đó sự sụt giá của LUNA sẽ khiến stablecoin giảm theo. “Điều này thật điên rồ và rõ ràng là không thể thực hiện,” Younessi nói.
Khi LUNA trở nên phổ biến, những lời phản đối ngày càng gay gắt hơn. Năm ngoái, Charles Cascarilla, người sáng lập Paxos - công ty blockchain cung cấp stablecoin - đã bày tỏ nghi ngờ về công nghệ thuật toán này. (Do đáp lại bằng cách chế nhạo ông trên Twitter: “Paxos là thứ khỉ gì vậy”) Kevin Zhou, quản lý một quỹ phòng ngừa rủi ro, cũng nhiều lần dự đoán hai đồng tiền này sẽ sụp đổ.
Trước những lo ngại về sự ổn định của UST, đầu năm nay, một tổ chức phi lợi nhuận do Do điều hành đã bán 1 tỷ USD LUNA cho các nhà đầu tư, sử dụng số tiền thu được để mua Bitcoin - khoản dự trữ để giữ giá UST nếu thị trường giảm.
Hình xăm LUNA từ “fan cuồng”
Nhưng bất chấp những hoài nghi, các nhà đầu tư mạo hiểm vẫn đổ tiền tài trợ các dự án được xây dựng trên công nghệ nền tảng của LUNA, chẳng hạn dịch vụ để mọi người trao đổi tiền điện tử hoặc vay và cho vay UST. Từ năm 2018 - 2021, các nhà đầu tư bao gồm Arrington Capital và Coinbase Ventures đã đổ vào đây hơn 200 triệu USD, theo PitchBook - bên chuyên theo dõi nguồn vốn.
Tháng 4 năm ngoái, giá LUNA đạt đỉnh 116 USD từ mức thấp hơn 1 USD vào đầu năm, tạo ra một thế hệ triệu phú tiền điện tử. Một cộng đồng nhà giao dịch tự xưng là “Lunatics” đã hình thành xung quanh đồng tiền này, ca ngợi Do Kwon như một anh hùng. Mike Novogratz, CEO của Galaxy Digital, công ty đầu tư vào Terraform Labs, tuyên bố ủng hộ anh bằng cách xăm hình chủ đề đồng LUNA lên cánh tay.
Người sáng lập Terra tỏ ra hả hê trên mạng xã hội. Tháng 4 năm nay, Do Kwon thông báo đặt tên cho con gái mới sinh của mình là Luna: “Sáng tạo yêu quý nhất đời tôi được đặt tên theo phát minh vĩ đại nhất của tôi”.
Những thành công ấn tượng từ Terra đã giúp người sáng lập nền tảng lọt vào danh sách "30 Under 30" năm 2019 của tờ Forbes, và hai năm sau anh nằm trong số 10 người có ảnh hưởng nhất không gian tiền điện tử, theo CoinDesk. Vào thời điểm đó, tờ báo này mô tả anh là "thông minh, mọt sách, muốn làm những điều mang lại giá trị thực".
“Tôi không tranh luận với người nghèo”
Tuy nhiên, khác với những phát ngôn khiêm nhường của những tỷ phú tiền điện tử khác như SBF của FTX hay CZ của Binance, Do Kwon khá tự tin vào bản thân và dành sự chỉ trích đặc biệt cho đối thủ cạnh tranh và những lời gièm pha trên mạng xã hội.
Trong một tweet vào tháng 12/2020, anh phê phán những nhà đầu tư đang bỏ tiền vào các dự án stablecoin khác, nói rằng UST là stablecoin lâu đời nhất và được sử dụng rộng rãi nhất. “Hãy cúi đầu trước nhà vua,” Do tweet.
Anh cũng hay gọi những người phản đối UST và LUNA là "người nghèo" và nói rằng họ sẽ "mãi nghèo" nếu không ủng hộ anh hay đồng tiền điện tử của anh. Tháng 7/2021, nhà kinh tế học người Anh Frances Coppola có ý kiến chỉ trích tài chính phi tập trung.
Đáp lại tweet này, Kwon nói: “Tôi không tranh luận với người nghèo trên Twitter và rất tiếc lúc này tôi không có tiền lẻ trên người để cho bà ta”.
