Taiko là gì? Toàn tập về Taiko zkEVM và TAIKO token

Taiko zkEVM là gì?

Taiko là blockchain Layer 2 xây dựng dựa trên công nghệ zkEVM tương thích hoàn toàn với Ethereum (Fully Ethereum-equivalent ZK-Rollup). Taiko hiện là Layer 2 đi theo hướng Type 1 zk-EVM, đây cũng là type có cấp độ tương thích với EVM cao nhất.

Bối cảnh ra đời của Taiko

Các giải pháp Zk-Rollup hiện có trên thị trường đa phần được thiết kế tập trung vào lớp ứng dụng (Application-specific), điều này làm cho việc xây dựng các DApp có sự thống nhất về code hay muốn di chuyển DApp giữa các layer 1&2 trở nên khá khó khăn.

Tựu chung lại, zk-Rollup chỉ tương thích một phần với EVM, tương đối khó sử dụng với nhà phát triển và có sự giới hạn về mặt chức năng.

Để giải quyết bài toán này, Taiko đã lựa chọn đi theo hướng phát triển zkEVM, một giải pháp Zk-Rollup tương thích hoàn toàn với Ethereum. Điều này đồng nghĩa Taiko sẽ hoàn toàn tương thích với Ethereum ở cấp độ đồng thuận. Các dApp trên Ethereum có thể chạy trên Taiko (hoặc ngược lại) mà không cần sửa đổi nguồn code source, không tốn thời gian và công sức chỉnh sửa.

Người dùng có thể tìm hiểu thêm về zkEVM thông qua bài sau: zkEVM là gì? Phân loại các nhóm zkEVM.

Cơ chế hoạt động của Taiko Protocol

Để hiểu rõ về cơ chế hoạt động của Taiko, trước tiên cần biết về các đối tượng tham gia trong Taiko, cụ thể:

• Proposer: Đảm nhiệm việc tạo khối từ cho giao dịch của người dùng từ L2 và đề xuất các khối này đến L1.
• Prover: Có trách nhiệm tạo ra chứng minh ZK-SNARK để kiểm tra tính hợp lệ của giao dịch từ L2 và các khối mà Proposer đã đề xuất.
• Node Runner: Đảm nhiệm việc thực thi giao dịch trong mạng lưới. Proposer và Prover cũng bắt buộc chạy node để đáp ứng vai trò của họ trong mạng lưới.

Từ các thành phần tham gia trên, luồng xác nhận giao dịch của Taiko sẽ được thực hiện như sau:

1. Người dùng thực hiện giao dịch trên L2 (Taiko).
2. Đề xuất khối (propose): Proposer tạo các khối Rollup tổng hợp các giao dịch từ người dùng ở L2 và đề xuất chúng lên Ethereum.
3. Tạo bằng chứng (prove): Các Prover sẽ bắt đầu tạo bằng chứng hợp lệ và chứng minh tính đúng đắn của các khối vừa được gửi lên.
4. Xác thực (verify): Sau khi Prover đã chứng minh được tính đúng đắn cho khối và khối trước nó, chúng sẽ đánh dấu khối là đã hoàn thành trên chain (proved → verified và chuyển trạng thái từ xanh lá sang vàng).

Điểm nổi bật của Taiko

Tương thích hoàn toàn với Ethereum (Type 1 ZK-EVM)

Type 1 ZK-EVM mà Taiko đang áp dụng hoạt động hoàn toàn tương thích với Ethereum. Điều này giúp cho các lập trình viên có thể di chuyển DApp giữa Ethereum và Taiko liền mạch với nhau mà không sợ rủi ro lỗi hợp đồng (so với việc phải biên dịch chúng sang một ngôn ngữ khác). Từ đó rút ngắn thời gian lập trình lại những tính năng cũ và có nhiều nguồn lực hơn để phát triển những tính năng đột phá khác nếu dự án trên Ethereum muốn mở rộng quy mô hoạt động trên Taiko và ngược lại.

