Taiko: Ý tưởng tạo nên Rollup khác biệt

Các dự án zkEVM dần dần hoàn thiện, Taiko nổi lên là một Layer 2 với ý tưởng tiếp cận khác biệt, khắc phục các điểm yếu hiện tại của các dự án zkEVM. Sau khi công bố airdrop, dự án đã bước tới giai đoạn mainnet.

Sự khác biệt của Taiko với các L2 khác

Type 1 zkEVM

Taiko là một dự án thuộc nhóm các Layer 2 theo đuổi công nghệ zkEVM, vì vậy, đối thủ trực tiếp của Taiko là các dự án zkEVM nổi bật trên thị trường như zkSync, Starknet, Linea, Scroll…

Xem thêm: Taiko là gì? Toàn tập về Taiko zkEVM.

Trong bối cảnh các dự án ZK (dự án sử dụng công nghệ Zero-knowledge Proof) đang gặp nhiều khó khăn trong việc tích hợp với EVM, giải pháp Type 1 được Taiko giới thiệu vào cuối năm 2023 đã mang tới một làn gió mới cho nhóm dự án này.

Theo đó, giải pháp Type 1 của Taiko hoàn toàn tương thích với EVM, đồng thời có thể giữ lại y nguyên các thành phần cơ sở hạ tầng của Ethereum. Cụ thể, Type 1 zkEVM mang lại những lợi ích:

• Quá trình phát triển dApp giống hệt với việc sử dụng Ethereum.
• Taiko sử dụng lại rất nhiều cơ sở hạ tầng Ethereum như phần mềm node client, giữ nguyên hash, state trees và phí gas, khiến nó trở nên rất quen thuộc với người dùng Ethereum.
• Vừa có thể sử dụng cho Rollup, vừa có khả năng giúp chính Ethreum mở rộng hơn.

Đổi lại, giải pháp của Taiko có nhược điểm:

• Ethereum vốn không được thiết kế sử dụng cho ZK, do đó các thành phần của giao thức cần nhiều thời gian hơn để thực hiện tính toán và tạo bằng chứng không kiến thức. 
• Nhược điểm này có thể khắc phục trong tương lai bằng các kĩ thuật tạo bằng chứng song song hoặc trong lâu dài bằng ZK-SNARK ASICs để tăng tốc độ tạo bằng chứng.

Taiko đã giải thích về việc lựa chọn định hướng trở thành zkEVM Type 1 là bởi vì góc nhìn sự khác biệt về khả năng tương thích do các zkEVM khác đưa ra sẽ tệ hơn so với chi phí tạo bằng chứng ZK cao, trong khi đó, chi phí này có thể cải thiện khi công nghệ được cải thiện.

Như vậy, sau khi khoanh vùng chi tiết hơn, đối thủ chính trong trong nhóm zkEVM Type 1 của Taiko là Scroll và Immutable zkEVM. Dù không phải là dự án zkEVM Type 1 mainnet đầu tiên nhưng Taiko là dự án đầu tiên ra mắt token.

Based Rollup

Điểm đặc biệt nhất của Taiko so với hầu hết các dự án Rollup khác là khái niệm Based Rollup dự án đưa ra. Hiện tại các Rollup đều đang gặp phải vấn đề liên quan tới Sequencer (người sắp xếp giao dịch) quá tập trung và có nhiều quyền lực. Thường các Rollup sẽ chỉ có một Sequencer do chính các dự án vận hành, các Sequencer này có toàn quyền sắp xếp thứ tự giao dịch, gửi giao dịch trở lại L1.

Sự tập trung quyền lực của Sequencer có thể khiến thế lực đứng sau Sequencer toàn quyền tác động lên mạng lưới. Trường hợp mới là với Linea khi dự án đơn phương dừng mạng lưới để ngăn hacker bridge ra ngoài. 

Dù đây là hành động với mục đích tốt, nhưng tại thời điểm nào đó quyền lực tập trung có thể ảnh hưởng tới mạng lưới. Founder của zkSync cho rằng việc phi tập trung Sequencer là bắt buộc với tất cả các Rollup.

Với khái nhiệm Based Rollup, Taiko phi tập trung hóa Sequencer bằng cách cho phép quá trình sắp xếp giao dịch được thực hiện bởi chính các validator set của Layer 1. Sự khác biệt này đến từ việc Taiko không sử dụng lớp đồng thuận riêng mà sử dụng Lớp đồng thuận Ethereum, thứ tự giao dịch từ đó được quyết định bởi validator của L1.

Cơ chế này có nghĩa Taiko ủy thác nhiệm vụ sắp xếp giao dịch cho Ethereum L1, bất kì ai cũng có thể gửi bằng chứng và batch giao dịch. Nhờ vậy, Taiko được kế thừa bảo mật và sự phi tập trung của Ethereum.

