Tổng quan về ZK Stack, zkSync Hyperchain

Tổng quan zkSync Hyperchain

Trước khi tìm hiểu về zksync Hyperchain, chúng ta sẽ tìm hiểu về bối cảnh xung quanh sự phát triển zksync.

zkSync Lite, zkSync Era và ZK Stack

Matter Labs được thành lập vào năm 2019 bởi Alex Gluchowski và Alex Vlasov, họ là nhóm phát triển chính của zkSync.

zkSync 1.0 (zkSync Lite)

Tháng 6/2020, Matter Labs ra mắt zkSync 1.0, dự án sau này được được đổi tên thành zkSync Lite vào 2023.

zkSync 1.0 được thiết kế chủ yếu để tạo điều kiện thuận lợi cho các khoản thanh toán và chuyển khoản cơ bản trên Ethereum bằng công nghệ zk Rollup.

zkSync Lite không tương thích với EVM, điều này hạn chế việc sử dụng nó cho các ứng dụng phức tạp.

Điểm mạnh của zkSync Lite là nó cho phép giao dịch nhanh hơn và rẻ hơn đáng kể so với giao dịch trực tiếp trên Ethereum, cung cấp sự đảm bảo an ninh mạnh mẽ nhờ kiến trúc của nó.

zkSync 2.0 (zkSync Era)

Dựa trên kinh nghiệm từ zkSync Lite, Matter Labs đã cho ra mắt zkSync 2.0 vào tháng 10/2022, dự án sau này được được đổi tên thành zkSync Era vào tháng 2/2023.

zkSync Era là một trong những zkEVM đầu tiên hoạt động trên mainnet, nó mở rộng khả năng của zkSync Lite để hỗ trợ các ứng dụng và hợp đồng thông minh có mục đích chung.

Lợi thế của zkSync Era là nó cung cấp khả năng tương thích cao với EVM nên các nhà phát triển có thể dễ dàng chuyển các hợp đồng thông minh Ethereum và DApps hiện có sang zkSync Era.

ZK Stack

ZK Stack là SDK được module hóa từ zkSync Era codebase. ZK Stack được thiết kế để cho phép các nhà phát triển tạo ra các zk Rollup tùy chỉnh giải quyết các trường hợp và nhu cầu sử dụng cụ thể.

zkSync Hyperchain

zkSync Hyperchain là tên gọi chung các zkEVM Layer 2 hoặc Layer 3 được xây dựng dựa trên ZK Stack SDK.

Vì thiết kế của zkSync Era tương đối phức tạp do mục đích ban đầu của zkSync Era là xây dựng một VM có khả năng tương thích EVM nên khả năng tùy chỉnh của ZK Stack cung cấp cho các nhà phát triển khá hạn chế, nó đang giới hạn ở một số khía cạnh như, tokenomic, mô hình quản trị, nơi xuất bản dữ liệu giao dịch (DA, Data Availability).

Tương tự OP Stack của Optimism, ZK Stack là SDK mã nguồn mở nên các nhà phát triển không có nhiều ràng buộc khi sử dụng ZK Stack, hoàn toàn giữ chủ quyền đối với dự án của mình.

Hyperchain Shared Bridge

Tuy nhiên, các Hyperchain có thể chọn tham gia Shared Bridge, một dịch vụ dùng chung được phát triển bởi zkSync, cho phép tất cả các Hyperchain tương tác với Ethereum thông qua 1 bridge duy nhất.

Thiết kế cốt lõi của Shared Bridge của zkSync sử dụng kỹ thuật gọi là Proof Aggregation. Kỹ thuật này gộp nhiều bằng chứng lại với nhau thành một bằng chứng duy nhất. Mỗi bằng chứng đầu vào được xác minh như một phần của bằng chứng tổng hợp, nghĩa là bằng chứng đầu ra cuối cùng thể hiện tính hợp lệ của tất cả các đầu vào. Việc xác minh bằng chứng cuối cùng sẽ xác minh tất cả các bằng chứng liên quan, giúp tiết kiệm gas và thời gian xác minh trên Ethereum.