Năm 2021, sau khi nhận được trát đòi hầu tòa từ SEC trong một sự kiện blockchain, Do Kwon thậm chí đã kiện SEC vì vi phạm các quy tắc. Và đầu năm nay, khi một số tài khoản Twitter dự đoán giá LUNA sẽ giảm mạnh, Kwon đã cược 11 triệu USD rằng “sáng tạo vĩ đại nhất của anh” sẽ có giá hơn 88 USD vào tháng 3/2023.
“Cái chết” của LUNA và UST
Vào một ngày cuối tháng 4, Do Kwon phát ngôn rằng nhìn các công ty chết thật mang tính giải trí. “95% đồng tiền điện tử sẽ chết hết, nhưng nhìn các công ty chết cũng có cái thú của nó”. Đúng tám ngày sau, cả thị trường nhìn chính đồng tiền của anh hấp hối.
Cụ thể, vào ngày 7/5, một người dùng đã thanh lý 85 triệu UST khiến giá stablecoin này giảm xuống còn 0.98 USD. Mặc dù mức giảm 2% không đáng kể, nhưng đây là một con số tương đối lớn đối với một đồng tiền lẽ ra phải ổn định. Do Kwon vẫn bình chân như vại, anh tweet: “Bạn có thể nghe những người có ‘tầm ảnh hỏng’ trong giới crypto lải nhải trên Twitter về việc UST mất peg lần thứ 69. Hoặc bạn có thể nhớ rằng bọn họ đều là lũ nghèo kiết và thay vào đó đi chạy bộ cho khoẻ”.
Nhưng Do Kwon không lạc quan được lâu, chỉ trong một tuần, 45 tỷ USD vốn hóa thị trường tiền điện tử đã bị thổi bay. Từ giá đỉnh 116 USD, LUNA gần như trở nên vô giá trị, trong khi đó UST giảm còn 0.06 USD.
Terraform Labs cuống cuồng thực hiện các biện pháp khắc phục như đốt LUNA, thanh lý Bitcoin trong kho dự trữ. Tuy nhiên, việc thêm lượng Bitcoin trị giá hàng tỷ USD ra thị trường vào ngày 10/5 đã khiến giá của đồng coin này giảm đi, kết hợp với hàng loạt nguyên nhân khác, kéo toàn bộ thị trường đi xuống.
Khi nhà đầu tư “khóc”
Cú “rơi khỏi ngai” của LUNA và UST là ví dụ sống động về những cơn sốt trong thế giới tiền điện tử và ai sẽ là người “lãnh đủ” khi tất cả sụp đổ.
Sự nổi lên của Do Kwon được thúc đẩy bởi những nhà tài chính có uy tín, sẵn sàng hỗ trợ các sản phẩm tài chính có tính đầu cơ cao. Một trong số những nhà đầu tư đó đã nhanh chân bán LUNA và UST từ sớm và thu về lợi nhuận đáng kể, trong khi các nhà giao dịch bán lẻ (và cả một số nhà đầu tư tổ chức) hiện phải vật lộn với những khoản lỗ nghiêm trọng.
Pantera Capital, một quỹ phòng ngừa rủi ro đầu tư vào Terra, đã bán khoảng 80% cổ phần LUNA vào năm ngoái và thu về lợi nhuận gấp khoảng 100 lần khoản đầu tư ban đầu. Nhưng Binance không may mắn như thế.
Theo CZ, CEO của sàn điện tử này, công ty của ông đã mua 3 triệu USD LUNA, và số token này đạt giá trị cao nhất vào khoảng 1.6 tỷ đô USD. Nhưng Binance chưa bán đồng LUNA nào và hiện chúng có giá trị dưới 3,000 USD.
Nhưng khoản lỗ này chỉ như muối bỏ bể đối với một công ty lớn tầm cỡ Binance - có chi nhánh tại Hoa Kỳ được định giá 4.5 tỷ USD. Phần lớn nỗi đau từ cú sập LUNA - UST đổ lên vai những nhà giao dịch thông thường.
Trên diễn đàn Reddit dành cho những người ủng hộ LUNA, người dùng đã chia sẻ danh sách các đường dây nóng về vấn đề tự tử, khi nhiều người dốc hết tiền tiết kiệm của mình vào LUNA hay UST bày tỏ sự tuyệt vọng sâu sắc.