Một số điểm đáng chú ý khác của Based Rollup:

• Có thể khai thác MEV: Giá trị MEV phần lớn sẽ chảy về các  L1 validator, điều này khuyến khích các L1 validator đính kèm các rollup block song song với các L1 block.
• Based Rollup không làm quá tải các L1 validator: Do các L1 validators có toàn quyền đính kèm các giao dịch chứa rollup block hay không, và L1 validator không tham gia xây dựng L2 block mà do các L2 builder.
• Giảm chi phí: Sử dụng L1 validator làm L2 sequencer sẽ giúp giảm tải một layer dẫn tới phí giao dịch rẻ hơn .
• Điểm yếu: Thời gian hoàn thiện block và thêm block vào mạng lưới (block finality) của Based Rollup sẽ thấp hơn một Rollup sử dụng L2 sequencer.
• Các Optimistic Rollup cũng có thể trở thành một Based Rollup nếu áp dụng cơ chế tương tự.

Đội ngũ dự án kinh nghiệm

Đứng sau đội ngũ Taiko chính là những thành viên có rất nhiều kinh nghiệm trước đó với Loopring - một trong những dự án ZK Rollup đầu tiên xuất hiện trên thị trường. Các thành viên cũng đã từng cùng nhau tham gia R&D về zkEVM với Ethereum Foundation trong năm 2021.

Đội ngũ dự án đồng hành cùng nhau trong hơn 5 năm, có am hiểu sâu sắc về Ethereum và khả năng mở rộng của ZK Rollup là nền tảng quan trọng giúp dự án đưa ra giải pháp giúp mở rộng Ethereum.

Hệ sinh thái Taiko

Với các tính năng trên, Taiko đã thu hút hơn 100+ dApp triển khai trong các giai đoạn testnet. Đồng thời, Taiko cũng xác lập mối quan hệ đối tác với nhiều dự án lớn trong thị trường như EtherScan, USDC, Pyth, cùng một số dự án DeFi và bridge khác.

Taiko chính thức mainnet vào ngày 27/5, trang chủ dự án đã thống kê hơn 60 dự án triển khai mainnet. Tuy nhiên, đa phần các dự án này thuộc mảng ví, công cụ, bảo mật và cơ sở hạ tầng, do đó chưa ghi nhận giá trị on-chain.

Theo DefiLlama, Taiko hiện chỉ có 6 dự án DeFi có ghi nhận giá trị on-chain. Do mới mainet chưa lâu, các dự án này cũng chưa có TVL đáng chú ý. Một điểm khiến các dự án này khó thu hút dòng tiền hơn là việc Taiko đã thực hiện airdrop ngay khi mainnet.

Điều này giảm đáng kể khả năng cạnh tranh với các dự án L2 khác như Linea và đối thủ trực tiếp Scroll. Hai dự án này đều đang thực hiện các chương trình điểm thưởng và thu hút được sự chú ý của cộng đồng.

Đáng chú ý, dù tương thích hoàn toàn với EVM nhưng trên Taiko chưa có nhiều dự án DeFi lớn mở rộng hoạt động sang đây. Hầu hết các dự án DEX trên Taiko là fork từ dự án khác. Ritsu là bản fork của Syncswap, DaikoDEX và TaikoSwap là fork của Uniswap V2.

Dự án DeFi nổi bật nhất có dự định mở rộng sang Taiko là Uniswap với proposal được cho là đã được thông qua. Uniswap V3 sẽ được triển khai trên Taiko, tuy vậy vẫn là quá sớm để có thể đánh giá về hệ sinh thái DeFi của hệ sinh thái này.

Roadmap sắp tới của Taiko

Ngay sau khi mainnet, Taiko đã đưa ra nhưng thông tin về roadmap và nâng cấp mạng lưới. Có thể thấy sự chú trọng về sản phẩm của dự án:

• Based Contestable Rollup (BCR): Phiên bản nâng cấp của một Based Rollup, cho phép kết hợp giữa Based Sequencing (sequencing trên L1) và cơ chế tranh chấp (ý tưởng gần giống với Optimistic Rollup) thông qua multi-proofs.
• Based “Booster” Rollup (BBR): Phiên bản nâng cấp của BCR, cho phép thực hiện giao dịch chéo giữa tất cả các L2 trong mạng lưới trong khi vẫn duy trì các lợi ích của L1 Sequencing.
• Inception Layers: Cho phép xây dựng L3 trên cơ sở hạ tầng của Taiko.

Tổng kết

Taiko thuộc nhóm zkEVM với điểm mạnh là sản phẩm mang tính độc đáo về ý tưởng và công nghệ. Dự án tương thích hoàn toàn EVM và dễ dàng triển khai, đồng thời góp phần vào sự mở rộng của chính Ethereum. Tuy nhiên, giai đoạn này vẫn còn quá sớm để nói về sự thành công của hệ sinh thái.