Mã nguồn mở (Open-source)

Tất cả nguồn code của Taiko đều có sẵn trên GitHub, bất kỳ ai cũng có thể xem, xây dựng hoặc chỉnh sửa nguồn code đó. Vì thế sự phát triển của Taiko không chỉ giới hạn ở một nhóm nhỏ, mà còn là đóng góp từ cộng đồng lớn và các nhà phát triển từ khắp nơi trên thế giới. Điều này mang lại cho dự án một mức độ đa dạng và chất lượng mã nguồn cao hơn.

Chi tiết hơn về sự khác biệt của Taiko, tham khảo: Phân tích Taiko: Ý tưởng tạo nên Rollup khác biệt.

Taiko Token là gì?

TAIKO Token Key Metrics 

• Token Name: Taiko
• Ticker: TAIKO
• Blockchain: Ethereum, Taiko
• Token Standard: ERC-20
• Contract: 
  • Ethereum: 0x10dea67478c5f8c5e2d90e5e9b26dbe60c54d800
  • Taiko: 0xa9d23408b9ba935c230493c40c73824df71a0975
• Token type: Updating
• Total Supply: 1,000,000,000 TAIKO
• Circulating Supply: Updating

TAIKO Token Allocation

Theo dự án, tỷ lệ phân bổ token TAIKO như sau: 

• DAO Treasury: 22%
• Taiko Labs / Core Team: 20% 
• Taiko Foundation Reserve: 16.88% 
• Investors: 11.62% 
• Trailblazer Airdrop: 10% 
• Liquidity & Market Making: 5%  
• Genesis Airdrop: 5%  
• Grants & RetroPGFT: 5% 
• Guardian Prover Bonds: 2% 
• Taiko Official Prover Bonds: 1.5% 
• Protocol Guild Airdrop: 1% 

Roadmap & cập nhật

Taiko đã chia sẻ roadmap vào tháng 3 năm 2023 với dự kiến sẽ mainnet vào nửa đầu năm 2024. Trong đó Taiko sẽ đi qua hai vòng thử nghiệm Alpha Testnet và Beta Testnet trước khi đến Mainnet như sau:

• Alpha Testnet 1: Đã hoàn thành 12/2022.
• Alpha Testnet 2: Dự kiến 3/2023.
• Thêm các bản Alpha Testnets: Dự kiến Q2-Q3/2023.
• Thêm vài phiên bản Beta Testnets: Dự kiến Q3-Q4/2023.
• Mainnet: Dự kiến đầu năm 2024.

Đội ngũ, nhà đầu tư và đối tác dự án Taiko

Đội ngũ dự án

Một số thành viên trong đội ngũ của Taiko đã từng có thời gian cùng tham gia R&D về zkEVM với Ethereum Foundation trong năm 2021. Một số khác còn có tham gia vào việc nghiên cứu khả năng mở rộng của Ethereum dựa vào ZK-Rollup năm 2018.

Trong đó,

• Daniel Wang: Co-founder và CEO của Taiko, trước đây ông cũng đã đồng hành với Loopring trong 4 năm.
• Terence Lam: Co-founder của Taiko, trước đây ông từng làm trong Loopring 6 năm với vị trí cao nhất là phó chủ tịch.
• Brecht Devos: Co-founder thứ ba của Taiko, tham gia vào đội ngũ từ tháng 7/2022. Brecht cũng đã từng làm việc tại Loopring với vai trò Chief Architect. Hiện anh đảm nhiệm việc dẫn dắt phòng R&D của Taiko’s Zero Knowledge.

Đội ngũ Taiko hiện tại bao gồm hơn 20 người đến từ 13 quốc gia trên thế giới. Hầu hết các thành viên đều có nền tảng kỹ thuật/nghiên cứu vững chắc.

Nhà đầu tư

Taiko đã trải qua 3 vòng gọi vốn, với tổng số tiền được tiết lộ là 37 triệu USD. Cụ thể các vòng gọi vốn của Taiko trong bảng dưới đây:

Đối tác

Taiko đã thành công liên kết với Orbiter Finance để phát triển Bridge từ các chain khác sang Taiko và cũng tự phát triển native bridge để hỗ trợ người dùng luân chuyển tài sản.

Dự án tương tự Taiko

Một số dự án tương tự Taiko trong việc phát triển zkEVM trên Ethereum có thể kể đến như: Scroll, zkSync, Starkware, Polygon zkEVM...