Một nhà đầu tư vào Terra không rõ danh tính thậm chí đã đến gõ cửa nhà riêng của Do Kwon để tìm câu trả lời, khiến vợ anh phải yêu cầu biện pháp bảo vệ khẩn cấp từ phía cảnh sát Hàn Quốc. Và người ta dường như lần đầu thấy Do phát ngôn một cách nhún nhường: “Tôi vô cùng xót xa khi thấy phát minh của mình đem lại nỗi đau cho tất cả các bạn”.
Nhưng khi các nhà đầu tư đặt câu hỏi liệu Terraform Labs có thể hỗ trợ những người bị tổn thất sau vụ LUNA-UST không, anh cho biết công ty hiện đã thua lỗ 30 tỷ USD nên điều đó là không thể.
Kathleen Breitman, người sáng lập nền tảng tiền điện tử Tezos, cho biết sự “lên voi xuống chó” của LUNA và UST khởi phát từ hành vi vô trách nhiệm của các tổ chức ủng hộ Do Kwon. “Bạn thấy một loạt người cố gắng đánh đổi danh tiếng để kiếm tiền nhanh chóng,” bà nói. Và giờ đây “họ cố gắng an ủi những người đang thấy tiền tiết kiệm cả đời mình bốc hơi vào hư vô. Không có lời bào chữa nào cho điều này”.
Tham khảo thêm: 5 bài học "để đời" nhờ sự kiện UST & LUNA sập mạnh
Nỗ lực giải cứu Terra
Sau cú lao dốc của UST, CoinDesk vén một bức màn khác về Do Kwon. Vào năm 2020, người sáng lập Terra nghi vấn đã dùng bút danh “Rick Sanchez” để giúp tạo ra dự án stablecoin thất bại Basis Cash.
Stablecoin thuật toán này có những điểm tương đồng với UST khi gắn với đồng USD thông qua thuật toán, chứ không được hỗ trợ bởi khoản dự trữ bằng tiền mặt và các tài sản ít rủi ro hơn. Nhưng Basis Cash không bao giờ đạt đến giá trị 1 USD và các nhà phát triển đã từ bỏ nó.
Trong lúc đó, không thể khoanh tay trước cái chết của đứa con tinh thần, Do Kwon lên kế hoạch giải cứu Terra. Anh đề xuất phát triển Terra 2.0 bằng cách hard fork, biến Terra hiện tại trở thành Terra Classic với đồng tiền quản trị là LUNC, Terra mới với đồng LUNA sẽ không có UST.
Trong cuộc bỏ phiếu sơ bộ trên diễn đàn cộng đồng Terra, đề xuất của Do Kwon hầu như không được nhất trí. Nhiều người muốn anh lắng nghe ý kiến của CZ là mua và đốt hầu hết nguồn cung siêu lạm phát của LUNA là 6.5 nghìn tỷ token. Tuy nhiên, đề xuất cuối cùng được thông qua, và Terra 2.0 ra mắt vào ngày 28/5. Ngay khi phát hành, LUNA mới đạt đỉnh ở mức gần 20 USD, nhưng hiện tại đã giảm gần 90%, còn gần 2 USD, theo CoinMarket Cap.
Chưa biết LUNA sẽ đi về đâu, nhưng vầng hào quang xung quanh Do Kwon và dự án của anh đã mờ nhạt. Hiện anh đang phải đối mặt với lệnh truy tố ở Hàn Quốc. Hàng nghìn nhà đầu tư thua lỗ đã cáo buộc anh lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, và Công ty luật LKB & Partner sẽ thay mặt những nhà đầu tư này gửi đơn tố cáo anh đến Đội Điều tra Tài chính, thuộc Sở Cảnh sát thủ đô Seoul.
Công ty luật này cũng yêu cầu phía kiểm sát tạm giữ tài sản của anh. Ngoài ra, Do Kwon còn bị cáo buộc tội danh trốn thuế khi Terra được đăng ký trụ sở ở Singapore nhưng lại hoạt động tại Hàn Quốc.
Trong tình thế dầu sôi lửa bỏng, vào tháng 5, những nhân sự chủ chốt trong bộ phận pháp lý của Terraform Labs đều xin nghỉ việc đồng loạt, đặt Do Kwon vào thế khó trước pháp luật. Tuy nhiên, anh tuyên bố sẵn sàng đối mặt với mọi vụ kiện và các vấn đề pháp lý từ chính quyền vì anh không làm gì sai và không có gì để che giấu.