Trạng thái phát triển của các zkSync Hyperchain

Hiện nay đang có 6 dự án Hyperchain đang phát triển. Trong đó chỉ có zkSync Era đang hoạt động trên mainnet, 5 dự án còn lại đang trong quá trình phát triển và định hướng ra mắt lần lượt trong nửa cuối năm 2024.

zkSync Era đang có TVL khoảng $700M, dự án đang là zkEVM có TVL đứng đầu trong các ZK Rollup (không tính TVL từ native token của dự án). Dự án cũng đang có mức hoạt động tương đối cao khi xử lý số lượng giao dịch tương đương Ethereum.

Trên zkSync Era, phần lớn các hoạt động liên quan đến DeFi, chúng luôn chiếm một phần lớn Blockspace kể từ khi dự án mainnet. Hoạt động này hiện chiếm gần một nửa mức sử dụng của zkSync Era và tập trung vào các DEX Protocol chính như SyncSwap, Mute, Maverick, SpaceFi và Odos.

Hệ sinh thái zkSync Hyperchain 

Bên cạnh zkSync Era, một số nhóm đang xây dựng zk Rollup/Validium của riêng họ bằng cách sử dụng ZK Stack. Về mặt kỹ thuật, các Hyperchain đều là một zkEVM tương tự như zkSync Era, nhưng chúng khác nhau về mục đích sử dụng và định hướng phát triển.

Cronos zkEVM

Cronos zkEVM là sự mở rộng của hệ sinh thái Crypto.com, được định hướng trở thành một hệ sinh thái toàn diện có mục đích sử dụng chung tương tự như Binance Smart Chain (BSC).

Lợi thế cạnh tranh của Cronos zkEVM là có sẵn một cơ sở người dùng từ sàn Crypto.com, nếu dự án khai thác một cách thích hợp, có khả năng mang lại sự áp dụng nhanh chóng, giúp hệ sinh thái Cronos zkEVM phát triển nhanh chóng.

Tradable

Tradable tập trung vào mục đích sử dụng liên quan DeFi và RWA. Nhóm phát triển dự án có trụ sở tại Hoa Kỳ, mục tiêu của họ là xây dựng một platform giúp các nhà quản lý tài sản trên thế giới có thể token hóa các tài sản từ thế giới thực vào thị trường Crypto, đồng thời khám phá các cơ hội đầu tư vào thị trường DeFi.

GRVT & zkLighter

GRVT & zkLighter là cung cấp một bộ sản phẩm tương tự nhau, sản phẩm cốt lõi là một hybrid order book cung cấp nhiều sản phẩm trading khác nhau như Spot, Perpetual. zkLighter sẽ sử dụng off-chain DA để duy trì chi phí thấp.

zkCandy

zkCandy tập trung vào trường hợp sử dụng Gaming. zkCandy được phát triển bởi một Game Studio trong truyền thống là iCandy. Dự án sẽ sử dụng Offchain DA để duy trì mức phí thấp cho người tham gia.

Sophon

Sophon là một Hyperchain tập trung vào trường hợp sử dụng giải trí (Entertainment). Dự án sẽ sử dụng Celestia để duy trì mức phí giao dịch thấp cho người dùng.

Sophon được hậu thuẫn bởi những quỹ nổi bật như: Paper Ventures, Maven 11 Capital, The Spartan Group, SevenX Ventures, OKX Ventures, Matter labs, Lambda Class, Luca Netz, Stani Kulechov,...

Tổng kết

zksync Hyperchain và các kiến trúc dùng chung sẽ là chất xúc tác mạnh mẽ cho việc mở rộng hệ sinh thái zksync. Hiện tại, đã có vài nhóm độc lập phát triển các Hyperchain với mục đích sử dụng khác nhau, xu hướng này có thể tiếp tục gia tăng trong thời gian tới.